خدای متعال راه اصلاح را به سوی انسان بازگذاشته، تا اگر به مسیر نابودی خویش رفته، بتواند آن را اصلاح کند و سعادت ابدی خویش را نجات دهد.
(قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیم؛[زمر/53] [بگو ای پیامبر]: ای بندگانم که با گناه و نافرمانی بر نفس خود اسراف کرده اید، هرگز از رحمت خدا ناامید نشوید. البته خدا (به وسیله توبه و بازگشت) همه گناهان شما را خواهد بخشید که او خدایی بسیار آمرزنده و مهربان است).
آنچه باید به شدت از آن پرهیز کرد، ناامیدی از رحمت خدای متعال است. که این یاس و ناامیدی از مکر شیطان می باشد. شیطان قبل از ارتکاب گناه، با رحمت خدا انسان را وسوسه می کند، تا او را به گناه تشویق نموده و بعد از ارتکاب گناه، انسان را به یاس می کشاند و در جان او این گونه وسوسه می کند که خدا نخواهد بخشید!
در حالی که باید این وارونگی را اصلاح کرد. قبل از گناه همیشه باید در نزد خود متذکر شد، شاید با این گناه، به قعر دوزخ بیفتم! شاید هرگز فرصتی برای توبه به دست نیاورم!
و بعد از گناه باید به دامان خدا چنگ زد! و متضرعانه از او عذر خواست. ناامیدی مثل آن است که کسی در آب افتاده و علیرغم مهارت در شنا، به دلیل ترس از غرق، جان خود را تباه کند:
(لا تَیْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لا یَیْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْکافِرُونَ؛[یوسف/87] از رحمت خدا مأیوس نشوید که تنها گروه کافران، از رحمت خدا مأیوس می‌شوند!)
خدای متعال، بخشندگی را به اوج می رساند، تا آن جا که همان زشتی را به حسنه تبدیل می کند:
(إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحیماً؛[فرقان/70] مگر کسانی که توبه کنند و ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند، که خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدّل می‌کند و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است!)
بنابر این باید با امید به سمت توبه و اصلاح امور رفت. و بدانیم که ناامیدی خود از گناهان کبیره است. اما اینکه از کجا بدانیم خدای متعال گناه ما را بخشیده است، چیزی است که دسترسی به آن بسیار دشوار است.
در زمان رسول اکرم (ص) عده ای که مرتکب گناه شده بودند، برای طلب آمرزش از جامعه دور شده و آن قدر در طلب عذر، سعی نمودند که خدای متعال بخشش آنان را اعلام نمود و از طریق رسول خود، این بخشش را به آنان خبر داد. شاید اگر ما نیز آنچنان در عذر خواهی جدی باشیم، خدای متعال به نحوی ما را از بخشش خود مطلع کند! اما تا زمانی که مطلع ننموده، ما تنها می توانیم در میانه خوف و رجا باقی بمانیم. امید به بخشش الهی داشته باشیم و خوف داشته باشیم که شاید هنوز بخشیده نشده ایم. و این دو در کنار هم (خوف و رجا) مانند دو بال ما را پرواز خواهند داد. امید مانع دست کشیدن از کار می شود و ترس، ما را از احساس عدم نیاز به کار می رهاند. گویی امید از جلو ما را به پیش می خواند و ترس از عقب ما را وادار به حرکت می کند
(وَ آخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلاً صالِحاً وَ آخَرَ سَیِّئاً عَسَی اللَّهُ أَنْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ؛[توبه/102]و گروهی دیگر، به گناهان خود اعتراف کردند و کار خوب و بد را به هم آمیختند امید می‌رود که خداوند توبه آنها را بپذیرد به یقین، خداوند آمرزنده و مهربان است!)
بنابر این ما معمولا نمی توانیم به قطعی بودن بخشش پی ببریم. و تنها باید در میانه امید و ترس باقی بمانیم. و سعی کنیم در جدی بودن توبه خود بکوشیم و شرایط پذیرش آن را مهیا کنیم.
