مشهور
رأى مشهور فقهاء در مسأله فقهی را فتوای مشهور می گویند .
آیا این روایت که از ائمه نقل شده و مشهور و معروف است که: "خادمان و قائمان به امور ما شرورترین خلق خدا هستند"، صحیح است؟ معنای آن چیست؟
این مطلب بخشی از دو روایتی است که در دو منبع از منابع حدیثی ما آمده است: 1. در روایتی که در کمال الدین صدوق از محمد بن صالح همدانی نقل شده است که می گوید به امام زمان (عج) نامه نوشتم و گفتم خانواده ام مرا اذیت و ملامت می کنند با حدیثی که از آبای شما (ع) روایت شده که فرموده اند: "قائمان به امور ما و خادمان ما بد ترین خلق خدا هستند ...".[1] 2. در کتاب "الغیبة" در ابتدای فصلی که به معرفی نمایندگان و سفیران مورد مدح و اصحاب مورد مذمت می پردازد می گوید: و در اخباری روایت شده که ایشان فرموده اند : خادمان به امور ما و قائمان ما بد ترین خلق خدا هستند ...".[2] گرچه این روایت در کتب روایی موجود است، اما دلیلی بر مشهور و معروف بودن نداریم، علاوه بر این که سند هم ندارد. اما معنای روایت: از جواب امام زمان (عج) در روایت محمد بن صالح همدانی (بعد از شکایت محمد بن صالح نسبت به ایرادی که اطرافیانش به دلیل روایت مذکور از او می گیرند)، که فرمود: "وای بر شما آیا این گفتۀ خدا را نخوانده اید که می فرماید: و بین آنها و بین قریه هایی که به آنها برکت دادیم، قریه های دیگری که ظاهر بودند قرار دادیم".[3] و به خدا قسم ما آن قریه هایی هستیم که خدا به آنها برکت داده است و شما آن قریه های ظاهر و آشکار هستید.[4] یعنی در حقیقت وکلای امام واسطه بین امام و مردم عادی هستند و طبعا از جهت ایمان و تقوا باید در درجه بالاتری قرار داشته باشند. همچنین از روایت امام صادق (ع) که زراره، ابو بصیر، محمد بن مسلم و برید بن معاویه را حافظان دین و امین پدرش بر حلال و حرام می داند و از آنها به عنوان سابقون نسبت به خود در دنیا و آخرت معرفی می کند.[5] رضایت و اعتماد بالای ائمه (ع) به اصحاب و وکلای خود فهمیده می شود. بنابراین، حتی اگر از ضعف سند روایت مذکور چشم پوشی کنیم، مقصود از روایت مذکور نمی تواند، همۀ خدمت گذاران و وکلای ائمۀ معصومین (ع) باشد. از نظر عقلی هم قابل قبول نیست که ائمه (ع) ، کسانی را که در سخت ترین شرایط مسؤلیت رسیدگی به امورشان و خدمت گذاری به آنها را به عهده گرفته و در پاره ای موارد حتی جان خود را به خطر انداخته اند، شرورترین خلق خدا بدانند. بنابراین، به دلیل روایات قطعی و از نظر عقل معنای این روایت محدود به کسانی می شود که با تغییر مسیر خود و ادعاهای دروغین، انتساب خود به ائمه را وسیلۀ رسیدن به امیال پست دنیایی خود قرار داده اند. شیخ طوسی نیز در توضیح معنای این روایت می فرماید: این روایت معنای عام ندارد و دربارۀ کسانی گفته شده است که روش خود را در همراهی با ائمه تغییر دادند و خیانت کردند. پی نوشتها: [1] "کتبت الی صاحب الزمان ان اهل بیتی یوذوننی و یقرعوننی بالحدیث الذی روی عن آبائک ع انهم قالوا قوامنا و خدامنا شرار خلق الله ... ". شیخ صدوق، کمال الدین، ج 2، ص 483، دار الکتب الاسلامیه، قم، 1395 ه. ق. [2] "و قد روی فی بعض الاخبار انهم ع قالوا..."، شیخ طوسی، الغیبة، ص 345، موسسه معارف اسلامی، قم، 1411 ه. ق. [3] سبأ، 18، "وَ جَعَلْنَا بَیْنهَُمْ وَ بَینْ‌َ الْقُرَی الَّتیِ بَارَکْنَا فِیهَا قُرًی ظَاهِرَةً". [4] شیخ صدوق، کمال الدین، ج 2 ص 483. [5] عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعه، ج 27 ص 144، موسسة آل البیت، قم، 1409 ه. ق. برای دیدن باقی روایات به باب 11 از ابواب صفات قاضی کتاب وسائل الشیعه مراجعه کنید. http://farsi.islamquest.net
این مطلب بخشی از دو روایتی است که در دو منبع از منابع حدیثی ما آمده است: 1. در روایتی که در کمال الدین صدوق از محمد بن صالح همدانی نقل شده است که می گوید به امام زمان (عج) نامه نوشتم و گفتم خانواده ام مرا اذیت و ملامت می کنند با حدیثی که از آبای شما (ع) روایت شده که فرموده اند: "قائمان به امور ما و خادمان ما بد ترین خلق خدا هستند ...".[1] 2. در کتاب "الغیبة" در ابتدای فصلی که به معرفی نمایندگان و سفیران مورد مدح و اصحاب مورد مذمت می پردازد می گوید: و در اخباری روایت شده که ایشان فرموده اند : خادمان به امور ما و قائمان ما بد ترین خلق خدا هستند ...".[2] گرچه این روایت در کتب روایی موجود است، اما دلیلی بر مشهور و معروف بودن نداریم، علاوه بر این که سند هم ندارد. اما معنای روایت: از جواب امام زمان (عج) در روایت محمد بن صالح همدانی (بعد از شکایت محمد بن صالح نسبت به ایرادی که اطرافیانش به دلیل روایت مذکور از او می گیرند)، که فرمود: "وای بر شما آیا این گفتۀ خدا را نخوانده اید که می فرماید: و بین آنها و بین قریه هایی که به آنها برکت دادیم، قریه های دیگری که ظاهر بودند قرار دادیم".[3] و به خدا قسم ما آن قریه هایی هستیم که خدا به آنها برکت داده است و شما آن قریه های ظاهر و آشکار هستید.[4] یعنی در حقیقت وکلای امام واسطه بین امام و مردم عادی هستند و طبعا از جهت ایمان و تقوا باید در درجه بالاتری قرار داشته باشند. همچنین از روایت امام صادق (ع) که زراره، ابو بصیر، محمد بن مسلم و برید بن معاویه را حافظان دین و امین پدرش بر حلال و حرام می داند و از آنها به عنوان سابقون نسبت به خود در دنیا و آخرت معرفی می کند.[5] رضایت و اعتماد بالای ائمه (ع) به اصحاب و وکلای خود فهمیده می شود. بنابراین، حتی اگر از ضعف سند روایت مذکور چشم پوشی کنیم، مقصود از روایت مذکور نمی تواند، همۀ خدمت گذاران و وکلای ائمۀ معصومین (ع) باشد. از نظر عقلی هم قابل قبول نیست که ائمه (ع) ، کسانی را که در سخت ترین شرایط مسؤلیت رسیدگی به امورشان و خدمت گذاری به آنها را به عهده گرفته و در پاره ای موارد حتی جان خود را به خطر انداخته اند، شرورترین خلق خدا بدانند. بنابراین، به دلیل روایات قطعی و از نظر عقل معنای این روایت محدود به کسانی می شود که با تغییر مسیر خود و ادعاهای دروغین، انتساب خود به ائمه را وسیلۀ رسیدن به امیال پست دنیایی خود قرار داده اند. شیخ طوسی نیز در توضیح معنای این روایت می فرماید: این روایت معنای عام ندارد و دربارۀ کسانی گفته شده است که روش خود را در همراهی با ائمه تغییر دادند و خیانت کردند. پی نوشتها: [1] "کتبت الی صاحب الزمان ان اهل بیتی یوذوننی و یقرعوننی بالحدیث الذی روی عن آبائک ع انهم قالوا قوامنا و خدامنا شرار خلق الله ... ". شیخ صدوق، کمال الدین، ج 2، ص 483، دار الکتب الاسلامیه، قم، 1395 ه. ق. [2] "و قد روی فی بعض الاخبار انهم ع قالوا..."، شیخ طوسی، الغیبة، ص 345، موسسه معارف اسلامی، قم، 1411 ه. ق. [3] سبأ، 18، "وَ جَعَلْنَا بَیْنهَُمْ وَ بَینْ‌َ الْقُرَی الَّتیِ بَارَکْنَا فِیهَا قُرًی ظَاهِرَةً". [4] شیخ صدوق، کمال الدین، ج 2 ص 483. [5] عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعه، ج 27 ص 144، موسسة آل البیت، قم، 1409 ه. ق. برای دیدن باقی روایات به باب 11 از ابواب صفات قاضی کتاب وسائل الشیعه مراجعه کنید. http://farsi.islamquest.net
عنوان سوال:
آیا این روایت که از ائمه نقل شده و مشهور و معروف است که: "خادمان و قائمان به امور ما شرورترین خلق خدا هستند"، صحیح است؟ معنای آن چیست؟
پاسخ:
این مطلب بخشی از دو روایتی است که در دو منبع از منابع حدیثی ما آمده است:
1. در روایتی که در کمال الدین صدوق از محمد بن صالح همدانی نقل شده است که می گوید به امام زمان (عج) نامه نوشتم و گفتم خانواده ام مرا اذیت و ملامت می کنند با حدیثی که از آبای شما (ع) روایت شده که فرموده اند: "قائمان به امور ما و خادمان ما بد ترین خلق خدا هستند ...".[1]
2. در کتاب "الغیبة" در ابتدای فصلی که به معرفی نمایندگان و سفیران مورد مدح و اصحاب مورد مذمت می پردازد می گوید: و در اخباری روایت شده که ایشان فرموده اند : خادمان به امور ما و قائمان ما بد ترین خلق خدا هستند ...".[2]
گرچه این روایت در کتب روایی موجود است، اما دلیلی بر مشهور و معروف بودن نداریم، علاوه بر این که سند هم ندارد.
اما معنای روایت:
از جواب امام زمان (عج) در روایت محمد بن صالح همدانی (بعد از شکایت محمد بن صالح نسبت به ایرادی که اطرافیانش به دلیل روایت مذکور از او می گیرند)، که فرمود: "وای بر شما آیا این گفتۀ خدا را نخوانده اید که می فرماید: و بین آنها و بین قریه هایی که به آنها برکت دادیم، قریه های دیگری که ظاهر بودند قرار دادیم".[3] و به خدا قسم ما آن قریه هایی هستیم که خدا به آنها برکت داده است و شما آن قریه های ظاهر و آشکار هستید.[4] یعنی در حقیقت وکلای امام واسطه بین امام و مردم عادی هستند و طبعا از جهت ایمان و تقوا باید در درجه بالاتری قرار داشته باشند.
همچنین از روایت امام صادق (ع) که زراره، ابو بصیر، محمد بن مسلم و برید بن معاویه را حافظان دین و امین پدرش بر حلال و حرام می داند و از آنها به عنوان سابقون نسبت به خود در دنیا و آخرت معرفی می کند.[5] رضایت و اعتماد بالای ائمه (ع) به اصحاب و وکلای خود فهمیده می شود.
بنابراین، حتی اگر از ضعف سند روایت مذکور چشم پوشی کنیم، مقصود از روایت مذکور نمی تواند، همۀ خدمت گذاران و وکلای ائمۀ معصومین (ع) باشد. از نظر عقلی هم قابل قبول نیست که ائمه (ع) ، کسانی را که در سخت ترین شرایط مسؤلیت رسیدگی به امورشان و خدمت گذاری به آنها را به عهده گرفته و در پاره ای موارد حتی جان خود را به خطر انداخته اند، شرورترین خلق خدا بدانند.
بنابراین، به دلیل روایات قطعی و از نظر عقل معنای این روایت محدود به کسانی می شود که با تغییر مسیر خود و ادعاهای دروغین، انتساب خود به ائمه را وسیلۀ رسیدن به امیال پست دنیایی خود قرار داده اند.
شیخ طوسی نیز در توضیح معنای این روایت می فرماید: این روایت معنای عام ندارد و دربارۀ کسانی گفته شده است که روش خود را در همراهی با ائمه تغییر دادند و خیانت کردند.
پی نوشتها:
[1] "کتبت الی صاحب الزمان ان اهل بیتی یوذوننی و یقرعوننی بالحدیث الذی روی عن آبائک ع انهم قالوا قوامنا و خدامنا شرار خلق الله ... ". شیخ صدوق، کمال الدین، ج 2، ص 483، دار الکتب الاسلامیه، قم، 1395 ه. ق.
[2] "و قد روی فی بعض الاخبار انهم ع قالوا..."، شیخ طوسی، الغیبة، ص 345، موسسه معارف اسلامی، قم، 1411 ه. ق.
[3] سبأ، 18، "وَ جَعَلْنَا بَیْنهَُمْ وَ بَینَْ الْقُرَی الَّتیِ بَارَکْنَا فِیهَا قُرًی ظَاهِرَةً".
[4] شیخ صدوق، کمال الدین، ج 2 ص 483.
[5] عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعه، ج 27 ص 144، موسسة آل البیت، قم، 1409 ه. ق.
برای دیدن باقی روایات به باب 11 از ابواب صفات قاضی کتاب وسائل الشیعه مراجعه کنید.
http://farsi.islamquest.net
- [سایر] آیا این روایت که از ائمه نقل شده و مشهور و معروف است که: "خادمان و قائمان به امور ما شرورترین خلق خدا هستند"، صحیح است؟ معنای آن چیست؟
- [سایر] خداوند فرموده: "ما شما را جفت خلق کردیم" آیا کسانی که مجرد میمانند، جفت آنها پیدا نشده است؟
- [سایر] حدیث ائمه اثنا عشر در کدام منبع اهل سنت نقل شده است؟
- [سایر] آیا برای خلق شدن روح باید اول جسم خلق شود؟ و یا همهی ارواح انسان‌ها تا آخر دنیا خلق شده است؟ خداوند بعد از ساختن جسم حضرت آدم(ع)، در او روح دمید و انسان خلق شد، آیا این دلیل بر تقدم خلقت جسم بر روح نمیباشد؟ با توجه به اینکه در روایات آمده است که حدود دو هزار سال قبل از خلقت حضرت آدم(ع)، ارواح ائمه اطهار خلق شده بود و جسم ایشان هنوز خلق نشده بود.
- [آیت الله سبحانی] در برخی روایات نقل شده که ائمه ی اطهار انگشتر را در دست چپ می کردند، آیا می توان به این روایت عمل کرد؟
- [سایر] دین مبین اسلام ، کتاب آسمانی قرآن و روایت نقل شده از ائمه، گناه را چگونه تعریف می کند؟
- [آیت الله خوئی] آیا جایز است برای اهل منبر نقل کنند روایاتی را که راجع به اعتقادات است مثل صفات ائمه علیهم السلام و احوال آنها و حال آنکه نمیدانند این روایات صحیح است یا خیر؟
- [سایر] این حدیث از کیست؟ "این (عید فطر) عید کسی است که خدا روزه اش را پذیرفته و نمازش را ستوده است و هرروز که خدا را نافرمانی نکند آن روز عید است".
- [آیت الله اردبیلی] اگر شخص روزهدار روایات ضعیف را از پیامبر گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآله و ائمه معصومین علیهم‌السلام نقل کند، آیا روزهاش باطل می‌شود؟
- [سایر] سلام. آیا این حدیث از پیامبر(ص) یا ائمه(ع) نقل شده است که از شهرها و محیطهای کوچک، به شهرها و محیطهای بزرگتر مهاجرت کنید؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بخواهد خبری را که نمیداند راست است یا دروغ، نقل کند، بنا بر احتیاط نباید به خداوند یا پیامبر صلی الله علیه و آله یا امام علیه‌السلام نسبت دهد، بلکه باید مثلاً چنین بگوید: چنین روایت شده است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر چیزی را به اعتقاد این که راست است از قول خدا یا پیغمبر(صلی الله علیه وآله)نقل کند و بعد بفهمد دروغ بوده روزه اش صحیح است، ولی بعکس اگر چیزی را دروغ می دانست و به خدا و پیغمبر نسبت داد و بعداً معلوم شد صحیح بوده، روزه اش اشکال دارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر چیزی را به اعتقاد این که راست است از قول خدا یا پیغمبر(صلی الله علیه وآله)نقل کند و بعد بفهمد دروغ بوده روزه اش صحیح است، ولی بعکس اگر چیزی را دروغ می دانست و به خدا و پیغمبر نسبت داد و بعداً معلوم شد صحیح بوده، روزه اش اشکال دارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر دروغی را که دیگری ساخته عمدا به خدا و پیغمبر صلی الله علیه واله وسلم و ایمه علیهم السلام نسبت دهد روزه اش باطل می شود ولی اگر از قول کسی که ان دروغ را ساخته نقل کند روزه اش باطل نمی شود
- [آیت الله خوئی] کافر یعنی کسی که منکر خدا یا معاد است، یا برای خدا شریک قرار میدهد، و همچنین غلاة (یعنی آنهایی که یکی از ائمه علیهم السلام را خدا خوانده یا بگویند خدا در او حلول کرده است) و خوارج و نواصب (یعنی آنهائی که با ائمه علیم السلام اظهار دشمنی می‌نمایند) نجساند، و همچنین است کسی که به نبوت یا یکی از ضروری دین یعنی چیزی را که مثل نماز و روزه مسلمانان جزو دین اسلام می‌دانند چنانچه بداند آن چیز ضروری دین است منکر شود. و أما اهل کتاب (یعنی یهود و نصاری) که پیغمبری حضرت خاتم الانبیاء محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله و سلم) را قبول ندارند نیز بنابر مشهور نجس میباشند. و این قول موافق احتیاط است، پس اجتناب از آنها نیز لازم است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کافر یعنی کسی که منکر خدا یا نبوت است و یا معترف به آن نیست و یا برای خدا شریک قرار می دهد و همچنین غلاه (یعنی آنهائی که یکی از ائمه (ع) را خدا خوانده یا بگویند خدا در او حلول کرده است) و خوارج و نواصب (یعنی آنهائی که با ائمه اطهار (ع) دشمنی می نمایند) نجسند و اما اهل کتاب (یعنی یهود و نصاری و مجوس) که پیغمبری حضرت خاتم الانبیاء محمد بن عبداللّه (ص) را قبول ندارند؛ نیز بنا بر مشهور نجس می باشند و این قول موافق احتیاط است و لکن بنا بر اظهر این طوایف پاکند و نیز کسی که ضروری دین یعنی چیزی را که مثل نماز و روزه مسلمانان جزء دین اسلام می دانند منکر شود؛ چنانچه بداند آن چیز ضروری دین است نجس می باشد.
- [آیت الله سیستانی] اگر روزهدار بدون قصد بیرون آمدن منی مثلاً با زن خود بازی و شوخی کند، چنانچه اطمینان دارد که منی از او خارج نمیشود اگرچه اتفاقاً منی بیرون آید، روزه او صحیح است. ولی اگر اطمینان ندارد، در صورتی که منی از او بیرون آید، روزهاش باطل است. ? دروغ بستن به خدا و پیغمبر(صلی الله علیه وآله) و ائمه (علیهم السلام) :
- [آیت الله فاضل لنکرانی] 1 قسم را باید با زبان و لفظ صریح بیان کرد. 2 قسمی اعتبار دارد که یکی از اسماء خداوند متعال باشد مثل خدا یا الله. 3 اگر به برخی از اوصاف خدای سبحان قسم بخورد که معمولاً از آن صفت خدای سبحان اراده می شود یا قرینه ای به کار ببرد که مراد او را بفهماند قسم صحیح است. 4 شخص لال اگر با اشاره قسم بخورد قسم او صحیح است ولی کسی که می تواند سخن بگوید قسم او با اشاره صحیح نیست. 5 قسم به مقدسات دیگر مثل قرآن و پیامبر و ائمه اطهار(علیهم السلام) احکام قسم را ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] طلاق در اسلام مورد نکوهش و مذمّت شدید واقع شده و در برخی روایات از پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم نقل شده است که: (هیچ چیزی نزد خداوند محبوبتر از خانهای نیست که با ازدواج آباد شود و هیچ چیزی در نزد خداوند مبغوضتر از خانهای نیست که با طلاق ویران گردد)(1) ولی اگر ادامه زندگی زناشویی به خاطر اختلافات شدید و غیر قابل اصلاح موجب سختی و حرج بشود، به گونه‌ای که ترک زندگی زناشویی تنها راه خلاصی از مشقتها و اختلافات و فشارهای روانی بین زن و شوهر باشد، اسلام طلاق را راه نجاتی برای ادامه زندگی زن و شوهر دانسته است.
- [آیت الله اردبیلی] مستحب است نام خوبی برای نوزاد انتخاب نمایند و بهترین نامها، نامی است که معنای بندگی خداوند را برساند، مانند: (عبداللّه) و (عبدالرحیم) و (عبدالکریم)، یا نام‌های انبیای عظام و ائمه معصومین علیهم‌السلام به ویژه نام (محّمد) و (علی) را برای پسر برگزینند و برای دختر نام‌های زنان صالح و شایسته به ویژه نام (فاطمه) بهتر است. حضرت امام صادق علیه‌السلام از رسول اللّه صلیاللهعلیهوآلهوسلم نقل میکنند که آن حضرت فرمودند: (نام‌های خوب را انتخاب کنید، زیرا شما را در قیامت با همان نامها مخاطب میسازند.)(1)