عوامل پیدایش فساد در جامعه در مورد عوامل و منشأ فساد، در جامعه به چند عامل می توان اشاره کرد؟ اول، نقش خانواده در تعلیم و تربیت فرزندان است، این واحد کوچک اجتماعی در واقع، به مثابه هستة اولیه جامعه شناخته شده و حالات فکری و روانی انسان در آن شکل میگیرد. یک کودک از هنگام تولد تا سالیانی چند در تماس تقریباً انحصاری با خانواده خود قرار دارد. در این دوران او موجودی است کاملاً وابسته، انعطافپذیر و آماده شکلگیری هر نوع شخصیت فردی که والدین در قالب وی طرحریزی نمایند. بدیهی است بسیاری از مفاسد و رفتارهای نابهنجار اجتماعی از قبیل بیحجابی، بیعفتی، اعتیاد . ... ثمره نهالی است که ریشهاش در میان خانوادههای سرد و بیعاطفه رشد نموده است. فرزندان چنین خانوادههایی که از بذل محبت و صمیمیت پدر و مادر بینصیب ماندهاند به طور طبیعی سعی خواهند کرد تا این احساس سردی و عقدة حقارت ناشی از کمبود محبت را با خودنمایی (به انواع مختلف) در محیط خارج از خانه جبران نمایند. دومین عامل در شکلگیری شخصیت افراد، محیط آموزشی است. نقش محیط آموزشی در شکلگیری عادات وکیفیت معلومات و کسب ارزشها و معیارهای زندگی بسیار حائز اهمیت و حساس میباشد. رعایت یا عدم رعایت ضوابط عاطفی، استفاده از لباس های نامناسب و مبتذل و احترام به اصول و ارزشهای دینی تا حد زیادی تحت تأثیر رفتار، بینش و طرز تفکر معلمان و مربیان قرار دارد. از عوامل دیگر در شکلگیری شخصیت افراد میتوان به نمونههای زیر اشاره کرد: تأثیر گروهها و جریانهای مختلف اجتماعی، وسایل ارتباط جمعی، رسانههای گروهی، ماهوارهها، مطبوعات، سینما، فقر و محرومیت و .... سومین عامل وجود فساد در جامعه اسلامی وجود فقر و تبعیض در جامعه است. بدیهی است مشکلات اقتصادی و وجود شکاف طبقاتی و فقر و محرومیت، بیکاری و عدم امکان ازدواج برای جوانان موجب پیدایش بسیاری از مفاسد اجتماعی در جامعه خواهند شد برای دستیابی به جامعه ای سالم ابتدا باید اقتصاد سالمی بر آن جامعه حاکم باشد تا در کنار فرهنگ صحیح و ناب اسلام بتوان جامعه ای سالم را پی ریزی نمود، بدون وجود اقتصاد سالم از یک سو و فرهنگ صحیح از سوی دیگر امکان سالم سازی فضای جامعه وجود نخواهد داشت، در حقیقت برای دستیابی به جامعه ای کاملاً اسلامی و دور از مفاسد اجتماعی، وجود اقتصاد سالم و توجه به نیازهای ضروری مردم ضروری می نماید؛ از این رو مبارزه با فقر و فساد و تبعیض از سوی مقام معظم رهبری بعنوان محورهای اساسی اصلاحات واقعی مطرح شد. عامل چهارم در ایجاد فساد و تباهی در جامعه، به ویژه در دوران معاصر، تهاجم فرهنگی بیگانه است، بدون شک یکی از عوامل مهم مفاسد در جوامع اسلامی، تهاجم فرهنگی است تاریخ جمهوری اسلامی و تاریخ تمام ملل آزاد و مستقل جهان، مسلّم ساخت که غارت و چپاول منافع و منابع مادی و معنوی ملل مختلف جهان خاصه جهان اسلام، بدون تحریف و مقابله با فرهنگ و ارزشهای ملی و مذهبی و نیز تحمیل عادات، تفکرات و طرز زندگی در قالبهای غیر ملی و نامأنوس با دین و مذهب حاکم میسر نیست. از این رو همّت و تلاش دشمنان بر این نکته متمرکز گردید تا با اشاعة فساد و تباهی و رواج بیبند و باری و تفاوت در بین مردم به ویژه بانوان تا حدّ بسیاری در دستیابی به مقاصد خویش امیدوار گردند. ایجاد شبهات خطرناک، ارسال تصاویر مستهجن، فیلمها و سیدیهای مبتذل و انواع و اقسام تهاجمات فرهنگی به راحتی زمینه رشد فساد و بیبند و باری را در جامعهای که اکثریت ساکنان آن قشر نوجوان و جوان هستند فراهم میکند. بنابراین بدون توجه به این عامل اساسی مفاسد اجتماعی، نباید تمام نارسائی ها،کاستیها و معضلات موجود را ناشی از سوء عملکرد، کمکاری و بیتوجهی مسئولین و متصدیان امر دانست. البته ما منکر وجود پاره ای نواقص و سستی ما در عملکرد برخی از مسئولان نظام نیستیم و بدون شک عملکرد نادرست برخی از مسئولان و بی توجهی مسئولان فرهنگی کشور در بوجود آمدن پاره ای از مشکلات بی تاثیر نبوده است، اما این بدان معنانیست که عوامل دیگری که در پیدایش فساد در جامعه دارای نقش هستند را نادیده بگیریم. اگر به سخنانی که رهبری در بین جوانان یا در مورد جوانان داشتهاند، توجه شود و توصیههای ایشان به دولت محترم در طول سالیان گذشته در خصوص موارد مخلتف فساد اداری، اقتصادی و اجتماعی به ویژه در خصوص شبیخون فرهنگی، وجدان کاری، انضباط اجتماعی، تکریم مردم، پاسخگویی مسئولان و مدیران در برابر جامعه، رفع معضلات بیکاری، فقر،گرانی، اعتیاد، بیبندوباری و بسیاری موارد دیگر مطالعه شوند و نیز اندیشهها و تفکرات رهبری مرور گردند اطمینان حاصل می شود که قطعاً چنین وضعیتی که الآن در جامعة ما وجود دارد خواست رهبری نبوده و نیست و ایشان از هیچ تلاشی در بر طرف ساختن این مفاسد و تذکر به مسئولان، دریغ نکردهاند.[1] ایشان با محور قرار دادن رفع فساد، تبعیض و فقر در اصلاحات و تاکید بر آن، روند و مسیر صحیح دولت را در ایجاد تحول در جامعه به خوبی مشخص نمودند و اولویت کار نظام و مسئولان کشور را روشن ساختند. ایشان در بخشی از سخنانشان فرمودند، آماج این مبارزه، سه چیز است یکی فقر است یکی فساد است و یکی تبعیض اگر با فقر و فساد و تبعیض در کشور، مبارزه شود، اصلاحات به معنای حقیقی - اصلاحات انقلابی و اسلامی - تحقق پیدا خواهد کرد، مشکلات ما از این سه پایه شوم و از این سه عنصر مخرب است... اصلاحات واقعی در کشور مبارزه با فقر و فساد و تبعیض است... هیچ اصلاحی در کشور بدون پرداختن به این سه مقوله اساسی و بنیانی ممکن نیست صورت بگیرد، اینها مادر همه اصلاحات است[2] بدیهی است مبارزه با مفاسد در جامعه و دستیابی به جامعه ای کاملاً اسلامی در گرو اهتمام ویژه مسئولان نظام به اجرای قوانین اسلام و پایبندی به آن و حمایت مردم می باشد. -------------------------------------------------------------------------------- [1] . رک به: منشور دولت اسلامی (بازخوانی مواضع و انتظارات مقام معظم رهبری از قوه مجریه در 16 سال گذشته، دفتر جریان شناسی تاریخ معاصر، 1384. [2] روزنامه کیهان، 5/6/81 (بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هئیت دولت).
عوامل پیدایش فساد در جامعه
در مورد عوامل و منشأ فساد، در جامعه به چند عامل می توان اشاره کرد؟ اول، نقش خانواده در تعلیم و تربیت فرزندان است، این واحد کوچک اجتماعی در واقع، به مثابه هستة اولیه جامعه شناخته شده و حالات فکری و روانی انسان در آن شکل میگیرد. یک کودک از هنگام تولد تا سالیانی چند در تماس تقریباً انحصاری با خانواده خود قرار دارد. در این دوران او موجودی است کاملاً وابسته، انعطافپذیر و آماده شکلگیری هر نوع شخصیت فردی که والدین در قالب وی طرحریزی نمایند. بدیهی است بسیاری از مفاسد و رفتارهای نابهنجار اجتماعی از قبیل بیحجابی، بیعفتی، اعتیاد . ... ثمره نهالی است که ریشهاش در میان خانوادههای سرد و بیعاطفه رشد نموده است. فرزندان چنین خانوادههایی که از بذل محبت و صمیمیت پدر و مادر بینصیب ماندهاند به طور طبیعی سعی خواهند کرد تا این احساس سردی و عقدة حقارت ناشی از کمبود محبت را با خودنمایی (به انواع مختلف) در محیط خارج از خانه جبران نمایند.
دومین عامل در شکلگیری شخصیت افراد، محیط آموزشی است. نقش محیط آموزشی در شکلگیری عادات وکیفیت معلومات و کسب ارزشها و معیارهای زندگی بسیار حائز اهمیت و حساس میباشد. رعایت یا عدم رعایت ضوابط عاطفی، استفاده از لباس های نامناسب و مبتذل و احترام به اصول و ارزشهای دینی تا حد زیادی تحت تأثیر رفتار، بینش و طرز تفکر معلمان و مربیان قرار دارد.
از عوامل دیگر در شکلگیری شخصیت افراد میتوان به نمونههای زیر اشاره کرد: تأثیر گروهها و جریانهای مختلف اجتماعی، وسایل ارتباط جمعی، رسانههای گروهی، ماهوارهها، مطبوعات، سینما، فقر و محرومیت و ....
سومین عامل وجود فساد در جامعه اسلامی وجود فقر و تبعیض در جامعه است. بدیهی است مشکلات اقتصادی و وجود شکاف طبقاتی و فقر و محرومیت، بیکاری و عدم امکان ازدواج برای جوانان موجب پیدایش بسیاری از مفاسد اجتماعی در جامعه خواهند شد برای دستیابی به جامعه ای سالم ابتدا باید اقتصاد سالمی بر آن جامعه حاکم باشد تا در کنار فرهنگ صحیح و ناب اسلام بتوان جامعه ای سالم را پی ریزی نمود، بدون وجود اقتصاد سالم از یک سو و فرهنگ صحیح از سوی دیگر امکان سالم سازی فضای جامعه وجود نخواهد داشت، در حقیقت برای دستیابی به جامعه ای کاملاً اسلامی و دور از مفاسد اجتماعی، وجود اقتصاد سالم و توجه به نیازهای ضروری مردم ضروری می نماید؛ از این رو مبارزه با فقر و فساد و تبعیض از سوی مقام معظم رهبری بعنوان محورهای اساسی اصلاحات واقعی مطرح شد.
عامل چهارم در ایجاد فساد و تباهی در جامعه، به ویژه در دوران معاصر، تهاجم فرهنگی بیگانه است، بدون شک یکی از عوامل مهم مفاسد در جوامع اسلامی، تهاجم فرهنگی است تاریخ جمهوری اسلامی و تاریخ تمام ملل آزاد و مستقل جهان، مسلّم ساخت که غارت و چپاول منافع و منابع مادی و معنوی ملل مختلف جهان خاصه جهان اسلام، بدون تحریف و مقابله با فرهنگ و ارزشهای ملی و مذهبی و نیز تحمیل عادات، تفکرات و طرز زندگی در قالبهای غیر ملی و نامأنوس با دین و مذهب حاکم میسر نیست. از این رو همّت و تلاش دشمنان بر این نکته متمرکز گردید تا با اشاعة فساد و تباهی و رواج بیبند و باری و تفاوت در بین مردم به ویژه بانوان تا حدّ بسیاری در دستیابی به مقاصد خویش امیدوار گردند. ایجاد شبهات خطرناک، ارسال تصاویر مستهجن، فیلمها و سیدیهای مبتذل و انواع و اقسام تهاجمات فرهنگی به راحتی زمینه رشد فساد و بیبند و باری را در جامعهای که اکثریت ساکنان آن قشر نوجوان و جوان هستند فراهم میکند. بنابراین بدون توجه به این عامل اساسی مفاسد اجتماعی، نباید تمام نارسائی ها،کاستیها و معضلات موجود را ناشی از سوء عملکرد، کمکاری و بیتوجهی مسئولین و متصدیان امر دانست. البته ما منکر وجود پاره ای نواقص و سستی ما در عملکرد برخی از مسئولان نظام نیستیم و بدون شک عملکرد نادرست برخی از مسئولان و بی توجهی مسئولان فرهنگی کشور در بوجود آمدن پاره ای از مشکلات بی تاثیر نبوده است، اما این بدان معنانیست که عوامل دیگری که در پیدایش فساد در جامعه دارای نقش هستند را نادیده بگیریم.
اگر به سخنانی که رهبری در بین جوانان یا در مورد جوانان داشتهاند، توجه شود و توصیههای ایشان به دولت محترم در طول سالیان گذشته در خصوص موارد مخلتف فساد اداری، اقتصادی و اجتماعی به ویژه در خصوص شبیخون فرهنگی، وجدان کاری، انضباط اجتماعی، تکریم مردم، پاسخگویی مسئولان و مدیران در برابر جامعه، رفع معضلات بیکاری، فقر،گرانی، اعتیاد، بیبندوباری و بسیاری موارد دیگر مطالعه شوند و نیز اندیشهها و تفکرات رهبری مرور گردند اطمینان حاصل می شود که قطعاً چنین وضعیتی که الآن در جامعة ما وجود دارد خواست رهبری نبوده و نیست و ایشان از هیچ تلاشی در بر طرف ساختن این مفاسد و تذکر به مسئولان، دریغ نکردهاند.[1]
ایشان با محور قرار دادن رفع فساد، تبعیض و فقر در اصلاحات و تاکید بر آن، روند و مسیر صحیح دولت را در ایجاد تحول در جامعه به خوبی مشخص نمودند و اولویت کار نظام و مسئولان کشور را روشن ساختند. ایشان در بخشی از سخنانشان فرمودند، آماج این مبارزه، سه چیز است یکی فقر است یکی فساد است و یکی تبعیض اگر با فقر و فساد و تبعیض در کشور، مبارزه شود، اصلاحات به معنای حقیقی - اصلاحات انقلابی و اسلامی - تحقق پیدا خواهد کرد، مشکلات ما از این سه پایه شوم و از این سه عنصر مخرب است... اصلاحات واقعی در کشور مبارزه با فقر و فساد و تبعیض است... هیچ اصلاحی در کشور بدون پرداختن به این سه مقوله اساسی و بنیانی ممکن نیست صورت بگیرد، اینها مادر همه اصلاحات است[2] بدیهی است مبارزه با مفاسد در جامعه و دستیابی به جامعه ای کاملاً اسلامی در گرو اهتمام ویژه مسئولان نظام به اجرای قوانین اسلام و پایبندی به آن و حمایت مردم می باشد.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . رک به: منشور دولت اسلامی (بازخوانی مواضع و انتظارات مقام معظم رهبری از قوه مجریه در 16 سال گذشته، دفتر جریان شناسی تاریخ معاصر، 1384.
[2] روزنامه کیهان، 5/6/81 (بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هئیت دولت).
- [سایر] نقش رهبری در جامعه اسلامی چگونه است ؟
- [سایر] وظیفه مردم در قبال بدحجابی و مفاسد موجود در جامعه چیست؟
- [سایر] دلایل و نحوه انتخاب آیت الله خامنه ای به عنوان رهبر انقلاب از سوی مجلس خبرگان رهبری چه بود؟
- [سایر] نقش رهبری در اداره یک جامعه چیست؟
- [سایر] مفهوم (آزاداندیشی) از نگاه رهبری؟ دلایل تاکید ایشان بر کرسیهای آزاداندیشی؟
- [سایر] اگر مجلس خبرگان، فقیهی را از میان فقهای واجد شرایط رهبری تشخیص داد، آیا فقیه مزبور در پذیرش رهبری جامعه مختار است؟
- [سایر] اگر مجلس خبرگان فقیهی را از بین فقیهان واجد شرایط رهبری تشخیص داد، آیا فقیه مزبور در پذیرش رهبری جامعه مختار است؟
- [سایر] موضع نظام جمهوری اسلامی در برابر تبعیض میان نژادها و قومیت ها چیست؟
- [سایر] چرا رهبر معظم انقلاب اسلامی در پدیده حقوقهای نجومی قاطعانه موضع گرفتند؟
- [سایر] جامعه توحیدی در جامعه اسلامی چگونه تشکیل می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که در جامعه اسلامی زندگی می کند و از اعتقادات او خبر نداریم، پاک است و جستجو و تفتیش لازم نیست و نیز در جوامع غیر اسلامی چنانچه افرادی باشند که معلوم نباشد مسلمان هستند یا کافر، پاکند.
- [آیت الله بهجت] کسی که فراموش کرده که موضع سجده او نجس بوده و یا نمیدانسته و بعد از نماز فهمیده، در صورتی که قصد قربت داشته، نمازش صحیح است، و اگر در بین نماز فهمید، اگر در حال سجده است پیشانی را از موضع نجس کمکم بکشد تا به موضع پاک برسد و اگر بعد از سجده فهمید، سجدههای گذشته صحیح است.
- [آیت الله مظاهری] رفتن در بلاد کفر برای تحصیل یا تجارت و مانند اینها، در صورتی جایز است که بتواند خود و وابستگان را از مفاسد آنجا حفظ کند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . هر مسلمانی باید سعی کند روش و رفتار و اخلاق او، طبق تعالیم اخلاقی و فقهی اسلام باشد تا هم خودش سعادتمند گردد و هم بر آبروی جامعه اسلامی بیفزاید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . چون اقتصاد و تجارت جامعه مسلمانان در اثر غفلت هایی که شده و وابسته به بانک ها گردیده است، تا بانک ها وضع خود را با تعالیم اقتصادی اسلامی تطبیق نکرده اند، مسلمانان متمکن با همکاری یکدیگر مؤسسات قرض الحسنه اسلامی تأسیس کنند و این مخالفت علنی با احکام خدا را به اطاعت احکام او مبدل سازند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسب و کار و تلاش برای زندگی از طریق تجارت و زراعت و صنعت و مانند آن برای کسانی که مخارج همسر و فرزند خود را ندارند واجب است، همچنین برای حفظ نظام و تأمین احتیاجات جامعه اسلامی، و در غیر این صورت، مستحب مؤکد است، مخصوصاً برای کمک به فقرا و یا وسعت بخشیدن به زندگی خانواده.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 48 خریدار و فروشنده در تعیین نرخ کالا آزادند، ولی اگر این آزادی در مواردی سبب فساد و اختلال نظام اقتصادی جامعه اسلامی گردد، حاکم شرع در چنین مواردی می تواند تعیین نرخ کند و مردم را به آن ملزم سازد.
- [آیت الله اردبیلی] نیکویی رفتار، منش و حسن سلوک مسلمانان خصوصا عالمان، فرهیختگان و سرشناسان از بهترین وسایل امر به معروف و نهی از منکر است و بر همه واجب است با روش و منش پسندیده خود عملاً جامعه اسلامی را به انجام معروف و ترک منکر رهنمون بسازند.
- [آیت الله سیستانی] با سنگ و کلوخ و پارچه و مانند اینها اگر خشک و پاک باشند میشود مخرج غائط را تطهیر کرد ، و چنانچه رطوبت کمی داشته باشد که موضع را تر نکند اشکال ندارد .
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی دوست داشته باشد که واجبی از واجبات بیارزش یا متروک شود و یا حرامی از محرّمات با ارزش و یا جایی در جامعه باز کند، گرچه در این امر قبیح خود عامل نباشد و تبلیغ نیز برای آن نکند، از نظر قرآن شریف کیفر بزرگی در دنیا و عذاب بزرگی در آخرت دارد، مثلاً کسی که دوست دارد در جامعه اسلامی، چادر جای خود را به بدحجابی و قرضالحسنه جای خود را به قرض ربوی بدهد، و قطعاً اگر توبه نکند، عذاب دردناکی در دنیا و آخرت به سراغ او خواهد آمد.