یکی از مهمترین عواملی که موجب می شود عبادت، لذت بخش باشد، رعایت آداب عبادت است. در این مجال به طور خلاصه به بعضی از آدابی که در همه عبادات لازم است اشاره می کنیم و از آنجا که زیباترین جلوه عبادت، نماز است، برخی از آداب نماز را نیز از نظر می گذرانیم:
الف – آداب مربوط به همه عبادات
1 / الف – عبودیت و خشوع یعنی انسان هر لحظه این احساس را در خود تقویت کند که بنده خداست و باید با ادراک عظمت خداوند در برابر او خضوع کامل داشته باشد.
2 / الف – طمانینه که از آداب مهم هر عبادتی است. عبادتی شیرین است که در حال اضطراب و تشویش ذهن انجام نشود بلکه از روی اطمینان خاطر و در کمال آرامش بجا آورده شود.
3 / الف – نشاط و بهجت، عبادت وقتی لذت آور است که عابد از نشاط کافی برای آن برخوردار باشد. لذا وقت و مکانی که برای انجام عبادت انتخاب می¬شود باید به نحوی باشد که موجب نشاط انسان شود نه خستگی و اکراه او نسبت به عبادت
ب – آداب نماز
1 / ب : توجه به وضو به عنوان مقدمه ای برای ورود به نماز. خواندن دعاهای مربوط به وضو می تواند این توجه را افزایش دهد.
2 / ب : رعایت آداب ظاهری نماز؛ آدابی چون: لباس تمیز و معطر، انتخاب مکانی آرام، تمیز و خالی از آنچه موجب حواس پرتی می شود، انتخاب مهمترین زمان برای خواندن نماز و . . .
3 / ب: چند لحظه تفکر پیش از گفتن تکبیر نماز، یک لحظه اندیشه درباره اینکه روبروی چه کسی ایستاده ام، لحظه دوم تفکر درباره اهمیت و عظمت نماز و لحظه سوم به یاد داشتن این حقیقت که شاید این نماز، آخرین نماز من باشد.
4 / ب: حضور قلب در نماز، بی تردید این حضور قلب، مراتب مختلفی دارد اما شاید نقطه شروع آن، توجه به معانی کلمات و جملاتی است که در نماز می گوییم.
توجه به حکمت هر یک از اجزای نماز مثل رکوع، سجود، قنوت و . . . نیز توجه انسان را بیشتر معطوف به نماز می کند. افزون بر این، آنچنانکه در روایات آمده، خواندن نوافل، کمبودهای نماز را جبران خواهد کرد.
علاوه بر رعایت آداب نماز، توکل و توسل به اهلبیت نردبانی است که در جهت نیل به عبادت لذت بخش، بسیار انسان را یاری می کند. بی تردید توسل زمانی معنا دارد که انسان گامهای هرچند کوچک نخست را برداشته باشد.
در پایان توجه به این نکته نیز لازم است که در امور اخلاقی و عبادی، صبر و بردباری از اهمیت ویژه ای برخوردار است. عبادت لذت بخش یک شبه بدست نمی آید باید توجه داشت که دام شیطان در این راه، ایجاد حس ناامیدی است که باید با صبر و امید بر آن غلبه کرد.
برای مطالعه بیشتر درباره آداب و اسرار عبادت و به ویژه نماز مراجعه به منابع زیر را پیشنهاد می کنیم:
آداب الصلوة، امام خمینی (قدس سره الشریف)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
حکمت عبادات، آیة الله جوادی آملی، مرکز نشر اسراء
پرتوی از اسرار نماز، محسن قرائتی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نقش اخلاق در گرایش به لذات برتر - انسان - لذت و رنج
مبادی اخلاق در قرآن کریم - آِیت الله جوادی آملی
www.shamimm.ir
