حق استاد بر شاگرد چیست؟

پیامبر خدا صلی‌ الله ‌علیه و ‌آله و سلّم :
ثَلاثَةٌ لا یَستَخِفُّ بِحَقِّهِم إلاّ مُنافِقٌ بَیِّنُ النِّفاقِ : ذو الشَّیبهِ فی الإسلامِ ، والإمامُ المُقسِطُ ، ومُعَلِّمُ الخَیرِ؛
سه کس‌اند که جز منافقی که نفاقش آشکار است درحقّ آنان بی‌حرمتی نکند : ریش سفید اسلام ، پیشوای دادگر و آموزگار خوبیها.
کنزالعمّال : 43811 منتخب میزان الحکمة : 400
*******
امام علی علیه‌السلام :
مِن حَقِّ العالِمِ عَلَیکَ أن‌تُسَلِّمَ عَلَی القَومِ عامَّةً وتَخُصَّهُ دونَهُم بِالتَّحِیَّةِ ، وأن تَجلِسَ أمامَهُ ، ولا تُشیرَنَّ عِندَهُ بِیَدِکَ ، ولا تَغمِزَنَّ بِعَینَیکَ ، ولا تَقولَنَّ : (قالَ فُلانٌ) خِلافا لِقَولِهِ ، ولا تَغتابَنَّ عِندَهُ أحَدا ، ولا تُسارَّ فی مَجلِسِهِ ، ولا تَأخُذَ بِثَوبهِ ، ولا تَلِجَّ علَیهِ إذا مَلَّ ، ولا تُعرِضَ مِن طُولِ صُحبَتِهِ ، فإنَّما هِیَ بمَنزِلَةِ النَّخلَةِ تَنتَظِرُ مَتی یَسقُطُ عَلَیکَ مِنها شَیءٌ ؛
از جمله حقوق شخص دانشمند بر تو این است که (هر گاه در میان جمعی بود) بر همگان سلام کنی و به او نیز اختصاصا سلام گویی ، روبه‌رویش بنشینی ، در حضور او با دست و چشم و ابرو اشاره نکنی ، در مخالفت با نظر او نگویی : (فلانی چنین گفته است) . نزد او از کسی غیبت نکنی ، در مجلسش درگوشی صحبت نکنی ، جامه‌اش را نگیری ، اگر خسته بود ، در سؤال کردن اصرار نورزی . از طول مجالسش به تنگ نیایی ؛ زیرا حکایت همنشینی با او حکایت درخت خرمایی است که انتظار می‌کشی تا کی از آن چیزی برای تو بیفتد .
کذا فی المصدر ، و لعلّ الصحیح (تُلِحَّ) .کنزالعمّال : 29363 منتخب میزان الحکمة : 400
*******
امام سجّاد علیه‌السلام :
حَقُّ سائسِکَ بِالعِلمِ : التَّعظیمُ لَهُ ، والتَّوقیرُ لَِمجلِسِهِ ، وحُسنُ الاستِماعِ إلَیهِ ، والإقبالُ علَیهِ ، وأن لا تَرفَعَ علَیهِ صَوتَکَ ، وأن لا تُجیبَ أحَدا یَسألُهُ عَن شَیءٍ حَتّی یَکونَ هُوَ الّذی یُجیبُ ، ولا تُحَدِّثَ فی مَجلسِهِ أحَدا ، ولا تَغتابَ عِندَهُ أحَدا ، وأن تَدفَعَ عَنهُ إذا ذُکِرَ عِندَکَ بِسُوءٍ ، وأن تَستُرَ عُیوبَهُ ، وتُظهِرَ مَناقِبَهُ ، ولا تُجالِسَ لَهُ عَدُوّا ، ولا تُعادِیَ لَهُ وَلِیّا ، فإذا فَعَلتَ ذلکَ شَهِدَ لَکَ مَلائکَهُ اللّه بِأنَّکَ قَصَدتَهُ وتَعَلَّمتَ عِلْمَهُ للّه‌ِ جَلَّ اسمُهُ لا لِلنّاسِ ؛
حقّ استاد تو این است که به او احترام گذاری ، محضرش را موقّر داری ، با دقت به سخنانش گوش بسپاری ، رویت به او باشد و به او توجّه نمایی ، صدایت را بر او بلند نکنی ، هر گاه کسی از او سؤالی کند تو جواب ندهی ، بلکه بگذاری خودش جواب دهد . در محضر او با کسی سخن نگویی ، در حضور او از کسی غیبت نکنی ، اگر پیش تو از او بد گویی شود ، از وی دفاع کنی . عیبهایش را بپوشانی ، خوبیها و صفات نیکش را آشکار سازی ، با دشمن او همنشینی نکنی و با دوستش دشمنی نورزی . هرگاه این کارها را کردی ، فرشتگان خدا درباره‌ات گواهی دهند که تو برای رضای خداوند جلّ اسمه ، نه برای مردم ، نزد آن استاد رفته‌ای و دانش او را فراگرفته‌ای .
الخصال : 567 / 1 منتخب میزان الحکمة : 400