احترام
احترام به معنی حرمت نگه داشتن و ارج نهادن می باشد. از احترام به مناسبت در بابهای بسیاری مانند طهارت، حج، جهاد، تجارت، مضاربه، مزارعه، عاریه، نکاح، طلاق، حدود و دیات سخن رفته است.
جایگاه اهانت و احترام به دیگران را در اخلاق با کمک آیات و روایات بیان کنید.
کوچک شمردن و آزار رساندن به دیگران که از دشمنی و حسد ریشه می گیرد، قطعاً حرام و موجب تباهی و هلاکت دنیا و آخرت است; حتی در مقام مزاح و شوخی هم نباید مؤمن حقیر و خوار شود. خداوند تبارک و تعالی می فرماید: (وَ الَّذِینَ یُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِغَیْرِ مَا اکْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِیناً)[1]; کسانی که مردان و زنان با ایمان را بیازارند، برای عملی که انجام نداده اند (قصاص نباشد)، پس به راستی گناه بزرگ و دروغی آشکار بر خود خریده اند. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نیز می فرماید: المسلم من سلم المسلمون من یده و لسانه[2]; مسلمان واقعی کسی است که مسلمانان از دست و زبان او در امان باشند (آزارش به کسی نرسد). ایضاً قال الله تبارک و تعالی من اهان لی ولیّاً فقد ارصد لمحاربتی[3]; خدا فرموده است، هر کس به یکی از اولیا و دوستان من اهانتی برساند، کمر به جنگ با من بسته است. یعنی ارتباط خالق با خلق آن چنان است که اذیّت و اهانت مخلوق مؤمن، ایذاء و اهانت به خالق است. و ضدّ اهانت و تحقیر کردن، احترام و تکریم مؤمنین، بلکه تمام بندگان خداست، و در حدیث قدسی وارد شده است: لیأمن غضبی من اکرم عبدی المؤمن[4]; هر کس بنده ی مؤمن مرا گرامی بدارد از غضب من در امان خواهد بود. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می فرماید: خصلتان من الخیر لیس فوقهما شیء من البّر الایمان بالله و النفع لعباد الله و خصلتان لیس فوقهما من الشر شیء الشرک بالله و الضّر لعباد الله[5]; دو خصلت نیک است که نیکوتر از آنها چیزی نیست: ایمان به خدا و سود رساندن به بندگان خدا; و دو خصلت بد است که بدتر از آنها چیزی نیست: شرک به خدا و زیان رساندن به خلق خدا. هر کس ز کار خلق یکی عقده وا کند ایزد هزار عقده ز کارش رها کند صدها فرشته بوسه بر آن دست می زنند کز کار خلق یک گره بسته وا کند پس چه بهتر که انسان مؤمن به کسی آزار نرساند، بلکه تا می تواند به هم نوعان خود کمک و فایده برساند; و به تجربه ثابت شده است که هر کس مردم را به هر نظری ببیند مردم نیز او را به همان نظر نگاه می کنند. -------------------------------------------------------------------------------- [1]. سوره ی احزاب، آیه ی 58. [2]. جامع السعادات، ج 2، ص 165. [3]. همان. [4]. جامع السعادات، ج 2، ص 167. [5]. همان، ص 168، و تحف العقول، ص 34.
کوچک شمردن و آزار رساندن به دیگران که از دشمنی و حسد ریشه می گیرد، قطعاً حرام و موجب تباهی و هلاکت دنیا و آخرت است; حتی در مقام مزاح و شوخی هم نباید مؤمن حقیر و خوار شود. خداوند تبارک و تعالی می فرماید: (وَ الَّذِینَ یُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِغَیْرِ مَا اکْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِیناً)[1]; کسانی که مردان و زنان با ایمان را بیازارند، برای عملی که انجام نداده اند (قصاص نباشد)، پس به راستی گناه بزرگ و دروغی آشکار بر خود خریده اند. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نیز می فرماید: المسلم من سلم المسلمون من یده و لسانه[2]; مسلمان واقعی کسی است که مسلمانان از دست و زبان او در امان باشند (آزارش به کسی نرسد). ایضاً قال الله تبارک و تعالی من اهان لی ولیّاً فقد ارصد لمحاربتی[3]; خدا فرموده است، هر کس به یکی از اولیا و دوستان من اهانتی برساند، کمر به جنگ با من بسته است. یعنی ارتباط خالق با خلق آن چنان است که اذیّت و اهانت مخلوق مؤمن، ایذاء و اهانت به خالق است. و ضدّ اهانت و تحقیر کردن، احترام و تکریم مؤمنین، بلکه تمام بندگان خداست، و در حدیث قدسی وارد شده است: لیأمن غضبی من اکرم عبدی المؤمن[4]; هر کس بنده ی مؤمن مرا گرامی بدارد از غضب من در امان خواهد بود. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می فرماید: خصلتان من الخیر لیس فوقهما شیء من البّر الایمان بالله و النفع لعباد الله و خصلتان لیس فوقهما من الشر شیء الشرک بالله و الضّر لعباد الله[5]; دو خصلت نیک است که نیکوتر از آنها چیزی نیست: ایمان به خدا و سود رساندن به بندگان خدا; و دو خصلت بد است که بدتر از آنها چیزی نیست: شرک به خدا و زیان رساندن به خلق خدا. هر کس ز کار خلق یکی عقده وا کند ایزد هزار عقده ز کارش رها کند صدها فرشته بوسه بر آن دست می زنند کز کار خلق یک گره بسته وا کند پس چه بهتر که انسان مؤمن به کسی آزار نرساند، بلکه تا می تواند به هم نوعان خود کمک و فایده برساند; و به تجربه ثابت شده است که هر کس مردم را به هر نظری ببیند مردم نیز او را به همان نظر نگاه می کنند. -------------------------------------------------------------------------------- [1]. سوره ی احزاب، آیه ی 58. [2]. جامع السعادات، ج 2، ص 165. [3]. همان. [4]. جامع السعادات، ج 2، ص 167. [5]. همان، ص 168، و تحف العقول، ص 34.
پاسخ:
کوچک شمردن و آزار رساندن به دیگران که از دشمنی و حسد ریشه می گیرد، قطعاً حرام و موجب تباهی و هلاکت دنیا و آخرت است; حتی در مقام مزاح و شوخی هم نباید مؤمن حقیر و خوار شود. خداوند تبارک و تعالی می فرماید:
(وَ الَّذِینَ یُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِغَیْرِ مَا اکْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِیناً)[1]; کسانی که مردان و زنان با ایمان را بیازارند، برای عملی که انجام نداده اند (قصاص نباشد)، پس به راستی گناه بزرگ و دروغی آشکار بر خود خریده اند.
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نیز می فرماید:
المسلم من سلم المسلمون من یده و لسانه[2]; مسلمان واقعی کسی است که مسلمانان از دست و زبان او در امان باشند (آزارش به کسی نرسد).
ایضاً قال الله تبارک و تعالی من اهان لی ولیّاً فقد ارصد لمحاربتی[3]; خدا فرموده است، هر کس به یکی از اولیا و دوستان من اهانتی برساند، کمر به جنگ با من بسته است.
یعنی ارتباط خالق با خلق آن چنان است که اذیّت و اهانت مخلوق مؤمن، ایذاء و اهانت به خالق است.
و ضدّ اهانت و تحقیر کردن، احترام و تکریم مؤمنین، بلکه تمام بندگان خداست، و در حدیث قدسی وارد شده است:
لیأمن غضبی من اکرم عبدی المؤمن[4]; هر کس بنده ی مؤمن مرا گرامی بدارد از غضب من در امان خواهد بود.
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می فرماید:
خصلتان من الخیر لیس فوقهما شیء من البّر الایمان بالله و النفع لعباد الله و خصلتان لیس فوقهما من الشر شیء الشرک بالله و الضّر لعباد الله[5]; دو خصلت نیک است که نیکوتر از آنها چیزی نیست: ایمان به خدا و سود رساندن به بندگان خدا; و دو خصلت بد است که بدتر از آنها چیزی نیست: شرک به خدا و زیان رساندن به خلق خدا.
هر کس ز کار خلق یکی عقده وا کند ایزد هزار عقده ز کارش رها کند
صدها فرشته بوسه بر آن دست می زنند کز کار خلق یک گره بسته وا کند
پس چه بهتر که انسان مؤمن به کسی آزار نرساند، بلکه تا می تواند به هم نوعان خود کمک و فایده برساند; و به تجربه ثابت شده است که هر کس مردم را به هر نظری ببیند مردم نیز او را به همان نظر نگاه می کنند.
--------------------------------------------------------------------------------
[1]. سوره ی احزاب، آیه ی 58.
[2]. جامع السعادات، ج 2، ص 165.
[3]. همان.
[4]. جامع السعادات، ج 2، ص 167.
[5]. همان، ص 168، و تحف العقول، ص 34.
- [سایر] جایگاه اخلاق در قرآن و احادیث چگونه است؟
- [سایر] جایگاه علم در ایات و روایات را بیان کنید؟
- [سایر] در آیات و روایات اخلاق پیامبر ص چگونه توصیف شده است؟
- [سایر] حیا را با توجه به لغت، اخلاق و آیات و روایات معنا کنید.
- [سایر] اهمیت احترام به پدر و مادر را از نظر آیات و روایات بیان فرمائید؟
- [سایر] بصیرت از نگاه آیات و روایات به چه معنا است؟ و جایگاه بصیرت در مسائل سیاسی جامعه چیست؟
- [سایر] جایگاه اخلاق در قرآن چیست؟
- [سایر] جایگاه اخلاق در ورزش چگونه است؟
- [سایر] "سوءظن" و "حسن ظن" را با کمک آیات و روایات توضیح دهید؟
- [سایر] ریا وانواع آن و اخلاص در عمل را به کمک آیات و روایات توضیح دهید؟
- [آیت الله اردبیلی] دادن قرآن به دست کفار و اهل کتاب به امید هدایت آنان و به منظور مطالعه و بررسی و درک آیات آن، در صورتی که در معرض نجس شدن و هتک و اهانت نباشد و واقعا بخواهند از آن استفاده کنند، مانعی ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] قرض دادن از کارهای مستحبی است که در آیات قرآن و روایات درباره آن زیاد سفارش شده است. از پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم روایت شده است که: (هر کس به برادر مسلمان خود قرض بدهد مال او زیاد می‌شود و ملائکه بر او رحمت میفرستند و اگر با بدهکار خود مدارا کند، بدون حساب و به سرعت از صراط میگذرد و کسی که برادر مسلمانش از او قرض بخواهد و ندهد، بهشت بر او حرام می‌شود.)(1)
- [آیت الله مظاهری] از گناهان در اسلام فحش دادن به مسلمان است و چون فحش دادن اهانت به مسلمان است، باید گفت از این جهت از گناهان کبیره در اسلام است و آن اقسامی دارد: الف) فحش دادن و استهزاء و توهین و تعریض و لعن و مانند اینها- نعوذ باللَّه- به خداوند متعال یا پیامبر گرامی خاتم الانبیا(صلیاللهعلیهوآلهوسلم) و ائمّه طاهرین(سلاماللهعلیهم) و حضرت زهرا(سلاماللهعلیها) علاوه بر اینکه فحشدهنده را نجس و کافر میکند، او را واجب القتل مینماید. ب) فحش دادن به انبیای عظام و علمای دین، بلکه همه افرادی که منتسب به اسلام میباشند، و گناه این قسم فحش در حدّ کفر است که در روایات آمده است جنگ با خدای متعال است. ج) فحش دادن به افراد معمولی و بچهها و دیوانههایی که متوجّه فحش میشوند، نیز حرام، بلکه چون ظلم و اهانت است از گناهان کبیره است. د) فحش دادن به غیر مسلمان یا به حیوانات، گرچه حرام نیست، ولی مسلمان باید مؤدّب باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . تعزیه و شبیه خوانی اگر مشتمل بر آلات لهو از قبیل طبل و شیپور و صنج نباشد و اشعار دروغ و غنا نخوانند و مرد لباس زن نپوشد و اجتماع مرد و زن در یک جا نباشد، اشکال ندارد. ولی سزاوار است که به تعزیه خوانی تنها اکتفا نکنند و مجالس روضه که در آنها علاوه بر ذکر مصائب حضرت خامس آل عبا علیه السلام ، معارف و عقاید اسلامی و تفسیر آیات و احادیث و احکام شرعیه بیان می شود نیز تشکیل دهند.
- [امام خمینی] احکام قرض - قرض دادن از کارهای مستحبی است که در آیات قرآن و اخبار راجع به آن زیاد سفارش شده است، از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده که هر کس به برادر مسلمان خود قرض بدهد مال او زیاد می‌شود و ملائکه بر او رحمت میفرستند و اگر با بدهکار خود مدارا کند، بدون حساب و به سرعت از صراط میگذرد و کسی که برادر مسلمانش از او قرض بخواهد و ندهد، بهشت بر او حرام می‌شود.
- [آیت الله اردبیلی] ازدواج سنّت پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم و از محبوبترین نهادها در نزد پروردگار و موجب رحمت و کثرت رزق و طرد بیبندوباری و فحشا از جامعه است(1) و خداوند متعال جامعه اسلامی را به ایجاد عُلقه ازدواج بین زنان و مردان مجرّد امر فرموده و وعده فضل و گشایش بر آنان داده است.(2) علاقه به خانواده و همسر، از اخلاق انبیاء و نشانه کثرت ایمان است به گونه‌ای که پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم علاقه به همسر را در ردیف علاقه به نماز و شمیم عطر قرار داده است(3). در روایات آمده است: آنگاه که خداوند متعال اراده میکند خیر دنیا و آخرت را به مسلمانی ارزانی دارد، به وی قلبی خاشع و زبانی ذاکر و جسمی صابر و همسری مؤمن عطا میکند که به هنگام نظر به او مسرور شود و در غیاب شوهرش از خود و اموال او پاسداری کند(4) و نیز در روایت آمده است: اگر مردی به خواستگاری آمده که دین، اخلاق و امانتداری او را میپسندید، خواستگاری او را بپذیرید در غیر این صورت فتنه و فساد عظیمی زمین را فرا خواهد گرفت.(5)
- [آیت الله مظاهری] یکی از گناهان در اسلام کوتاهی در رفع حوائج مسلمین است، و از قرآن و روایات بسیاری استفاده می‌شود که هر کسی باید به انداز? وسعش در رفع حوائج مسلمانها کوشا باشد: (لِیُنْفِقْ ذُوسَعَةٍ مِنْ سَعَتِهٍ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنْفِقْ مِمَّا اتاهُ اللَّه)[1] (بر توانگر است که از دارایی خود هزینه کند، و هر که روزی او تنگ باشد، باید از آنچه خدا به او داده بخشش کند.) و حوائج مسلمین اقسامی دارد: الف) حوائج ضروری نظیر آن چیزی از خوراک و پوشاک و مسکن و ازدواج که اگر رفع حاجت او نشود در خطر واقع می‌شود. این قسم از حوائج را هر کس که قدرت دارد باید رفع کند، و قدر متیقّن از آیات و روایات همین است، و کوتاهی برای کسی که قدرت دارد حرام است. ب) اگر آبروی کسی در خطر باشد، بر همه واجب است که برای حفظ آبروی او کوشا باشند و قطعاً آیات و روایات شامل این قسم نیز می‌شود، و کوتاهی در این امر نیز از گناهان بزرگ در اسلام است. ج) حوائج لازم ولی غیر ضروری، نظیر آنچه از خوراک و پوشاک و مسکن و ازدواج که اگر رفع حاجت او نشود گرچه در خطر واقع نمیشود، ولی در مشکل و مضیقه است، و این قسم را نیز هر کس میتواند باید در رفع آن بکوشد، و آیات و روایات شامل این قسم نیز می‌شود، و از این قسم است ادای دیونی که وقت آن رسیده باشد و طلبکار مطالبه کند، و از این قسم است اداره جبهه اگر جنگی برای مسلمانها پیش بیاید و نظیر اینها که فراوان است. د) حوائج غیر لازم و غیر ضروری که به آن حوائج رفاهی نیز می‌گویند، نظیر گوشت و میوه و مانند آن در خوراک، و لباس که حافظ آبرو و کرامت اوست در پوشاک، و خانهای که موجب آسایش اوست در مسکن، و همسری که موجب آسایش اوست در ازدواج، و این قسم از اقسامی است که میتواند از بابت خمس یا زکات تهیه شود، و رفع اینگونه حوائج گرچه واجب نیست، ولی از مستحبّات مؤکّد است، و ثواب آن از هر عمل مستحبّی بیشتر است، صفحه 426 حتّی در بعضی از روایات آمده است که رفع اینگونه حوائج ثوابش از بیست حجّ و عمره و دو ماه اعتکاف در مسجدالحرام بالاتر است.
- [آیت الله مظاهری] برای مرد و زن مستحب است پیش از نمازهای واجب یومیّه، اذان و اقامه بگویند و راجع به آن خصوصاً برای نماز صبح و مغرب زیاد سفارش شده است و روایت است اگر کسی اذان و اقامه بگوید، دو صف از ملائکه به او اقتدا میکنند و اگر فقط اقامه بگوید، یک صف از ملائکه به او اقتدا میکنند، و برای نمازهای دیگر چه واجب و چه مستحب، جایز نیست و مستحب است پیش از نمازهای واجب غیر یومیه، نظیر نماز آیات و نماز میّت، سه مرتبه (الصَّلوة) بگویند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] قرض دادن از کارهای بسیار مستحب است و در آیات قرآن مجید و اخبار معصومین(علیهم السلام) درباره آن زیاد سفارش شده، از پیغمبراکرم(صلی الله علیه وآله) روایت شده که (هرکس به برادر مسلمان خود قرض دهد مال او زیاد می شود و ملائکه بر او رحمت می فرستند و اگر با بدهکار خود مدارا کند بدون حساب و به سرعت از صراط می گذرد و کسی که برادر مسلمانش از او قرض بخواهد و ندهد بهشت بر او حرام می شود) و نیز در روایتی آمده است که (ثواب صدقه ده برابر است و ثواب قرض هیجده برابر!)
- [آیت الله مظاهری] از گناهان بزرگ در اسلام دروغ است و معنای آن فریب دیگران است به چیزی که در نظر او واقعیّت ندارد و قرآن شریف به طور مؤکّد، سلب ایمان از دروغگو نموده است: (انَّما یَفْتَرِی الکَذِبَ الَّذین لایُؤْمِنُونَ بِآیاتِ اللَّه).[1] (تنها کسانی دروغپردازی میکنند که به آیات خدا ایمان ندارند.) بلکه در روایات آمده است که دروغگو دشمن خداست و آن اقسامی دارد: الف) نسبت دروغ دادن به پیامبران گرامی و ائمّه طاهرین(سلاماللهعلیهم) و این قسم از دروغ که بدعت به آن می‌گویند، شدیدترین عذاب الهی را دارد و از همه اقسام دروغ بزرگتر و از اکبر کبائر است، مخصوصاً اگر سبب گمراهی کسی شود. ب) دروغ مفسدهآمیز نظیر دروغی که روابط بین دو مسلمان را تیره کند و نظیر دروغی که آبروی کسی را ببرد و نظیر دروغی که کسی را در خطر اندازد و مانند اینها. و قدر متیقّن از آیات و روایاتی که در مذمّت دروغ است همین قسم از دروغ می‌باشد. ج) نسبت دادن عیبی به کسی که آن عیب را نداشته باشد؛ نظیر نسبت زنا به زن عفیفه و یا مرد عفیف و نظیر نسبت سرقت به کسی که سرقت نکرده باشد و نظیر اینها، و به آن تهمت هم می‌گویند و این قسم علاوه بر اینکه دروغ است، غیبت نیز می‌باشد و در روایات آمده است کسی که تهمت بزند، در روز قیامت او را بر تپّهای از چرک و خون که صورت برزخی آن تهمت است نگاه میدارند تا مردم از حساب فارغ شوند. د) دروغی که مفسده آمیز نباشد، نظیر تعریف بیجا از خود یا دیگران و نظیر اظهار محبّت و ارادت به کسی که محبّت و ارادت به او ندارد و مانند اینها، و حرمت این قسم دروغ نزد فقها مسلّم است و از آیات و روایات نیز به خوبی استفاده حرمت می‌شود. ه) دروغی که علاوه بر اینکه مفسده ندارد، فریب کسی هم نیست، نظیر قصّهها و داستانهای دروغ آمیز و شوخیهای دروغ آمیز و مانند اینها، و این قسم از دروغ گرچه حرام نیست، ولی از روایات به خوبی استفاده می‌شود که مسلمان واقعی از مثل این دروغها نیز پرهیز میکند. صفحه 401 و) توریه، و معنای آن این است که لفظی بگوید و معنایی را اراده کند که مخاطب توجّه به آن معنی نداشته باشد، و این قسم از دروغ نیز جایز نیست. و اینکه مشهور در میان مردم است که توریه بدون ضرورت جایز است، صحّت ندارد.