حس
ادراک و دریافتن چیزی با یکی از حواس پنجگانه را حسّ گویند. این عنوان در بابهای شهادات، قصاص و دیات به کار رفته است.
راه های تقویت حس خداجویی چیست؟
منظور از حس خداجویی، گرایش فطری و درونی انسان به خدای متعال است. چون این حسّ یک ندای باطنی است و محرّکی جز فطرت ندارد و بدون تعلیم در درون انسان بیدار شده و در آستانۀ بلوغ انسان، نمایان تر و آشکار تر می شود. این پیدایش توجه به خدا در انسان، بدون تعلیم و آموزش، نشانۀ فطری بودن آن است و گویای آن است که این حس نیز بسان سایر احساسات انسان در شرایط خاصی بیدار می شود.[1] البته این که گفته می شود احساس طبیعی و فطری، نیاز به تعلیم و آموزش ندارد مقصود این است که در تکوین و پیدایش آن، مربّی و معلم دخالت ندارد، در عین حال باید بپذیریم که بهره برداری صحیح و به دور از انحرافات و کج روی ها بدون مراقبت مربیان آگاه صورت نمی گیرد.[2] و گاهی توجه زیاد به لذایذ مادی و غفلت از ارزش های والای انسانی سبب می شود که این حس کم فروغ شود، ولی هرگز خاموش نمی گردد و از بین نمی رود بلکه در سختی ها، شداید و مصائب، زنگ و غبار از روی این حسّ زدوده شده و به صورت یک حس زنده بر روح و روان انسان حکومت خواهد کرد؛ زیرا مصائب و شداید از عوامل تکان دهنده ای هستند که انسان غفلت زده را از خواب سنگین مادیت بیدار می کند و زنگاری را که بر صفحۀ دل نشسته است پاک نموده و محیط را برای تجلی فطرت (توجه به خدا) آماده می سازد به همین جهت اکثر افراد سرکش و ظالم و طغیانگر در هنگام گرفتاری ها و شداید و مصیبت هایی که بر آنها وارد می شود، به یاد خدا افتاده و صمیمانه متوجه او می گردند.[3] به هرحال راه هایی برای تقویت حس خداجویی در انسان وجود دارد که می توان به موارد زیر اشاره کرد: 1. عمل به دستورات شرع، الهام گرفتن از آیات کریمۀ قرآن، بیانات انبیاء و اولیاء و پیشوایان دین. 2. بر طرف کردن موانعی همچون گرایش های پست، غرایز حیوانی و اشتغالاتی که انسان را از شناخت خدای متعال باز می دارد؛ زیرا هوای نفس و خواسته های آن موجب ضعف ایمان، سلب ایمان و یا عدم تحقق ایمان از اصل می شود. کسی که پیرو نفس اماره است غرایز، او را رهبری می کنند و وی چشم و گوش بسته و بی توجه به ماوراء خواسته های غریزی خود، آنها را پیروی می کند و این گرایش ها ما را از ایمان آوردن باز می دارند.[4] 3. بر طرف کردن غفلت ها و زیاد کردن توجهات قلبی در حدیث معراج هست که خداوند به پیامبر (ص) فرمود: (ای محمد! همت خود را به یک چیز متوجه ساز و زبانت را یکسان قرار بده، بدنت را زنده بدار و هرگز غافل مباش، کسی که از من غافل گردد، برایم مهم نیست که به کدام وادی هلاکت در افتد.[5]) توصیه خداوند به پیامبر این است که اگر یاد خدا در دلت نباشد، بدنت مرده است. حیات انسانی تو، به یاد خدا بستگی دارد و اگر به یاد خدا نباشی از حیات انسانی محروم خواهی بود و بدنت مرده است. وقتی بدن انسان زنده می ماند که لحظه ای از خدا غافل نگردد و غفلت عامل اصلی هلاکت است.[6] با رعایت این موارد می توان حس خدا جویی را در خود زنده و تقویت کرد. پی نوشتها: [1] سبحانی، جعفر، ایمان و آثار سازنده آن ، ص 25 - 30 ، با تلخیص ، انتشارات مؤسسۀ امام صادق (ع) ، چاپ دوم ، 1384 شمسی؛ سبحانی، جعفر، عقاید اسلامی در پرتو قرآن، حدیث و عقل ، ص 9 [2] سبحانی، جعفر ، عقاید اسلامی در پرتو قرآن ، حدیث و عقل ، ص 9 [3] سبحانی، جعفر، ایمان و آثار سازنده آن ، ص 32؛ مکارم شیرازی،ناصر، تفسیر نمونه، ج 16، با استفاده از ص 340 و 341 ، دارالکتب الاسلامیه، 1363. [4] مبانی، روش ها و اهداف تربیتی در صحیفه سجادیه، ص 9، کتابخانه سایت تبیان؛ مصباح یزدی، محمد تقی، اخلاق در قرآن، با تحقیق و نگارش محمد حسین اسکندری، ج 1،با استفاده از ص 196 - 209، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ پنجم، 1380. [5] دیلمی، حسن ابن ابی الحسن، إرشادالقلوب، ج 1، ص 205. [6] مصباح یزدی ، محمد تقی، درک محضر خدا ، ص 1 - 3 ، با تلخیص و تغییر، کتابخانۀ سایت تبیان؛ مصباح یزدی، محمدتقی، راهیان کوی دوست، ص 250 و 251، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ سوم، 1376. http://farsi.islamquest.net
منظور از حس خداجویی، گرایش فطری و درونی انسان به خدای متعال است. چون این حسّ یک ندای باطنی است و محرّکی جز فطرت ندارد و بدون تعلیم در درون انسان بیدار شده و در آستانۀ بلوغ انسان، نمایان تر و آشکار تر می شود. این پیدایش توجه به خدا در انسان، بدون تعلیم و آموزش، نشانۀ فطری بودن آن است و گویای آن است که این حس نیز بسان سایر احساسات انسان در شرایط خاصی بیدار می شود.[1] البته این که گفته می شود احساس طبیعی و فطری، نیاز به تعلیم و آموزش ندارد مقصود این است که در تکوین و پیدایش آن، مربّی و معلم دخالت ندارد، در عین حال باید بپذیریم که بهره برداری صحیح و به دور از انحرافات و کج روی ها بدون مراقبت مربیان آگاه صورت نمی گیرد.[2] و گاهی توجه زیاد به لذایذ مادی و غفلت از ارزش های والای انسانی سبب می شود که این حس کم فروغ شود، ولی هرگز خاموش نمی گردد و از بین نمی رود بلکه در سختی ها، شداید و مصائب، زنگ و غبار از روی این حسّ زدوده شده و به صورت یک حس زنده بر روح و روان انسان حکومت خواهد کرد؛ زیرا مصائب و شداید از عوامل تکان دهنده ای هستند که انسان غفلت زده را از خواب سنگین مادیت بیدار می کند و زنگاری را که بر صفحۀ دل نشسته است پاک نموده و محیط را برای تجلی فطرت (توجه به خدا) آماده می سازد به همین جهت اکثر افراد سرکش و ظالم و طغیانگر در هنگام گرفتاری ها و شداید و مصیبت هایی که بر آنها وارد می شود، به یاد خدا افتاده و صمیمانه متوجه او می گردند.[3] به هرحال راه هایی برای تقویت حس خداجویی در انسان وجود دارد که می توان به موارد زیر اشاره کرد: 1. عمل به دستورات شرع، الهام گرفتن از آیات کریمۀ قرآن، بیانات انبیاء و اولیاء و پیشوایان دین. 2. بر طرف کردن موانعی همچون گرایش های پست، غرایز حیوانی و اشتغالاتی که انسان را از شناخت خدای متعال باز می دارد؛ زیرا هوای نفس و خواسته های آن موجب ضعف ایمان، سلب ایمان و یا عدم تحقق ایمان از اصل می شود. کسی که پیرو نفس اماره است غرایز، او را رهبری می کنند و وی چشم و گوش بسته و بی توجه به ماوراء خواسته های غریزی خود، آنها را پیروی می کند و این گرایش ها ما را از ایمان آوردن باز می دارند.[4] 3. بر طرف کردن غفلت ها و زیاد کردن توجهات قلبی در حدیث معراج هست که خداوند به پیامبر (ص) فرمود: (ای محمد! همت خود را به یک چیز متوجه ساز و زبانت را یکسان قرار بده، بدنت را زنده بدار و هرگز غافل مباش، کسی که از من غافل گردد، برایم مهم نیست که به کدام وادی هلاکت در افتد.[5]) توصیه خداوند به پیامبر این است که اگر یاد خدا در دلت نباشد، بدنت مرده است. حیات انسانی تو، به یاد خدا بستگی دارد و اگر به یاد خدا نباشی از حیات انسانی محروم خواهی بود و بدنت مرده است. وقتی بدن انسان زنده می ماند که لحظه ای از خدا غافل نگردد و غفلت عامل اصلی هلاکت است.[6] با رعایت این موارد می توان حس خدا جویی را در خود زنده و تقویت کرد. پی نوشتها: [1] سبحانی، جعفر، ایمان و آثار سازنده آن ، ص 25 - 30 ، با تلخیص ، انتشارات مؤسسۀ امام صادق (ع) ، چاپ دوم ، 1384 شمسی؛ سبحانی، جعفر، عقاید اسلامی در پرتو قرآن، حدیث و عقل ، ص 9 [2] سبحانی، جعفر ، عقاید اسلامی در پرتو قرآن ، حدیث و عقل ، ص 9 [3] سبحانی، جعفر، ایمان و آثار سازنده آن ، ص 32؛ مکارم شیرازی،ناصر، تفسیر نمونه، ج 16، با استفاده از ص 340 و 341 ، دارالکتب الاسلامیه، 1363. [4] مبانی، روش ها و اهداف تربیتی در صحیفه سجادیه، ص 9، کتابخانه سایت تبیان؛ مصباح یزدی، محمد تقی، اخلاق در قرآن، با تحقیق و نگارش محمد حسین اسکندری، ج 1،با استفاده از ص 196 - 209، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ پنجم، 1380. [5] دیلمی، حسن ابن ابی الحسن، إرشادالقلوب، ج 1، ص 205. [6] مصباح یزدی ، محمد تقی، درک محضر خدا ، ص 1 - 3 ، با تلخیص و تغییر، کتابخانۀ سایت تبیان؛ مصباح یزدی، محمدتقی، راهیان کوی دوست، ص 250 و 251، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ سوم، 1376. http://farsi.islamquest.net
پاسخ:
منظور از حس خداجویی، گرایش فطری و درونی انسان به خدای متعال است. چون این حسّ یک ندای باطنی است و محرّکی جز فطرت ندارد و بدون تعلیم در درون انسان بیدار شده و در آستانۀ بلوغ انسان، نمایان تر و آشکار تر می شود.
این پیدایش توجه به خدا در انسان، بدون تعلیم و آموزش، نشانۀ فطری بودن آن است و گویای آن است که این حس نیز بسان سایر احساسات انسان در شرایط خاصی بیدار می شود.[1]
البته این که گفته می شود احساس طبیعی و فطری، نیاز به تعلیم و آموزش ندارد مقصود این است که در تکوین و پیدایش آن، مربّی و معلم دخالت ندارد، در عین حال باید بپذیریم که بهره برداری صحیح و به دور از انحرافات و کج روی ها بدون مراقبت مربیان آگاه صورت نمی گیرد.[2] و گاهی توجه زیاد به لذایذ مادی و غفلت از ارزش های والای انسانی سبب می شود که این حس کم فروغ شود، ولی هرگز خاموش نمی گردد و از بین نمی رود بلکه در سختی ها، شداید و مصائب، زنگ و غبار از روی این حسّ زدوده شده و به صورت یک حس زنده بر روح و روان انسان حکومت خواهد کرد؛ زیرا مصائب و شداید از عوامل تکان دهنده ای هستند که انسان غفلت زده را از خواب سنگین مادیت بیدار می کند و زنگاری را که بر صفحۀ دل نشسته است پاک نموده و محیط را برای تجلی فطرت (توجه به خدا) آماده می سازد به همین جهت اکثر افراد سرکش و ظالم و طغیانگر در هنگام گرفتاری ها و شداید و مصیبت هایی که بر آنها وارد می شود، به یاد خدا افتاده و صمیمانه متوجه او می گردند.[3]
به هرحال راه هایی برای تقویت حس خداجویی در انسان وجود دارد که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. عمل به دستورات شرع، الهام گرفتن از آیات کریمۀ قرآن، بیانات انبیاء و اولیاء و پیشوایان دین.
2. بر طرف کردن موانعی همچون گرایش های پست، غرایز حیوانی و اشتغالاتی که انسان را از شناخت خدای متعال باز می دارد؛ زیرا هوای نفس و خواسته های آن موجب ضعف ایمان، سلب ایمان و یا عدم تحقق ایمان از اصل می شود. کسی که پیرو نفس اماره است غرایز، او را رهبری می کنند و وی چشم و گوش بسته و بی توجه به ماوراء خواسته های غریزی خود، آنها را پیروی می کند و این گرایش ها ما را از ایمان آوردن باز می دارند.[4]
3. بر طرف کردن غفلت ها و زیاد کردن توجهات قلبی
در حدیث معراج هست که خداوند به پیامبر (ص) فرمود: (ای محمد! همت خود را به یک چیز متوجه ساز و زبانت را یکسان قرار بده، بدنت را زنده بدار و هرگز غافل مباش، کسی که از من غافل گردد، برایم مهم نیست که به کدام وادی هلاکت در افتد.[5]) توصیه خداوند به پیامبر این است که اگر یاد خدا در دلت نباشد، بدنت مرده است. حیات انسانی تو، به یاد خدا بستگی دارد و اگر به یاد خدا نباشی از حیات انسانی محروم خواهی بود و بدنت مرده است. وقتی بدن انسان زنده می ماند که لحظه ای از خدا غافل نگردد و غفلت عامل اصلی هلاکت است.[6] با رعایت این موارد می توان حس خدا جویی را در خود زنده و تقویت کرد.
پی نوشتها:
[1] سبحانی، جعفر، ایمان و آثار سازنده آن ، ص 25 - 30 ، با تلخیص ، انتشارات مؤسسۀ امام صادق (ع) ، چاپ دوم ، 1384 شمسی؛ سبحانی، جعفر، عقاید اسلامی در پرتو قرآن، حدیث و عقل ، ص 9
[2] سبحانی، جعفر ، عقاید اسلامی در پرتو قرآن ، حدیث و عقل ، ص 9
[3] سبحانی، جعفر، ایمان و آثار سازنده آن ، ص 32؛ مکارم شیرازی،ناصر، تفسیر نمونه، ج 16، با استفاده از ص 340 و 341 ، دارالکتب الاسلامیه، 1363.
[4] مبانی، روش ها و اهداف تربیتی در صحیفه سجادیه، ص 9، کتابخانه سایت تبیان؛ مصباح یزدی، محمد تقی، اخلاق در قرآن، با تحقیق و نگارش محمد حسین اسکندری، ج 1،با استفاده از ص 196 - 209، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ پنجم، 1380.
[5] دیلمی، حسن ابن ابی الحسن، إرشادالقلوب، ج 1، ص 205.
[6] مصباح یزدی ، محمد تقی، درک محضر خدا ، ص 1 - 3 ، با تلخیص و تغییر، کتابخانۀ سایت تبیان؛ مصباح یزدی، محمدتقی، راهیان کوی دوست، ص 250 و 251، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ سوم، 1376.
http://farsi.islamquest.net
- [سایر] راه های تقویت حس خداجویی چیست؟
- [سایر] راه های تقویت حس خداجویی چیست؟
- [سایر] حکم تقویت اسپرم شوهر، با استفاده از اسپرم مرد دیگر و تلقیح این اسپرم تقویت شده به رحم همسر چیست؟
- [سایر] راههای تقویت اراده چیست؟
- [سایر] راه تقویت گوهر ایمان چیست ؟
- [سایر] عوامل تقویت اعتقادات شیعی چیست؟
- [سایر] عوامل تقویت اعتقادات شیعی چیست؟
- [سایر] چگونه صبوری ام را تقویت کنم؟
- [سایر] چگونه اراده ضعیفم را تقویت نمایم؟
- [سایر] راه های تقویت حافظه و تمرکزحواس چیست؟
- [آیت الله مظاهری] یکی از گناهان بزرگ در اسلام فرار از جنگ است و در نظر قرآن و روایات اهلبیت(سلاماللهعلیهم) گناه آن خیلی بزرگ است، و آن اقسامی دارد: الف) فرار از جنگ مخصوصاً اگر موجب تضعیف جبهه و یا تقویت دشمن شود، و مخصوصاً اگر فرار از خطِّ مقدّم جبهه باشد. ب) تخلّف از فرمان فرمانده مخصوصاً اگر این تخلّف، موجب سرکشی دیگران و یا تضعیف فرمانده و یا تضعیف دیگران و یا تقویت دشمن باشد. ج) کمکاری یا بیکاری یا تخلّف از وظیفه مخصوصاً اگر موجب تضعیفی در جبهه یا تقویتی برای دشمن گردد. د) شرکت نکردن در جنگ در صورت احتیاج به او، مخصوصاً اگر تخلّف او موجب تضعیف دیگران یا تقویت دشمن باشد. ه) کمک نکردن به جبهه از جهت مالی و فکری و تبلیغی و مانند اینها مخصوصاً اگر تخلّف او موجب تضعیف دیگران و یا تقویت دشمن باشد.
- [آیت الله اردبیلی] معاشرت سالم با کفّاری که در حال جنگ با مسلمانان نیستند و ایجاد روابط فرهنگی، سیاسی، تجاری و اقتصادی با آنها از طرف دولت اسلامی یا اشخاص، تا زمانی که خوف تقویت کفر و ترویج فساد و انحراف فکری یا عملی و ایجاد سلطه از ناحیه آنان بر مسلمانان و کشور اسلامی در بین نباشد، اشکال ندارد؛ ولی رابطه با کفّاری که در حال جنگ با مسلمانان میباشند، مخصوصا اگر موجب تقویت آنان شود، جایز نیست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر سکوت علماء اعلام موجب تقویت ظالم شود یا موجب تأیید او گردد یا موجب جرأت او شود بر سایر محرمات، واجب است اظهار حق و انکار باطل اگر چه تأثیر فعلی نداشته باشد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر ارتباط عالمان با ستمگران، موجب تقویت یا تبرئه ستمگران در نزد افراد بیاطّلاع شود یا موجب جرأت آنها گردد یا موجب هتک مقام علم شود، ترک آن واجب است.
- [آیت الله بهجت] روییدن مو اگر بهسبب معالجه و استعمال دارو باشد، بنابر اظهر نشانه بلوغ نیست، مگر آنکه معالجه از قبیل تقویت و تفریحات باشد که در رشد قوه بدنی مؤثر است.
- [آیت الله مظاهری] کلّیه صوری که ذکر شد حرام و بعضی از اقسام گناهش خیلی بزرگ است و انسان را در زمه دشمنان اسلام قرار می‌دهد، نظیر تخلّفی که موجب تقویت دشمن شود.
- [آیت الله مظاهری] زکات را خوب است در این زمان به مجتهد جامع الشرایط یا وکیل او بدهند تا صرف فقرا و تقویت اسلام و مصالح مسلمین بنماید ولی خود زکات دهنده هم می‌تواند در همان موارد صرف نماید.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر سکوت علماء اعلام موجب تقویت ظالم شود یا موجب تأیید او گردد یا موجب جرأت او شود بر سایر محرّمات ، واجب است اظهار حق وانکار با طل ، اگر چه تأثیر فعلی نداشته باشد .
- [امام خمینی] اگر سکوت علمای اعلام موجب تقویت ظالم شود یا موجب تأیید او گردد یا موجب جرأت او شود بر سایر محرمات، واجب است اظهار حق و انکار باطل اگر چه تأثیر فعلی نداشته باشد.
- [امام خمینی] اگر ارتباط علمای اعلام با ظلمه، موجب تقویت آنها شود یا موجب تبرئه آنها پیش افراد بیاطلاع شود، یا موجب جرأت آنها گردد، یا موجب هتک مقام علم شود، واجب است ترک آن.