http://rasekhoon.net

با توجه به اینکه معانی متعددی برای دین ذکر کرده اند کاملترین تعریف دین کدام است؟
چنانچه در سوال هم گفته شده برای دین تعاریف متعددی از سوی اندیشمندان مسلمان و غربی ارایه شده است و شمار آن ها به قدری است که بسیار مشکل می توان آن ها را جمع و شمارش کرد. ساموئل کینگ از اندیشمندان غربی اعتقاد دارد که از دین، هزاران تعریف ارایه شده است.[1] فلذا ارایة تعریفی جامع وکامل از دین کار بسیار دشواری است؛ چرا که قدمت دین به درازای عمر انسان بوده و در شکل های گوناگون، از ابتدایی ترین صورت تا صورت متعالی و جامع، در جوامع گوناگون تبلور یافته است. بنابراین در پاسخ به سؤال جنابعالی ابتدا تعاریف برخی از اندیشمندان مسلمان که با الهام گرفتن از معارف زلال قرآنی و روایی به تعریف دین پرداخته اند را مطرح می نماییم و در ادامه تعریف پیشنهادی خودمان را ذکر می کنیم: 1. تعریف علاّمه طباطبائی: ایشان در موارد گوناگونی از المیزان، دین را به روش یا سنّت اجتماعی تعریف می کند؛ از جمله:(دین راه زندگی است که آدمی در دنیا به ناچار آن را می پیماید.)[2] 2. تعریف آیت الله جوادی آملی: دین مجموعة عقاید، اخلاق، قوانین و مقرراتی است که برای ادارة جامعه انسانی و پرورش انسان ها باشد.[3] 3. تعریف استاد جعفر سبحانی: دین یک معرفت و نهضت همه جانبه به سوی تکامل است که چهار بُعد دارد: اصلاح فکر و عقیده، پرورش اصول عالی اخلاق انسانی، حُسن روابط افراد اجتماع، حذف هر گونه تبعیض های ناروا.[4] 4. تعریف استاد محمد تقی مصباح یزدی: دین در اصطلاح، به معنای اعتقاد به آفریننده ای برای جهان و انسان و دستورهای عملی متناسب با این عقاید است؛ از این رو کسانی که مطلقاً معقتد به آفریننده ای نیستند و پیدایش پدیده های جهان را تصادفی و یا صرفاً معلول فعل و انفعال های مادی و طبیعی می دانند بی دین نامیده می شوند. بنا به تعریف ذکر شده هر دینی از دو بخش تشکیل می گردد: 1. عقیده یا عقایدی که حکم پایه و اساس و ریشة آن را دارد مانند اعتقاد به وجود خداوند یکتا و دادگر و توانای مطلق، اعتقاد به معاد و ... 2. برنامة حرکت به سوی هدف که احکام و تکالیف نامیده می شود و اخلاقیات و احکام فقهی را تشکیل می دهد.[5] 5. تعریف پیشنهادی ما از دین: فقط تعریف دینِ اسلام است که جامع تمام ادیان الهی است. و به عبارت دیگر کاملترین مرتبه از دین الهی به شمار می رود. و آن عبارت است از مجموعة معارف، احکام و دستورالعمل هایی که منشأ الهی دارد و برای هدایت انسان و وصول به سعادت دنیایی و آخرتی به دست بشر می رسد. برای مطالعة بیشتر دربارة چیستی دین ر.ک: کلام جدید، عبدالحسین خسروپناه، قم: مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه، گفتار دوّم. -------------------------------------------------------------------------------- [1] . ساموئل کینگ، جامعه شناسی، ترجمه مشفق همدانی، تهران: سیمرغ، 1355، ص 92. [2] . علامه محمد حسین طباطبائی، المیزان، ج 8، تهران: دارالکتب الإسلامیه، چاپ پنجم، 1372، ص 134، و نیز ر.ک: ج 2، ص 130، ج 4، ص 122، ج 10، ص 189، ج 16. ص 178. [3] . عبدالله جوادی آملی، شریعت در آینه معرفت، قم: موسسه فرهنگی رجاء، چاپ اول، 1372، ص 93. [4] . جعفر سبحانی، مجلّه نقد و نظر، ش 3، ص 19. [5] . محمّد تقی مصباح یزدی، آموزش عقاید، ج 1 و 2، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ هفتم، 1370، ص 28 و 29.
عنوان سوال:

با توجه به اینکه معانی متعددی برای دین ذکر کرده اند کاملترین تعریف دین کدام است؟


پاسخ:

چنانچه در سوال هم گفته شده برای دین تعاریف متعددی از سوی اندیشمندان مسلمان و غربی ارایه شده است و شمار آن ها به قدری است که بسیار مشکل می توان آن ها را جمع و شمارش کرد. ساموئل کینگ از اندیشمندان غربی اعتقاد دارد که از دین، هزاران تعریف ارایه شده است.[1] فلذا ارایة تعریفی جامع وکامل از دین کار بسیار دشواری است؛ چرا که قدمت دین به درازای عمر انسان بوده و در شکل های گوناگون، از ابتدایی ترین صورت تا صورت متعالی و جامع، در جوامع گوناگون تبلور یافته است. بنابراین در پاسخ به سؤال جنابعالی ابتدا تعاریف برخی از اندیشمندان مسلمان که با الهام گرفتن از معارف زلال قرآنی و روایی به تعریف دین پرداخته اند را مطرح می نماییم و در ادامه تعریف پیشنهادی خودمان را ذکر می کنیم:
1. تعریف علاّمه طباطبائی:
ایشان در موارد گوناگونی از المیزان، دین را به روش یا سنّت اجتماعی تعریف می کند؛ از جمله:(دین راه زندگی است که آدمی در دنیا به ناچار آن را می پیماید.)[2]
2. تعریف آیت الله جوادی آملی:
دین مجموعة عقاید، اخلاق، قوانین و مقرراتی است که برای ادارة جامعه انسانی و پرورش انسان ها باشد.[3]
3. تعریف استاد جعفر سبحانی:
دین یک معرفت و نهضت همه جانبه به سوی تکامل است که چهار بُعد دارد: اصلاح فکر و عقیده، پرورش اصول عالی اخلاق انسانی، حُسن روابط افراد اجتماع، حذف هر گونه تبعیض های ناروا.[4]
4. تعریف استاد محمد تقی مصباح یزدی:
دین در اصطلاح، به معنای اعتقاد به آفریننده ای برای جهان و انسان و دستورهای عملی متناسب با این عقاید است؛ از این رو کسانی که مطلقاً معقتد به آفریننده ای نیستند و پیدایش پدیده های جهان را تصادفی و یا صرفاً معلول فعل و انفعال های مادی و طبیعی می دانند بی دین نامیده می شوند. بنا به تعریف ذکر شده هر دینی از دو بخش تشکیل می گردد:
1. عقیده یا عقایدی که حکم پایه و اساس و ریشة آن را دارد مانند اعتقاد به وجود خداوند یکتا و دادگر و توانای مطلق، اعتقاد به معاد و ...
2. برنامة حرکت به سوی هدف که احکام و تکالیف نامیده می شود و اخلاقیات و احکام فقهی را تشکیل می دهد.[5]
5. تعریف پیشنهادی ما از دین:
فقط تعریف دینِ اسلام است که جامع تمام ادیان الهی است. و به عبارت دیگر کاملترین مرتبه از دین الهی به شمار می رود. و آن عبارت است از مجموعة معارف، احکام و دستورالعمل هایی که منشأ الهی دارد و برای هدایت انسان و وصول به سعادت دنیایی و آخرتی به دست بشر می رسد.
برای مطالعة بیشتر دربارة چیستی دین ر.ک: کلام جدید، عبدالحسین خسروپناه، قم: مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه، گفتار دوّم.

--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ساموئل کینگ، جامعه شناسی، ترجمه مشفق همدانی، تهران: سیمرغ، 1355، ص 92.
[2] . علامه محمد حسین طباطبائی، المیزان، ج 8، تهران: دارالکتب الإسلامیه، چاپ پنجم، 1372، ص 134، و نیز ر.ک: ج 2، ص 130، ج 4، ص 122، ج 10، ص 189، ج 16. ص 178.
[3] . عبدالله جوادی آملی، شریعت در آینه معرفت، قم: موسسه فرهنگی رجاء، چاپ اول، 1372، ص 93.
[4] . جعفر سبحانی، مجلّه نقد و نظر، ش 3، ص 19.
[5] . محمّد تقی مصباح یزدی، آموزش عقاید، ج 1 و 2، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ هفتم، 1370، ص 28 و 29.





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین