ریا چیست؟ ریای جلی و ریای خفی را توضیح دهید.

ریا و ظاهرکاری
ریا و ظاهری سازی، یا در اصل اعتقاد به ایمان، و یا در عبادات (واجبات و مستحبّات) یا در وصف عبادت است، مثل آن که اگر شخص تنها باشد، نماز را تندتر و سبک بخواند، ولی در نزد مردم رکوع و سجود را طول دهد و قرائت و اذکار را با دقّت ادا کند و یا در مجلس عزا گریه کند ولی در تنهایی این چنین نباشد و تمام اقسام آن شرعاً حرام و گناه کبیره و ناپسند و سبب بطلان عبادت است. خداوند تبارک و تعالی می فرماید:
(فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً)؛[1]هر کس امید دیدار پروردگار خویش را دارد، باید کار شایسته و خیر کند و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک قرار ندهد.
و در حدیث نبوی است که ریا، شرک اصغر است؛[2] و درمان آن این است که مؤمن باید توجه کند که مقدم داشتن رضایت مردم بر رضایت خدای متعال که هر چه نعمت داریم از آن اوست حماقت است و کسب اعتبار و شخصیت و عزّت در نزد مردم امری احتمالی است، ولی باطل شدن عبادت به ریا مسلّم و قطعی است. رسولخدا(صلی الله علیه وآله)می فرماید:
یقول الله تعالی من عمل لی عملا و اشرک فهو له کله و انا منه بریء[3]؛ خدای تعالی می فرماید اگر در عبادت و عملی برای من شریک قرار دادی پس تمام آن عمل را به شریکم واگذار می کنم و من از آن چیزی نمی خواهم.
مکن هرگز به طاعت خودنمایی *** بران زین خانه نفس خودنما را
ریای جلی و ریای خفی
لازم به ذکر است که عرض کنم مرحوم نراقی در جامع السعادات[4] به عنوان تتمه می فرماید: ریا گاهی آشکار و واضح و گاهی مخفی و پنهان است. ریای آشکار آن است که انسان عملی را بدون قصد ثواب در آخرت، و فقط به خاطر خوشایند مردم و تمجید و تعریف از او انجام دهد، ولی ریای خفی عملی است که برای خدا انجام می دهد و به قصد ثواب ولی در خلوت و تنهایی از آن کم می گذارد، و در حضور دیگران بیش تر و با اهمیّت تر انجام می دهد و خوشحال می شود که اگر مردم بفهمند او این عمل را انجام داده است، مثل نماز شب، یا صدقه دادن و یا کارهای خیر دیگر، به جهت کسب منزلت و احترام در نزد مردم و... خوشحال می شود. می فرماید شکّی نیست که این رفتار هم از شایبه ی ریا خالی نیست و باید سعی کنیم که این فکر را هم از خودمان دور کنیم و عمل را خالصاً مخلصاً للّه انجام دهیم و به هیچ احدی غیر از خدا کار نداشته باشیم. پی نوشتها:
[1]. سوره ی کهف، آیه ی 110.
[2]. جامع السعادات، ج 2، ص 90.
[3]. جامع السعادات، ج 2، ص 290.
[4]. همان، ص 300.
منبع: دروس اخلاق اسلامی، سید محمد علی جزایری (آل غفور)، مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه