چرا ایران از مسلمانان فلسطین دفاع می کند ولی از مسلمانان چچن حمایت نمی کند؟

در مورد این نکته که علت توجه بیشتر ایران به قضیه فلسطین نسبت به سایر کشورهای اسلامی چیست؟ در این خصوص بحثها و سخنان متعدد و متنوعی وجود دارد: الف: تعریف سیاست خارجی: عبارت از مجموعه خط مشی ها، تدابیر، روشها، و انتخاب مواضعی است که یک دولت دربرخورد با امور مسایل خارجی در چهارچوب اهداف کلی حاکم بر نظام سیاسی اعمال می نماید به عبارت دیگر سیاست خارجی بازتاب اهداف و سیاست های یک دولت در صحنه روابط بین المللی و در ارتباط با سایر دولت ها جوامع و سازمان های بین المللی نهضت‌ها، افراد بیگانه و حوادث و اتفاقات جهانی می باشد. [1]
ب. اهداف سیاست خارجی: بسیاری از محققین میان اهداف سیاست خارجی و منافع ملی تفاوتی قائل نیستند و در تعاریف خود از منافع و اهداف ملی به صورت مترادف استفاده می‌کنند. با توجه به این مطلب، اهداف ملی سیاست خارجی یک کشور را می توان به دو دسته تقسیم نمود:
1. اهداف ملی: آنهایی هستند که برای حفظ و تحقق منافع ملی یک کشور مورد توجه می باشند. از قبیل حفظ استقلال و تمامیت ارضی و امنیت ملی، رفاه عمومی جامعه در محیطی صلح آمیز، این نوع کشورها معمولا معتقد به حفظ وضع موجود می باشند.
2. اهداف مافوق ملی: کشورهایی که با توجه به ایده آلهای حاکم بر جامعه خود با دید وسیعتر از تامین منافع ملت و جامعه خود احساس رسالتی ورای مرزهای کشور می نمایند. به طوری که منافع ملی را تحت الشعاع منافع جهانی و یا منطقه ای از دیدگاه خود و یا بخشی از آن می بیند.[2]
ج. اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران:
اهداف سیاست خارجی طبق قانون اساسی کشورمان از این قرار است:
1. حفاظت از استقلال و حاکمیت ملی در عرصه بین الملل.(اصل صدو سی و سوم)
2. دفاع از حقوق مسلمانان
3. حمایت از مستضعفین در برابر مستکبرین و حمایت از نهضت های آزادی بخش(اصل یکصد و پنجاه و چهارم)
4. تلاش در جهت تشکیل امت واحد جهانی و ....
این چند اصل خود بیانگر این نکته است که ایران اسلامی موظف است از همه ملتهای رنجیده و مستضعف حمایت کند و در مقابل ظلم به دیگران بویژه مسلمانان ساکت ننشیند. ضمنا باید از نهضت های آزادی بخش مانند فلسطین حمایت نماید. حال این حمایت می تواند مادی باشد مانند تامین امکانات لازم در داخل کشور برای این نهضتها مثل جمع آوری اعانه و چاپ نشریات و ... و هم می تواند معنوی باشد مانند ارشاد و راهنمایی آنها برای جلوگیری از هر گونه انحراف فکری و تشتت و تفرقه و یا دفاع از حقوق آنها در مجامع بین المللی [3]و .... غیر از این موارد، تلاش در جهت تشکیل امت واحده مسئولیت کشور ما را سنگین تر می کند زیرا با توجه به اسلامی بودن انقلاب و جهان شمولی این مکتب، سیاست خارجی کشور نمی تواند خود را در محدوده اهداف ملی و یا حتی منطقه ای محبوس نماید. بنابراین حمایت ایران از فلسطین و سایر کشورهای مظلوم اسلامی، بر اساس تعالیم انسانی دین اسلام است و غیر از آن به خاطر این مسئله مهم و استراتژیکی است که تشکیل یک امت واحد اسلامی زمینه ساز فراگیر شدن دین اسلام خواهد شد، همان اندیشه ای که نبی مکرم اسلام و اهل بیت عصمت علیهم السلام برای آن تلاش می کردند.
د. فلسطین در سیاست خارجی جمهوری اسلامی:
تردیدی نیست که یکی از شعارهای اصلی و اولیه نهضت امام خمینی مساله دفاع از مظلومان بود که مسئله فلسطین و حمایت از فلسطینیان و دشمنی با رژیم صهیونیستی و تجاوزات آن، در صدر این هدف قرار داشته است، زیرا انقلاب اسلامی ایران حرکتی بود اصیل، که بر باورهای اسلامی مردم استوار بود. این مسئله چیزی نبود که از ابتدا بر کسی پوشیده باشد و صهیونیست ها، حتی قبل از سال 1342 نیز به خوبی از این مسئله آگاه بوده و نسبت به جایگاه اسرائیل نزد مردم ایران واقف بودند. ژنرال مایرامیت که در سال 1340 ش به جای هرزوگ به ریاست اداره اطلاعات ارتش اسرائیل منصوب شده بود در اردیبهشت 1341 به تهران آمد و با مقامات ارتش و نخست وزیر و وزیر خارجه دیدار کرد وی در بازگشت به اسرائیل طی گزارشی به بن گورین و گلدامایر توصیه کرد که سعی شود تماسهایی با خارج از محدوده هیات حاکمه ایران برقرار شود. او متذکر شد که اسرائیل در میان مردم ایران منفور است و باید به آینده بیندیشد.[4] با تمام این تفاصیل حمایت از فلسطین و قدس شریف و نفرت و انزجار از رژیم غاصب صهیونیستی جزء سر فصل اصلی و نمادین سیاست خارجی ما محسوب می شود که از سوی امام امت(ره) و پس از آن حمایت قاطع حضرت آیه الله خامنه ای (مد ظله) تعیین و تبیین شده است. در یک تقسیم بندی کلی می توان مواضع سیاست خارجی کشورمان نسبت به مسئله فلسطین را در سه موضع مورد بررسی قرار داد:
1. افشای ماهیت اسرائیل: در این مورد سخنان زیادی را شنیده ایم ولی در کل مهمترین شاخصه افشای ماهیت زشت اسرائیل اعلام روز قدس از سوی امام خمینی(ره) است که این خود اوج اعلام انزجار دولت و ملت ایران در مورد قباحت وجود عنصر نامطلوب منطقه یعنی اسرائیل است.
2. حمایت از ملت فلسطین: حمایت از ملت فلسطین نیز دومین شاخصه مهم در سیاست خارجی ما در مورد فلسطین است که بارها از سوی رهبران ما و ملت ایران چه از لحاظ مادی و چه معنوی ابراز شده است به عنوان مثال مقام معظم رهبری در این مورد می فرمایند: (ملت ایران .... مسایل ملت های مظلوم و شجاع فلسطین را جزو مسایل خود می داند و برای حل آن ... تلاش می کند.)[5]
3. صلح خاورمیانه: در این مورد نیز مسئولین ما قضیه صلح را یک بازی سیاسی خواندند و آن را توطئه آمریکا و اسرائیل برای تسدید پایه های رژیم نامشروع صهیونیستی قلمداد کردند. رهبر معظم انقلاب هم در واکنشی قاطع فرمودند: (سازش دولتها با صهیونیسم مردود اعلام می شود چون این به معنای آوارگی همیشگی ملت فلسطین و اشغال همیشگی کشور فلسطین به وسیله دشمن است.[6]
د. حمایت از فلسطین و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران:
سیاست خارجی ایران در قبال فلسطین همواره دارای رفتار حمایتی از ملت فلسطین و مخالفت با سیاستهای اسرائیل بوده است. حال سئوال اصلی این است که چه منافعی در مورد این رفتار حمایتی برای ایران وجود دارد؟ در پاسخ به این سئوال باید گفت امروزه در تمام دنیا اعمال سیاسی بر اساس منافع ملی و یا منافع مشترک شکل می پذیرد. منافع ملی ایران و اهمیت استراتژیک فلسطین برای کل جهان اسلام و بویژه جمهوری اسلامی، موجب می شود که ایران هم اهمیت بیشتری به این کشور بدهد و نسبت به کشورهای مسلمان دیگر مانند چچن، توجه زیادتری به فلسطین داشته باشد زیرا:
1. رفتار حمایتی ایران، در چارچوب نظری یک دولت اسلامی بر مبنای ایدئولوژی و جهان بینی توحیدی مورد مطالعه قرار می گیرد که در مرحله اول دارای وظیفه و رسالت خاصی جهت حمایت از ملل محروم مسلمان می باشد و در مرحله دوم پشتیبانی از ملل محروم و مستضعف را در سطح منطقه ای و جهانی در قلمرو وظایف خود محسوب می نماید.
2. اهداف سیاست خارجی دو گونه است: اهداف ملی و اهداف مافوق ملی. در بعد اهداف فراملی، در حقیقت کشورها ضمن توجه به منافع ملی خود، این منافع را تحت الشعاع منافع جهانی و یا منطقه ای می بینند لذا سعی می کند برخی فرایندهای مهم منطقه ای و بین المللی را مورد توجه قرار دهند. از سوی دیگر با توجه به تنوع اهداف سیاست خارجی برای هر کشوری می توان اهداف کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت در نظر گرفت که هر یک در پی تحقق و تامین منافع ملی کشور می باشد. جمهوری اسلامی ایران نیز در پی دست یابی به آن دسته از اهدافی است که نه تنها با حفظ وضع موجود تامین نمی شود بلکه تقویت وضع موجود ایران را در رسیدن به اهداف فراملی با مشکل مواجه می سازد. برای مثال در منطقه خاورمیانه در صورتی که دولت اسرائیل موفق به تحمیل خواسته های خود در فرایند صلح شود تهدیدات فزاینده ای متوجه کشورهای اسلامی از جمله ایران می گردد. زیرا مطالعه تاریخی نشان می دهد که دولت اسرائیل از زمان تاسیس 1948 م تا کنون پیوسته سیاست تهاجمی و بسط اراضی را اتخاذ نموده و هدف اساسی آن تشکیل اسرائیل بزرگ از نیل تا فرات است و در حال حاضر بخشهایی از سرزمین های دولت اسلامی را اشغال نموده است. در صورت تحقق این هدف تهدیدات امنیتی ایران تشدید شده و مرزهای ایران مورد تهدید قرار می گیرد. با این نگاه حمایت از ملت مسلمان فلسطین نه تنها دفاع از یک سرزمین اسلامی محسوب می شود بلکه جلوگیری از گسترش تهدیدات اسرائیل و حمایت از منافع ملی ایران به شمار می آید و در صورت پیروزی انتفاضه و احقاق حقوق مردم فلسطین می توان گفت زمینه های توسعه طلبی و تهدیدات دولت اسرائیل تا حدی کاهش یافته و امکان بازسازی نظم منطقه ای با مشارکت دولت اسلامی فراهم می گردد.
3. دلیل دیگر بر توجه ایران به قضیه فلسطین موقعیت استراتژیک و حساس آنست. سرزمین مسجد الاقصی به عنوان اولین قبله گاه مسلمانان و مزار انبیای بزرگی مانند حضرت سلیمان و ... موجب شده است که این سرزمین مورد توجه و احترام همه پیروان ادیان مختلف قرار گیرد و همین مسئله موجب می شود که فلسطین اشغالی کانون توجه جهانیان شود. در این میان مبارزه فلسطین و اسرائیل در حقیقت یک نبرد نامحسوس بین اسلام و کفر است. به عبارت دیگر اگر اسرائیل دارای ثبات شود و نقشه یهودیان با حمایت استکبار جهانی در مشروعیت بخشی به یک کشور مستقل یهودی، عملی شود آن وقت به علت منطقه حساس فلسطین این مسئله بعنوان شکست در کارنامه اسلام و مسلمین ثبت می شود. لذا ایران اسلامی توجه خود و جهان اسلام را به قلب تپنده دنیا یعنی خاورمیانه و فلسطین جلب نمود تا آنها این نقشه را عملی نکنند بر این اساس ایران به عنوان طلایه دار پرچم اسلام، باید این مسئله را جدی بگیرد و در روند صلح دروغین خاورمیانه اخلال وارد کند چرا که ثبات اسرائیل به منزله از دست رفتن منطقه حساس فلسطین و در نتیجه شکست عملی اسلام خواهد بود. و در صورت موفقیت کامل اسرائیل در منطقه ژئوپلوتیک و استراتژیک فلسطین این کشور غاصب سراغ سایر کشورهای اسلامی هم خواهد آمد، لذا ایران کانون توجه خود و جهانیان را بسوی فلسطین جلب نموده است.
4. در سه دهه گذشته دو بحران، امنیت و تمامیت ارضی کشور ما را به خطر انداخت که یکی مربوط به مسئله جزائر سه گانه ایرانی در خلیج فارس بوده است و دیگری هم جنگ عراق علیه ایران. در این دو مسئله آنچه مانع از آن شد که قدرتهای جهانی نتوانند این بحرانها را به دعوای (اعراب و ایرانیان) تبدیل کنند، حمایت مردم مسلمان ایران و نظام جمهوری اسلامی از مردم فلسطین و آرمان مقدس قدس بوده است، زیرا این امر باعث شد که افکار عمومی جهان عرب با ایران همراه شود و مانع از تحقق اهداف شیطانی و تفرقه انگیز دشمنان گردد.[7]
حتی توطئه آمریکا برای خنثی سازی تلاش ایران تا آنجا بود که سعی کرد مسئله فلسطین را یک مسئله عربی بداند ولی ایران اسلامی با تشکیل کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه در تهران این نقشه را بر ملا کرد و مسئله فلسطین را یک مسئله اسلامی قلمداد کرد نه عربی صرف.[8]
5. از آنجا که در شرائط نوین بین المللی توجهات به ابعاد اقتصادی قدرت معطوف شده است و شاهد بلوک های اقتصادی در مناطق مختلف جهان هستیم، آمریکا و صهیونیست‌ها در تلاش بودند با طرح تحمیلی صلح و سازش مقدمات یک بلوک اقتصادی را در منطقه غرب آسیا فراهم سازند که شامل یک مرکز یعنی اسرائیل و یک پیرامون شامل بقیه کشورها باشد و راه اندازی کنفرانس اقتصادی قبل از آنکه داستان صلح به جایی رسیده باشد نشان از این مطلب داشت و طبیعتا چنین طرحی جایگاه و پایگاهی برای رشد اقتصادی واحدهای ملی از جمله ایران وجود نداشته و ندارد.[9] این امر موجب شد تا ایران نیز توجه بیشتری به مسئله اسرائیل و فلسطین و بر ملا کردن توطئه صلح خاورمیانه داشته باشد. غیر از موارد فوق باید گزینه های دیگری را هم اشاره نمود مثلا برای تئوری صدور انقلاب به سایر کشورها بهترین مکان برای [10]این امر منطقه حساس فلسطین و بعد از آن سایر کشورهاست. مورد دیگر آنکه تئوری ایجاد حکومت جهانی اسلام که به اعتقاد امام خمینی هدف عظیم انقلاب ما می باشد.[11] با این سخن ایشان (که مسئله فلسطین مسئله اسلام است) این نظر را تداعی می کند که برای ایجاد حکومت جهانی اسلام و حفظ وحدت مسلمین تنها راه ممکن توجه به فلسطین و آزادی آن از چنگال صهیونیستهاست با این تفاصیل روشن می شود که علت توجه بیشتر ایران به مسئله فلسطین ریشه در مسائل حیاتی جهان اسلام دارد و این توجه به جا و مهم است. غیر از این مسئله دشمنی یهود با مسلمانان و کینه دیرینه آنان نسبت به پیامبر و مسلمین و همین طور تذکر اکید قرآن در آیات: (مائده 82، بقره 125، نساء 89، ممتحنه 1 و 2.....) مبنی بر خطر قوم یهود ناخودآگاه توجه همگان بویژه ایران اسلامی را متوجه قضیه فلسطین می نماید.
ایران در مورد چچن هم در حد مناسب خودش موضعگیری نمود. بویژه در جنگ اول روسیه با چچن در سالهای 1373 الی 1375 و همین طور جنگ دوم آنها که از 27 شهریور 1378 شروع شده بود ایران موضعگیری فعال و واکنش سریعی در این مورد داشت تا جائیکه رئیس جمهور وقت روسیه ایران را متهم به حمایت از مبارزان چچن نمود.[12]وزرای خارجه قبلی و فعلی ایران هم موضع گیری فعال داشتند.[13]ضمن آنکه رئیس جمهور کشورمان هم به روسها در مورد ادامه حملات هشدار داده و به عنوان رئیس سازمان کنفرانس اسلامی این مسئله را پی گیری نمود.[14]ولی با این همه توجه به چچن هیچ گاه به مانند توجه به مسئله فلسطین نبود. زیرا اهمیت فلسطین و جنایات و حق کشی در این سرزمین قابل مقایسه با چچن نیست. غیر از این ایران اسلامی به خاطر برخی تعاملات موجود با همسایه قدرتمند شمالی خود یعنی روسیه، نمی تواند زیاد از حد از خود واکنش نشان دهد غیر از این آن قدر مشکلات در جهان اسلام زیاد است که ایران به تنهایی نمی تواند در مقابل همه آنها واکنش نشان دهد به همین علت مجبور است اهمیت آنها را طبقه بندی نموده و به فراخور اهمیت به آن مسئله بپردازد. با همه این احوال باز هم ایران اسلامی در حد توان خود مشکلات مسلمانان دنیا را منعکس نموده و در رفع نیازهای آنان می کوشد.
بنابراین فلسطین به خاطر مسائل زیر بیشتر مورد توجه ایران قرار دارد:
1. سرزمین فلسطین به عنوان قبله گاه اول مسلمین دارای قداست و اهمیت معنوی و استراتژیکی است.
2. برای صدور 2. برای صدور انقلاب و اعلام برنامه های اسلامی بهترین منطقه فلسطین است.
3. تئوری تشکیل حکومت جهانی اسلام با به رخ کشیدن قدرت مسلمانان در مقابل یهودیان در فلسطین امکان پذیر است.
4. در صورت ثبات و پیروزی اسرائیل به عنوان نماد واقعی یهود و هر گونه شکست فلسطینی ها در این نبرد این شکست به نام اسلام ثبت خواهد شد. پس باید جلوی ثبات و قوام اسرائیل را گرفت.
5. مبارزه ایران با اسرائیل از یک سو برای حفظ امنیت و منفعت کشور ماست چرا که اگر اسرائیل در فلسطین اشغالی پیروز شده و ثبات یابد، بی شک نقشه اشغال جهانی خود بویژه از نیل تا فرات را عملی خواهد کرد. آنگاه امنیت ما مورد خطر جدی اسرائیلی ها قرار خواهد گرفت. پس بهترین راه توجه به انتفاضه فلسطینی هاست تا اسرائیلی ها را در داخل مرزهای خود مشغول دارد بنحویکه قدرت آنها را به تحلیل برد و .....
و دوست عزیز! این تحلیل ها موجب شده است که ایران توجه بیشتری به فلسطین داشته باشد ضمن اینکه در حد توان خود به سایر ملل مظلوم مسلمان هم توجه داشته و خواهد داشت. در پایان امیدوارم جواب مورد نظر خود را دریافت کرده باشید. برای شما آرزوی توفیق داریم و باز هم منتظر پرسش های بعدی شما هستیم. انشاء الله موفق باشید آمین
معرفی منابع برای مطالعه بیشتر
1. حمایت از انتفاضه فلسطین چرا؟ تالیف حسین کاظمی کرهرودی انتشارات پیام دبیر قم، 1381
2. ایران و تحولات فلسطین علی اکبر ولایتی، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، تهران 1380
3. چارچوب تحلیلی برای سیاست خارجی اسلامی ایران، پرفسور روح الله رمضانی، ترجمه علی رضا طیب، نشر نی 1380 تهران
حدیث قال علی علیه السلام:
(کلام الله دواؤ القلب سخن خدا دوای دل است.
العلم و الخکمه فی الکتاب و السنه حدیث 716
علی اکبر عالمیان 18/ 10/ 82
انقلاب و اعلام برنامه‌های اسلام بهترین منطقه فلسطین است.
3. تئوری تشکیل حکومت جهانی اسلام با به رخ کشیدن قدرت مسلمانان در مقابل یهودیان در فلسطین امکان پذیر است.
4. در صورت ثبات و پیروزی اسرائیل به عنوان نماد واقعی یهود و هرگونه شکست فلسطینی‌ها در این نبرد، این شکست به نام اسلام ثبت خواهد شد. پس باید جلوی اثبات و قوام اسرائیل را گرفت.
5. مبارزة ایران با اسرائیل از یک سو، برای حفظ امنیت و منفعت کشور ماست چرا که اگر اسرائیل در فلسطین اشغالی پیروز شده و ثبات یابد، بی‌شک نقشة اشغال جهانی خود به ویژه از نیل تا فرات را عملی خواهد کرد؟ آن گاه امنیت ما مورد خطر جدی اسرائیلی‌ها قرار خواهد گرفت. پس بهترین راه توجه به انتفاضة فلسطینی‌هاست تا اسرائیلی‌ها را در داخل مرزهای‌ خود مشغول دارد و به نحوی که قدرت آنها را به تحلیل بردو...
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. کاضمی کرهرودی، حسین، حمایت از انتفاضه فلسطین، چرا؟ انتشارات پیام دبیر، قم، 1381.
2. ولایتی، علی اکبر، ایران و تحولات فلسطین، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، تهران 1380.
3. رمضانی، روح الله، چارچوب تحلیلی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ترجمة علیرضا طیب، نشرنی، 1380، تهران.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . محمدی، منوچهر، سیاست خارجی جمهوری اسلامی، اصول و مسایل، نشر دادگستر 1377 صفحفه 18
[2] . پیشین، صفحه20
[3] . همان ص 54
[4] . هوشنگ مهدوی، عبدالرضا، سیاست خارجی ایران از 1357، 1300 ص 293، 292
[5] . کیهان، روزنامه، 9/11/1373 ص 3،
[6] . ابرار، رورنامه، 17/2/1374 ص 2
[7] . فضلنامه اندیشه انقلاب اسلامی، سال اول شماره اول ص 26.
[8] . همان، شماره 4، ص 78
[9] . همان ش 1، ص 26 و 27
[10] . فرمایش امام، صحیفیه نور، ج 11، ص 26
[11] . همان، ج 21، ص 53
[12] . روزنامه اطلاعات 28/10/74
[13] . همان 25/ 10/ 73 و 7/ 9/ 78 و 16/ 9/ 78
[14] . همان 10/ 10 /1379 ص 4