احترام
احترام به معنی حرمت نگه داشتن و ارج نهادن می باشد. از احترام به مناسبت در بابهای بسیاری مانند طهارت، حج، جهاد، تجارت، مضاربه، مزارعه، عاریه، نکاح، طلاق، حدود و دیات سخن رفته است.
اهانت و تحقیر دیگران چه پیامدهایی دارد؟ چه سفارش هایی در مورد احترام و تعظیم مؤمن شده است؟
اهانت و تحقیر دیگران کوچک شمردن و آزار رساندن به دیگران که از دشمنی و حسد ریشه می گیرد، قطعاً حرام و موجب تباهی و هلاکت دنیا و آخرت است؛ حتی در مقام مزاح و شوخی هم نباید مؤمن حقیر و خوار شود. خداوند تبارک و تعالی می فرماید: (وَ الَّذِینَ یُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِغَیْرِ مَا اکْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِیناً)[1]؛ کسانی که مردان و زنان با ایمان را بیازارند، برای عملی که انجام نداده اند (قصاص نباشد)، پس به راستی گناه بزرگ و دروغی آشکار بر خود خریده اند. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نیز می فرماید: المسلم من سلم المسلمون من یده و لسانه[2]؛ مسلمان واقعی کسی است که مسلمانان از دست و زبان او در امان باشند (آزارش به کسی نرسد). ایضاً قال الله تبارک و تعالی من اهان لی ولیّاً فقد ارصد لمحاربتی[3]؛ خدا فرموده است، هر کس به یکی از اولیا و دوستان من اهانتی برساند، کمر به جنگ با من بسته است. یعنی ارتباط خالق با خلق آن چنان است که اذیّت و اهانت مخلوق مؤمن، ایذاء و اهانت به خالق است. احترام و تعظیم مؤمن و ضدّ اهانت و تحقیر کردن، احترام و تکریم مؤمنین، بلکه تمام بندگان خداست، و در حدیث قدسی وارد شده است: لیأمن غضبی من اکرم عبدی المؤمن[4]؛ هر کس بنده ی مؤمن مرا گرامی بدارد از غضب من در امان خواهد بود. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می فرماید: خصلتان من الخیر لیس فوقهما شیء من البّر الایمان بالله و النفع لعباد الله و خصلتان لیس فوقهما من الشر شیء الشرک بالله و الضّر لعباد الله[5]؛ دو خصلت نیک است که نیکوتر از آنها چیزی نیست: ایمان به خدا و سود رساندن به بندگان خدا؛ و دو خصلت بد است که بدتر از آنها چیزی نیست: شرک به خدا و زیان رساندن به خلق خدا. هر کس ز کار خلق یکی عقده وا کند *** ایزد هزار عقده ز کارش رها کند صدها فرشته بوسه بر آن دست می زنند *** کز کار خلق یک گره بسته وا کند پس چه بهتر که انسان مؤمن به کسی آزار نرساند، بلکه تا می تواند به هم نوعان خود کمک و فایده برساند؛ و به تجربه ثابت شده است که هر کس مردم را به هر نظری ببیند مردم نیز او را به همان نظر نگاه می کنند. اگر قلبت از قلبم آگاه نیست *** پس القلب یهدی الی القلب چیست عبادت بجز خدمت خلق نیست *** به تسبیح و سجاده و دلق نیست ره نیک مردان آزاده گیر *** چو استاده ای دست افتاده گیر کسی نیک بیند به هر دو سرای *** که نیکی رساند به خلق خدای خدا را بر آن بنده بخشایش است *** که خلق از وجودش در آسایش است پی نوشتها: [1]. سوره ی احزاب، آیه ی 58. [2]. جامع السعادات، ج 2، ص 165. [3]. همان. [4]. جامع السعادات، ج 2، ص 167. [5]. همان، ص 168، و تحف العقول، ص 34. منبع: دروس اخلاق اسلامی، سید محمد علی جزایری (آل غفور)، مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه
اهانت و تحقیر دیگران کوچک شمردن و آزار رساندن به دیگران که از دشمنی و حسد ریشه می گیرد، قطعاً حرام و موجب تباهی و هلاکت دنیا و آخرت است؛ حتی در مقام مزاح و شوخی هم نباید مؤمن حقیر و خوار شود. خداوند تبارک و تعالی می فرماید: (وَ الَّذِینَ یُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِغَیْرِ مَا اکْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِیناً)[1]؛ کسانی که مردان و زنان با ایمان را بیازارند، برای عملی که انجام نداده اند (قصاص نباشد)، پس به راستی گناه بزرگ و دروغی آشکار بر خود خریده اند. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نیز می فرماید: المسلم من سلم المسلمون من یده و لسانه[2]؛ مسلمان واقعی کسی است که مسلمانان از دست و زبان او در امان باشند (آزارش به کسی نرسد). ایضاً قال الله تبارک و تعالی من اهان لی ولیّاً فقد ارصد لمحاربتی[3]؛ خدا فرموده است، هر کس به یکی از اولیا و دوستان من اهانتی برساند، کمر به جنگ با من بسته است. یعنی ارتباط خالق با خلق آن چنان است که اذیّت و اهانت مخلوق مؤمن، ایذاء و اهانت به خالق است. احترام و تعظیم مؤمن و ضدّ اهانت و تحقیر کردن، احترام و تکریم مؤمنین، بلکه تمام بندگان خداست، و در حدیث قدسی وارد شده است: لیأمن غضبی من اکرم عبدی المؤمن[4]؛ هر کس بنده ی مؤمن مرا گرامی بدارد از غضب من در امان خواهد بود. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می فرماید: خصلتان من الخیر لیس فوقهما شیء من البّر الایمان بالله و النفع لعباد الله و خصلتان لیس فوقهما من الشر شیء الشرک بالله و الضّر لعباد الله[5]؛ دو خصلت نیک است که نیکوتر از آنها چیزی نیست: ایمان به خدا و سود رساندن به بندگان خدا؛ و دو خصلت بد است که بدتر از آنها چیزی نیست: شرک به خدا و زیان رساندن به خلق خدا. هر کس ز کار خلق یکی عقده وا کند *** ایزد هزار عقده ز کارش رها کند صدها فرشته بوسه بر آن دست می زنند *** کز کار خلق یک گره بسته وا کند پس چه بهتر که انسان مؤمن به کسی آزار نرساند، بلکه تا می تواند به هم نوعان خود کمک و فایده برساند؛ و به تجربه ثابت شده است که هر کس مردم را به هر نظری ببیند مردم نیز او را به همان نظر نگاه می کنند. اگر قلبت از قلبم آگاه نیست *** پس القلب یهدی الی القلب چیست عبادت بجز خدمت خلق نیست *** به تسبیح و سجاده و دلق نیست ره نیک مردان آزاده گیر *** چو استاده ای دست افتاده گیر کسی نیک بیند به هر دو سرای *** که نیکی رساند به خلق خدای خدا را بر آن بنده بخشایش است *** که خلق از وجودش در آسایش است پی نوشتها: [1]. سوره ی احزاب، آیه ی 58. [2]. جامع السعادات، ج 2، ص 165. [3]. همان. [4]. جامع السعادات، ج 2، ص 167. [5]. همان، ص 168، و تحف العقول، ص 34. منبع: دروس اخلاق اسلامی، سید محمد علی جزایری (آل غفور)، مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه
عنوان سوال:
اهانت و تحقیر دیگران چه پیامدهایی دارد؟ چه سفارش هایی در مورد احترام و تعظیم مؤمن شده است؟
پاسخ:
اهانت و تحقیر دیگران
کوچک شمردن و آزار رساندن به دیگران که از دشمنی و حسد ریشه می گیرد، قطعاً حرام و موجب تباهی و هلاکت دنیا و آخرت است؛ حتی در مقام مزاح و شوخی هم نباید مؤمن حقیر و خوار شود. خداوند تبارک و تعالی می فرماید:
(وَ الَّذِینَ یُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِغَیْرِ مَا اکْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِیناً)[1]؛ کسانی که مردان و زنان با ایمان را بیازارند، برای عملی که انجام نداده اند (قصاص نباشد)، پس به راستی گناه بزرگ و دروغی آشکار بر خود خریده اند.
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نیز می فرماید:
المسلم من سلم المسلمون من یده و لسانه[2]؛ مسلمان واقعی کسی است که مسلمانان از دست و زبان او در امان باشند (آزارش به کسی نرسد).
ایضاً قال الله تبارک و تعالی من اهان لی ولیّاً فقد ارصد لمحاربتی[3]؛ خدا فرموده است، هر کس به یکی از اولیا و دوستان من اهانتی برساند، کمر به جنگ با من بسته است.
یعنی ارتباط خالق با خلق آن چنان است که اذیّت و اهانت مخلوق مؤمن، ایذاء و اهانت به خالق است.
احترام و تعظیم مؤمن
و ضدّ اهانت و تحقیر کردن، احترام و تکریم مؤمنین، بلکه تمام بندگان خداست، و در حدیث قدسی وارد شده است:
لیأمن غضبی من اکرم عبدی المؤمن[4]؛ هر کس بنده ی مؤمن مرا گرامی بدارد از غضب من در امان خواهد بود.
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می فرماید:
خصلتان من الخیر لیس فوقهما شیء من البّر الایمان بالله و النفع لعباد الله و خصلتان لیس فوقهما من الشر شیء الشرک بالله و الضّر لعباد الله[5]؛ دو خصلت نیک است که نیکوتر از آنها چیزی نیست: ایمان به خدا و سود رساندن به بندگان خدا؛ و دو خصلت بد است که بدتر از آنها چیزی نیست: شرک به خدا و زیان رساندن به خلق خدا.
هر کس ز کار خلق یکی عقده وا کند *** ایزد هزار عقده ز کارش رها کند
صدها فرشته بوسه بر آن دست می زنند *** کز کار خلق یک گره بسته وا کند
پس چه بهتر که انسان مؤمن به کسی آزار نرساند، بلکه تا می تواند به هم نوعان خود کمک و فایده برساند؛ و به تجربه ثابت شده است که هر کس مردم را به هر نظری ببیند مردم نیز او را به همان نظر نگاه می کنند.
اگر قلبت از قلبم آگاه نیست *** پس القلب یهدی الی القلب چیست
عبادت بجز خدمت خلق نیست *** به تسبیح و سجاده و دلق نیست
ره نیک مردان آزاده گیر *** چو استاده ای دست افتاده گیر
کسی نیک بیند به هر دو سرای *** که نیکی رساند به خلق خدای
خدا را بر آن بنده بخشایش است *** که خلق از وجودش در آسایش است
پی نوشتها:
[1]. سوره ی احزاب، آیه ی 58.
[2]. جامع السعادات، ج 2، ص 165.
[3]. همان.
[4]. جامع السعادات، ج 2، ص 167.
[5]. همان، ص 168، و تحف العقول، ص 34.
منبع: دروس اخلاق اسلامی، سید محمد علی جزایری (آل غفور)، مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه
- [سایر] ایمان به معاد چه فواید و پیامدهایی دارد؟
- [سایر] جایگاه اهانت و احترام به دیگران را در اخلاق با کمک آیات و روایات بیان کنید.
- [سایر] قطع رحم چه پیامدهایی دارد و نمونه هایی از سفارش های ائمه اطهار(علیهم السلام) نسبت به صله رحم را ذکر کنید.
- [سایر] سفارش امیرالمؤمنین علی علیه السلام درباره ی احترام به دانشمندان چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] هنگامی که نام مقدّس هر کدام از چهارده معصوم(علیهم السلام) برده می شود کدام تعظیم و یا ادای احترام مناسب تر و جایز است؟ الف فقط در دل به آنان احترام بورزیم؟ ب در دل احترام بورزیم و سر را هم از ناحیه گردن خم کنیم؟
- [آیت الله علوی گرگانی] با توجّه به اهمیّت آبروی مؤمن در اسلام که از احترام خانه خدا بالاتر است آیا میتوانیم برای ارتکاب به جرمی آبروی مؤمن را ببریم؟
- [آیت الله خامنه ای] شرکت زنان (مانند مردان) در نماز جماعت از جهت استحباب و کراهت چه حکمی دارد؟ شرکت آنها در صورتی که پشت سر مردان بایستند چه حکمی دارد؟ آیا در حالی که پشت سر مردان برای نماز جماعت ایستاده اند، احتیاج به پرده و ساتر است؟ اگر در نماز کنار مردان بایستند، از جهت حائل چه حکمی دارد؟ با توجه به اینکه پشت پرده بودن زنان هنگام نماز جماعت و سخنرانی ها و مراسم دیگر، موجب تحقیر و اهانت به آنها می شود.
- [سایر] با عرض سلام و خسته نباشید. یک سوال داشتم آن هم این که چند سال است که ازدواج کرده ام و مشکل چندانی با همسرم نداشتم تا این که کم کم به این موضوع پی بردم که اعضای نزدیک خانواده همسرم (به دلیل فوت پدر وی در سن کودکی) کمک های بی دریغی از لحاظ مادی از زمان کودکی تا قبل از ازدواج می کرده اند. از زمانی که این مطلب را فهمیده ام تمام رفتارهای اطرافیان (خانواده همسرم) برایم غیرقابل تحمل شده و مدام فکر می کنم با تحقیر به ما نگاه می کنند و درباره ما فکر می کنند( با این که الان همسر من فوق لیسانس و دانشجوی دکتری است) . تمام رفتارها را حمل بر تحقیر می گذارم و فکر می کنم هیچ کس برای همسر من و در نتیجه برای من احترام لازم را قایل نیست. چطور با این موضوع کنار بیایم؟ این قضیه باعث شده احترام همسرم پیش خود من هم کم بشود....
- [سایر] سلام، من خانمی هستم که مدتی در کانادا زندگی می کردم. من قبل از اینکه از ایران برم شوهری داشتم بسیار مومن که باعث شد من چادری شدم. ایشون الان اونجا منکر همه چیز شدن و اسلام رو قبول ندارند. ایشون می گن می تونی بیای و به عقاید من احترام بذاری. ولی کلا نظرشون اینه که زندگی من که 100 می خوام مومن باشم با اون که نمی خواد 100 باشه امکان پذیر نیست. به نظر شما ادامه این زندگی ارزشی داره؟ می شه دعایی به من یاد بدید تابرای شوهرم دعا کنم تا به راه راست هدایت شه؟ من الان د رمرحله تصمیم گیرم لطفا کمک کنید. ممنون از راهنماییتون.
- [آیت الله خامنه ای] متأسفانه برادر همسرم به علل مختلف فاسد گردیده و از دین به طور کامل برگشته است، تا جایی که به بعضی از مقدسات دینی اهانت می کند. در حال حاضر بعد از گذشت چند سال از ارتداد او از اسلام، طی نامه ای اظهار کرده که به اسلام ایمان دارد، ولی نه نماز می خواند و نه روزه می گیرد. رابطه پدر و مادرش و بقیه افراد خانواده با وی چگونه باید باشد؟ آیا عنوان کافر بر او صدق می کند؟ آیا باید او را نجس محسوب کرد؟
- [آیت الله سیستانی] آشامیدن شراب ، حرام است ، و در بعضی از اخبار از بزرگترین گناهان شمرده شده است ، از حضرت امام صادق علیهالسلام روایت شده است که فرمودند : شراب ، ریشه بدیها و منشأ گناهان است ، و کسی که شراب میخورد عقل خود را از دست میدهد ، و در آن موقع خدا را نمیشناسد و از هیچ گناهی باک ندارد ، و احترام هیچ کس را نگه نمیدارد ، و حقّ خویشان نزدیک را رعایت نمیکند ، و از زشتیهای آشکار رو نمیگرداند ، و اگر جرعهای از آن بنوشد خدا و ملائکه و پیامبران و مؤمنان او را لعنت کنند ، و اگر تا حدّ مستی بنوشد روح ایمان و خدا شناسی از او بیرون میرود ، و روح ناقص خبیثی بجای آن قرار میگیرد ، و تا چهل روز نماز او قبول نمیشود .
- [آیت الله وحید خراسانی] خاتمه هرچند هر گناهی بزرگ است چون عظمت و جلال و کبریای خداوند محدود به حدی نیست پس نافرمانی خداوند متعال هم با توجه به این که معصیت خداوند علی عظیم است بزرگ است و روایت شده نظر نکن به انچه معصیت کردی بلکه ببین چه کسی را معصیت کردی ولی در مقایسه گناهان به یکدیگر بعضی بزرگتر و عذاب ان شدیدتر است و بر برخی از گناهان به طور صریح یا ضمنی تهدید و وعید به عذاب و اتش شده و یا در روایات وارده از اهل بیت عصمت علیهم السلام از انها تعبیر به کبیره شده است و به مقتضای ایه کریمه ان تجتنبوا کبایر ما تنهون عنه نکفر عنکم سییاتکم اگر دوری کنید از گناهان کبیره ای که نهی شده اید از ان می پوشانیم از شما بدیها و سییات شما را اجتناب از انها موجب امرزش گناهان دیگر است و بعضی از فقهاء اعلی الله مقامهم انها را تا هفتاد و بعضی بیشتر از ان شمرده اند و قسمتی از انها که بیشتر مورد ابتلاست ذکر می شود شرک و کفر به خداوند متعال که با هیچ گناه کبیره ای قابل قیاس نیست یاس و ناامیدی از روح و رحمت خداوند متعال امن از مکر خداوند متعال قسم دروغ به خداوند متعال انکار انچه خداوند نازل فرموده است محاربه با اولیای خداوند متعال محاربه با خدا و رسول به قطع طریق و افساد در زمین حکم به غیر انچه خداوند نازل فرموده است دروغ بستن بر خدا و رسول و اوصیا منع از ذکر خداوند در مساجد و سعی در خراب کردن انها منع زکاتی که واجب است تخلف از جهاد واجب فرار از جنگ مسلمین با کفار اضلال گمراه کردن از راه خداوند متعال اصرار بر گناهان صغیره ترک عمدی نماز و سایر واجبات الهیه ریا اشتغال به لهو مانند غنا و تار زدن ولایت ظالم اعانه کمک کردن ظالم شکستن عهد و قسم تبذیر فاسد کردن مال و بیهوده خرج کردن ان اسراف شرب خمر سحر ظلم غنا عقوق والدین اذیت و بدرفتاری با پدر و مادر قطع رحم لواط زنا نسبت دادن زنا به زن محصنه قیادت جمع کردن بین مرد و زن به زنا یا دو مرد به لواط دزدی ربا خوردن سحت خوردن حرام مانند بهای خمر و اجرت زن زناکار و رشوه ای که حاکم برای حکم می گیرد کم فروشی غش مسلمین خوردن مال یتیم به ظلم شهادت دادن به ناحق کتمان شهادت اشاعه فاحشه و گناه بین مومنین فتنه سخن چینی کردن که موجب تفرقه بین مومنین شود ناسزا گفتن به مومن و اهانت به مومن و ذلیل کردن او بهتان بر مومن تهمت زدن به مومن غیبت و ان ذکر عیب مستور و پوشیده مومن در غیاب او است چه ان عیب را به گفتار بیان کند یا به رفتار بفهماند هرچند در اظهار عیب مومن قصد اهانت و هتک حیثیت نداشته باشد و اگر به قصد اهانت عیب مومن را اظهار نماید دو گناه مرتکب شده است
- [آیت الله وحید خراسانی] قرض دادن به مسلمان مخصوصا به مومنین از کارهای مستحب است و در قران مجید به ان امر شده و قرض دادن به مومن قرض دادن به خدا شمرده شده و وعده مغفرت به قرض دهنده داده شده و در اخبار راجع به ان سفارش شده است و از پیغمبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم روایت شده که کسی که به برادر مسلمان خود قرض بدهد برای او به هر درهمی که قرض داده به وزن کوه احد از کوههای رضوی و طور سیناء حسنات است و اگر با او در طلب قرض مدارا کند بر صراط مانند برق بدون حساب و عذاب می گذرد و کسی که برادر مسلمان به او شکایت کند و قرض ندهد خداوندعزوجل بهشت را بر او حرام می کند و از حضرت صادق علیه السلام روایت شده که اگر قرض بدهم برای من محبوب تر است از ان که به مانند ان صدقه بدهم
- [آیت الله بروجردی] آشامیدن شراب حرام و در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی آن را حلال بداند کافر است.از حضرت امام جعفر صادق عَلَیْهِ السَّلَام روایت شده است که فرمودند:شراب ریشه بدیها و منشأ گناهان است و کسی که شراب میخورد، عقل خود را از دست میدهد و در آن موقع خدا را نمیشناسد و از هیچ گناهی باک ندارد و احترام هیچ کس را نگه نمیدارد و حق خویشان نزدیک را رعایت نمیکند و از زشتیهای آشکار رو نمیگرداند و روح ایمان و خدا شناسی از بدن او بیرون میرود و روح ناقص خبیثی که از رحمت خدا دور است در او میماند و خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنین او را لعنت میکنند و تا چهل روز نماز او قبول نمیشود و روز قیامت روی او سیاه است و زبان از دهانش بیرون میآید و آب دهان او به سینهاش میریزد و فریاد تشنگی او بلند است.
- [آیت الله خوئی] آشامیدن شراب، حرام است و در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است، و اگر کسی آن را حلال بداند کافر است. از حضرت امام جعفر صادق علیهالسلام روایت شده است که فرمودند: شراب ریش بدیها، و منشأ گناهان است، و کسی که شراب میخورد، عقل خود را از دست میدهد و در آن موقع خدا را نمیشناسد و از هیچ گناهی باک ندارد، و احترام هیچکس را نگه نمیدارد، و حق خویشان نزدیک را رعایت نمیکند، و از زشتیهای آشکار، رو نمیگرداند، و روح ایمان و خداشناسی از بدن او بیرون میرود و روح ناقص خبیثی که از رحمت خدا دور است، در او میماند و خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنین، او را لعنت میکنند، و تا چهل روز نماز او قبول نمیشود، و روز قیامت روی او سیاه است، و زبان از دهانش بیرون میآید، و آب دهان او به سینهاش میریزد و فریاد تشنگی او بلند است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] آشامیدن شراب حرام و از گناهان کبیره است، بلکه در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی آن را حلال بداند در صورتی که متوجه باشد که لازمه حلال دانستن آن تکذیب خدا و پیغمبر(صلی الله علیه وآله) می باشد کافر است. از حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) روایت شده است که فرمود: (شراب ریشه بدیها و منشأ گناهان است و کسی که شراب می خورد عقل خود را از دست می دهد و در آن موقع خدا را نمی شناسد و از هیچ گناهی باک ندارد، احترام هیچ کس را نگه نمی دارد و حق خویشان نزدیک را رعایت نمی کند و از زشتیهای آشکار رو نمی گرداند، روح ایمان و خداشناسی از او بیرون می رود، و روح خبیثی که از رحمت خدا دور است در او می ماند، خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنین او را لعنت می کنند و تا چهل روز نماز او قبول نمی شود و روز قیامت روی او سیاه است!)
- [آیت الله علوی گرگانی] آشامیدن شراب حرام است و در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی آن را حلال بداند کافر است، از حضرت امام جعفر صادق7 روایت شده است که فرمودند: شراب ریشه بدیها ومنشأ گناهان است و کسی که شراب میخورد، عقل خود را از دست میدهد و در آن موقع خدا را نمیشناسد و از هیچ گناهی باک ندارد و احترام هیچکس را نگه نمیدارد وحقّ خویشان نزدیک را رعایت نمیکند و از زشتیهای آشکار رو نمیگرداند و روح ایمان و خدا شناسی از بدن او بیرون میرود و روح ناقص خبیثی که از رحمت خدا دور است در او میماند و خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنین او را لعنت میکنند وتا چهل روز نماز او قبول نمیشود و در روز قیامت روی او سیاه است و زبان از دهانش بیرون میآید و آب دهان او بسینهاش میریزد وفریاد تشنگی او بلند است.
- [آیت الله مظاهری] قرآن شریف و روایات اهلبیت(سلاماللهعلیهم) مؤمن واقعی را کسی میداند که وفای به عهد کند و خلف وعده نداشته باشد. و خلف وعده اقسامی دارد: الف) تخلّف از عقود و شروطی که در اسلام لازم الوفاست، نظیر بیع و شرا و شروط در ضمن عقد بلکه مطلق شروط، و این قسم تخلّف علاوه بر اینکه حرام است، ضمانآور نیز می‌باشد، مثلاً اگر خانهای را فروخته باشد و در ضمن عقد شرط کرده باشد که مثلاً یک ماه پس از فروش در آن خانه بنشیند، اگر مشتری تخلّف از آن شرط نمود و خانه را پیش از اتمام یک ماه تصرّف کرد، علاوه بر اینکه کار حرامی انجام داده، تصّرف او نیز غصب و حرام است، و اگر خانه در این مدّت خراب شود یا آسیب ببیند ضامن است، همانگونه که اگر فروشنده از تسلیم خانه پس از اتمام یک ماه خودداری کند، علاوه بر حرمت، ضامن نیز می‌باشد و باید مشتری را راضی کند. ب) تخلّف از وعدههایی که موجب زیان و ضرر شود، نظیر اینکه وعده بدهد که مثلاً شام به خانه کسی برود و او غذا تهیه ببیند و افرادی را برای احترام او دعوت نموده باشد. این قسم از تخلّف وعده گرچه ضمانآور نیست، ولی علاوه بر اینکه خلاف انسانیّت است، از نظر شرعی نیز حرام است. ج) تخلّف از وعدهای که موجب زیان و ضرر مالی نشود، ولی ضرر آبرویی و نظیر آن داشته باشد، نظیر مثالی که گذشت، در صورتی که تنها ضرر آبرویی داشته باشد نه ضرر مالی، این قسم از تخلّف وعده گرچه ضمان ندارد، ولی حرام است و انسان واقعی از این کارها نمیکند. د) تخلّف از وعدهای که موجب اتلاف عمر می‌شود، نظیر اینکه وعده کند مثلاً در وقت معیّنی در کلاس درس حاضر شود، ولی تخلّف کند و در آن وقت معیّن نرود و یا اصلًا نرود. این قسم علاوه بر اینکه خلاف انسانیّت است حرام نیز می‌باشد، ولی برای اینکه وقت دیگران را تضییع نموده ضامن نیست. ه) تخلّف از وعدهای که موجب ضرر مالی یا ضرر آبرویی و یا تضییع عمر نیست، این قسم تخلّف وعده اگرچه حرام نیست و ضمانآور نیز نمیباشد، ولی کاشف از این است که مؤمن واقعی نیست: صفحه 398 (الْمُؤْمِنُ اذا وَعَدَ وَفی)[1] (انسان با ایمان هنگامی که وعده کرد، وفا میکند.) و از نظر کمال نیز نقص دارد و از این جهت مورد ملامت عقلا می‌باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] آشامیدن شراب حرام و در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی حرمت آن را انکار ورزد، چنانچه شبههای در حقّ وی نباشد شرعاً کافر به شمار میآید مگر شهادتین را بر زبان جاری ساخته و بدانیم که به خدا و پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله ایمان قلبی دارد (چنانچه در مسأله 107 و مسأله 2456 گذشت)، از حضرت امام جعفر صادق علیهالسلام روایت شده است: شراب ریشه بدیها و منشأ گناهان است و کسی که شراب میخورد عقل خود را از دست میدهد و در آن موقع خدا را نمیشناسد و از هیچ گناهی باک ندارد و احترام هیچ کس را نگه نمیدارد و حقّ خویشان نزدیک را رعایت نمیکند و از زشتیهای آشکار رو نمیگرداند و هر کس جرعهای از شراب بنوشد تا چهل روز نمازش قبول نمیشود، کسی که به خوردن شراب عادت کرده که هر گاه آن را به دست آورد مینوشد، همچون بتپرست به نزد خداوند میرود، شرابخوار در روز قیامت رویش سیاه است و زبان از دهانش بیرون میآید و آب دهان او به سینهاش میرسد و فریاد تشنگی او بلند است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آشامیدن شراب، حرام و در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی آن را حلال بداند در صورتی که ملتفت باشد که لازمه حلال دانستن آن تکذیب خدا و پیغمبر می باشد کافر است. از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام)روایت شده است که فرمودند: شراب ریشه بدیها و منشأ گناهان است و کسی که شراب می خورد، عقل خود را از دست می دهد و در آن موقع خدا را نمی شناسد و از هیچ گناهی باک ندارد و احترام هیچ کس را نگه نمی دارد و حق خویشان نزدیک را رعایت نمی کند و از زشتیهای آشکار رو نمی گرداند و روح ایمان و خدا شناسی از بدن او بیرون می رود و روح ناقص خبیثی که از رحمت خدا دور است در او می ماند و خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنین، او را لعنت می کنند و تا چهل روز نماز او قبول نمی شود و روز قیامت روی او سیاه است و زبان از دهانش بیرون می آید و آب دهان او به سینه اش می ریزد و فریاد تشنگی او بلند است.