با انجام توبه حقیقی وحقیقت توبه و استغفار، پشیمانی از گناه گذاشته و عزم و تصمیم بر عدم ارتکاب آن در آینده است و اگر این حالت برای کسی پیش آمد، این نشانه توبه واقعی است و پذیرفته شدن توبه واقعی حتمی می‌باشد. پس ما باید سعی کنیم توبه‌مان استغفار حقیقی باشد. از چند طریق انسان می‌تواند تا حدودی دریابد که توبه او مورد پذیرش واقع گردیده است یا نه:
الف) احساس بهجت و آرامش خاصی که پس از دعا و توبه به انسان دست می‌دهد یا به تعبیر دیگر احساس سبکی از گناهان و آلودگی‌ها.
ب ) هر قدر انسان از گناهان خود به طور جدی پشیمان شده و با تضرع و التجای بیشتری خدا را بخواند توبه او مقبول‌تر است. بنابراین میزان انقلاب روحی انسان در حال استغفار نیز می‌تواند به عنوان یک علامتی به کار آید.
ج ) میزان اعتماد به وعده‌های نیکوی الهی قابلیت و عنایات الهی را افزون می‌سازد. بنابر این هر اندازه خدا باوری و توکل و اعتماد به وعده‌های او را در خود افزون یافتیم می‌توانیم بیشتر امید یابیم که ما را پذیرا گشته است.
د ) هر قدر آثار واقعی توبه در اعمال و کنش‌های ما بیشتر هویدا گردد. یعنی رغبت کمتری به گناه و اراده و عزم راسخ‌تری در اطاعت پروردگار یابیم نشان می‌دهد که توبه ما توبه واقعی‌تری بوده و به همین نسبت مقبول‌تر واقع گردیده است. امام امت (ره) می‌فرمودند: اگر بعد از ماه مبارک رمضان تغییری در حالات خود یافتید به همان نسبت وارد ضیافت‌الله شده‌اید ولی اگر دگرگونی در شما پدید نیامد از آن بی‌بهره ماندید.
اما توبه مثل مقامات دین مراتب دارد و برای طالب و سالک راه خدا در اولین قدم، توبه لازم است. خوب است در مقام اقدام به توبه عملی را که سید بن طاووس در اقبال در اعمال ماه ذی‌القعده روایت کرده، به جا بیاورد و تفصیل آن این است که حضرت ختمی مرتبت(ص) روز یکشنبه دوم ماه ذیقعده بیرون تشریف آورده فرمودند: ای مردم کدام یک از شما اراده توبه دارد؟ عرض کردیم که همه ما می‌خواهیم که توبه نماییم. فرمودند: غسل بکنید و وضو بگیرید و چهار رکعت نماز و در هر رکعت یک مرتبه سوره (الحمد) و سه مرتبه (توحید) و یک مرتبه (معوّذتین(قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ برب الناس)) بخوانید و بعد از نماز هفتاد مرتبه (استغفراللّه ربّی و اتوب الیه) و ختم به لاحول و لاقوّة الاّ باللّه، العلیّ العظیم)بکنید و بعد از آن بگوئید: یا عزیزُ یا غفّارُ اِغفِرلی ذنوبی و ذنوبَ جمیع المؤمنین و المؤمناتِ فانّهُ لایَغفِرُالذّنوبَ الاّ انت. فرمود: نیست هیچ بنده‌ای از امت من که این عمل را بکند، الاّ این که منادی از آسمان ندا کند ای بنده‌ی خدا عملت را از سر بگیر که توبه تو مقبول است و گناه تو آمرزیده... .ما عرض کردیم: یا رسول‌اللّه(ص)، اگر این عمل را در غیر ماه ذیقعده انجام دهد چطور می‌شود؟ فرمودند: همان طور است که وصف کردم(یعنی همان آثار را دارد).
و فرمودند این کلمات را جبرئیل در معارج به من یاد داد.
در توبه هر چه مقدورات باید قلب را متأثر و متحول ساخت، چون تأثّر قلبی سبب جوش آمدن دریای رحمت الهی می‌شود، اگر به دنیال این مقام هستی کافی است حالات بزرگان اولیاء و معصومان را در مقام مناجات و استغفار (که خودشان را به چه حال و روزی می‌انداختند) ملاحظه نمایی مثلاً نقل شده امام صادق(ع) در دعای رجبیّه، محاسن شریف را به دست می‌گرفت و انگشت سبابه را حرکت می‌داد و آن دعا را می‌خواند، حالتی بر اساس مسکنت و افتادگی در پیشگاه خداوند متعال؛ یا مناجات التائبین امام سجاد(ع) یا دعای کمیل حضرت امیر(ع) را ملاحظه کنید تا توبه واقعی و استغفار حقیقی را بیاموزیدنباشید و بیشتر سعی و تلاشتان در این زمینه باشد که باه راه کارهای ارائه شده، زمینه مجدد ارتکاب گناه را از بین ببرید و به تقویت ایمان خود بپردازید که ما در اینجا به آن راهکارها اشاره می کنیم:
راه های تحصیل، تحکیم و تقویت ایمان:
1- تفکر پیرامون آیات و نشانه های خداوند در گستره هستی: توجه به این نشانه ها، یاد خدا را در دل ها زنده می کند و لطف و رحمت او را به ما یادآور می شود و در نهایت بر دوستی و محبت ما به خدا می افزاید. (ر.ک: سوره یس، آیات 23 تا 40).
2- توجه دائم به خداوند و ذکر و یاد او: حضور خداوند در خاطر ما، در همه لحظات زندگی، ارتباط ما را با او افزایش می دهد و به تدریج به پیوندی استوار می انجامد. یکی از حکمت های نمازهای پنجگانه، زنده نگه داشتن یاد خدا در طول شبانه روز، در دل مؤمن است.
(یا ایها الذین آمنوا اذکروا الله ذکرا کثیرا؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! خدا را بسیار یاد کنید) (احزاب، آیه 41).
انجام برخی کارها مانند قرائت قرآن، دعا و زیارت، مطالعه سیره ائمه و همنشینی با نیکان و صالحان، ما را به یاد خدا می اندازد.برخی کارها نیز مانع توجه به خداوند است که باید این موانع را کنار زد تا غفلت بر آن حاکم نشود. قرآن کریم می فرماید: (یاد خدا دل های مؤمنان را می لرزاند و هنگامی که آیات الهی را گوش دهند، بر ایمانشان افزوده می شود) (انفال، آیه 2).
3- توجه به نعمت ها و الطاف خدا نسبت به انسان: اگر در زندگی خود توجه کنیم، خود را غرق در نعمت های الهی خواهیم یافت. فلسفه آفرینش این نعمت ها این است:
ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری
(سعدی)
انسان بر خوان نعمت حق نشسته تا با یادآوری لطف او، یاد خدا را در دل زنده نگه دارد و قلب خود را به او نزدیک تر کند.
4- انجام نیکی ها و دوری از بدی ها: هر عمل نیک دل را نورانی تر می کند و برعکس هر گناه صفحه دل را تیره و کدر می سازد. باید بکوشیم با عمل به نیکی ها، دل خود را نورانی تر کنیم و با دوری از گناهان رشته محبت خود را با خدا استوار سازیم.
5- در انتخاب دوستان مذهبی و متدین و پای بند به اصول اخلاقی و ارزشی دقت بیشتری کنید، در عین حال این افراد، شاد، با نشاط و اجتماعی باشند زیرا بیشترین عاملی که معمولا در دوران جوانی تأثیرگذار است گروه همسالان است. بنابراین دقت کافی در این زمینه مبذول شود.
6- برای اوقات شبانه روز خود برنامه مناسبی بریزید و سعی کنید هرگز بیکار و یا برای مدت زیادی تنها نباشید زیرا در زمان بیکاری و تنهایی شیطان بیشتر به سراغ افراد می آید.
7- نسبت به نماز به خصوص نماز اول وقت (به ویژه به جماعت) اهمیت بیشتری دهید. همان طور که می دانید نماز انسان را از فحشاء و منکرات باز می دارد و این وعده حق الهی است.
8- هر روز سعی کنید آیاتی از قرآن را تلاوت کنید (حداقل یک حزب قرآن) و ثواب آن را به روح پدر شهیدتان هدیه کنید.
9- مطالعه کتب اخلاقی و تفکر در آیات قرآن نقش تعیین کننده ای در بازداری انسان از ارتکاب گناه دارد.
10- در پایان هر روز به محاسبه رفتار و افکارتان بپردازید. در صورت موفقیت خود را تشویق کنید و در صورت مشاهده هرگونه کژی، خود را تنبیه یا سرزنش کنید و تصمیم بگیرید بلافاصله آن را جبران کنید.
www.morsalat.com
