کبر
تکبر یکی از رذائل اخلاقی هست که در آیات و روایات بسیار توبیخ شده هست.
کبر چیست؟
رسولُ اللّه صلی‌ الله ‌علیه و ‌آله و سلّم : یا أبا ذَرٍّ ، مَن ماتَ وفی قَلبهِ مِثقالُ ذَرَّةٍ مِن کِبرٍ لم یَجِدْ رائحَةَ الجَنّةِ إلاّ أن یَتوبَ قبلَ ذلکَ ، فقالَ : یا رسولَ اللّه ، إنی لَیُعجِبُنی الجَمالُ حتّی وَدِدتُ أنَّ عِلاقَةَ سَوطی وقِبالَ نَعلی حَسَنٌ ، فَهل یُرهَبُ علَیَّ ذلکَ ؟ قالَ : کیفَ تَجِدُ قَلبَکَ ؟ قالَ : أجِدُهُ عارِفا للحَقِّ مُطمَئنّا إلَیهِ ، قالَ : لیسَ ذلکَ بالکِبرِ ، ولکنَّ الکِبرَ أن تَترُکَ الحَقَّ وتَتَجاوَزَهُ إلی غیرِهِ ، وتَنظُرَ إلَی الناسِ ولا تَری أنَّ أحَدا عِرضُهُ کَعِرضِکَ ولا دَمُهُ کَدَمِکَ . پیامبر خدا صلی‌ الله ‌علیه و ‌آله و سلّم : ای ابوذر ! هر کس بمیرد و در دلش ذرّه‌ای تکبّر باشد ، بوی بهشت را استشمام نمی‌کند مگر این که پیشتر توبه کند . عرض کرد : ای رسول خدا ! من زیبایی را دوست دارم ، حتّی دوست دارم بند تازیانه‌ام و دوال کفشم زیبا باشد . آیا از این حالت بیم کبر و خود پسندی می‌رود ؟ فرمود : دلت را چگونه می‌یابی ؟ عرض کرد : آن را شناسای حقّ و آرام گرفته بدو ، می‌یابم . فرمود : پس این حالت ، کِبر نیست . بلکه کبر ، آن است که حقّ را فروگذاری و به ناحقّ روی آوری و به مردم با این دید نگاه کنی که هیچ کس آبرویش چون آبروی تو و خونش چون خون تو ، نیست . بحار الأنوار : 77 / 90 / 3
رسولُ اللّه صلی‌ الله ‌علیه و ‌آله و سلّم : یا أبا ذَرٍّ ، مَن ماتَ وفی قَلبهِ مِثقالُ ذَرَّةٍ مِن کِبرٍ لم یَجِدْ رائحَةَ الجَنّةِ إلاّ أن یَتوبَ قبلَ ذلکَ ، فقالَ : یا رسولَ اللّه ، إنی لَیُعجِبُنی الجَمالُ حتّی وَدِدتُ أنَّ عِلاقَةَ سَوطی وقِبالَ نَعلی حَسَنٌ ، فَهل یُرهَبُ علَیَّ ذلکَ ؟ قالَ : کیفَ تَجِدُ قَلبَکَ ؟ قالَ : أجِدُهُ عارِفا للحَقِّ مُطمَئنّا إلَیهِ ، قالَ : لیسَ ذلکَ بالکِبرِ ، ولکنَّ الکِبرَ أن تَترُکَ الحَقَّ وتَتَجاوَزَهُ إلی غیرِهِ ، وتَنظُرَ إلَی الناسِ ولا تَری أنَّ أحَدا عِرضُهُ کَعِرضِکَ ولا دَمُهُ کَدَمِکَ . پیامبر خدا صلی‌ الله ‌علیه و ‌آله و سلّم : ای ابوذر ! هر کس بمیرد و در دلش ذرّه‌ای تکبّر باشد ، بوی بهشت را استشمام نمی‌کند مگر این که پیشتر توبه کند . عرض کرد : ای رسول خدا ! من زیبایی را دوست دارم ، حتّی دوست دارم بند تازیانه‌ام و دوال کفشم زیبا باشد . آیا از این حالت بیم کبر و خود پسندی می‌رود ؟ فرمود : دلت را چگونه می‌یابی ؟ عرض کرد : آن را شناسای حقّ و آرام گرفته بدو ، می‌یابم . فرمود : پس این حالت ، کِبر نیست . بلکه کبر ، آن است که حقّ را فروگذاری و به ناحقّ روی آوری و به مردم با این دید نگاه کنی که هیچ کس آبرویش چون آبروی تو و خونش چون خون تو ، نیست . بحار الأنوار : 77 / 90 / 3
عنوان سوال:
کبر چیست؟
پاسخ:
رسولُ اللّه صلی الله علیه و آله و سلّم :
یا أبا ذَرٍّ ، مَن ماتَ وفی قَلبهِ مِثقالُ ذَرَّةٍ مِن کِبرٍ لم یَجِدْ رائحَةَ الجَنّةِ إلاّ أن یَتوبَ قبلَ ذلکَ ، فقالَ : یا رسولَ اللّه ، إنی لَیُعجِبُنی الجَمالُ حتّی وَدِدتُ أنَّ عِلاقَةَ سَوطی وقِبالَ نَعلی حَسَنٌ ، فَهل یُرهَبُ علَیَّ ذلکَ ؟ قالَ : کیفَ تَجِدُ قَلبَکَ ؟ قالَ : أجِدُهُ عارِفا للحَقِّ مُطمَئنّا إلَیهِ ، قالَ : لیسَ ذلکَ بالکِبرِ ، ولکنَّ الکِبرَ أن تَترُکَ الحَقَّ وتَتَجاوَزَهُ إلی غیرِهِ ، وتَنظُرَ إلَی الناسِ ولا تَری أنَّ أحَدا عِرضُهُ کَعِرضِکَ ولا دَمُهُ کَدَمِکَ .
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلّم :
ای ابوذر ! هر کس بمیرد و در دلش ذرّه‌ای تکبّر باشد ، بوی بهشت را استشمام نمی‌کند مگر این که پیشتر توبه کند . عرض کرد : ای رسول خدا ! من زیبایی را دوست دارم ، حتّی دوست دارم بند تازیانه‌ام و دوال کفشم زیبا باشد . آیا از این حالت بیم کبر و خود پسندی می‌رود ؟ فرمود : دلت را چگونه می‌یابی ؟ عرض کرد : آن را شناسای حقّ و آرام گرفته بدو ، می‌یابم . فرمود : پس این حالت ، کِبر نیست . بلکه کبر ، آن است که حقّ را فروگذاری و به ناحقّ روی آوری و به مردم با این دید نگاه کنی که هیچ کس آبرویش چون آبروی تو و خونش چون خون تو ، نیست .
بحار الأنوار : 77 / 90 / 3
- [سایر] پاک شدن از کبر چه نتیجه ای دارد؟
- [سایر] کدام عبادت، کبر را از بین می برد؟
- [سایر] دوصفت کبر و تواضع را با استفاده از آیات و روایات شرح دهید؟
- [سایر] مرز میان کبر و کرامت نفسانی چیست؟ ملاک تشخیص این دو چیست؟
- [آیت الله سبحانی] برخی از افراد موقوف علیهم مدعی هستند که متولی موقوفه به جهت کِبَر سن قادر به اداره موقوفه نیست آیا ادعای آنان مسموع است؟ و آیا بین وقف عام و وقف خاص فرقی است؟
- [سایر] با اینکه شیطان خداوند را به عنوان تنها قدرت تصمیم و اجرا قبول دارد، با وجود شنیدن حکم و تهدید الهی پس از عصیانش، نه تنها از تصمیم خود بر نمیگردد، بلکه خداوند را تهدید می‌کند. علت این امر چیست؟ البته در قرآن به کبر و استکبار شیطان به صراحت اشاره شده است. اما به نظر میرسد این مطلب نیاز به تامل بیشتر دارد؛ زیرا کبر زمانی است که موجود خود را برتر و صاحب قدرت بیشتر بداند، حال آنکه شیطان میداند و قبول دارد که خدا برتر است و با این وجود از حکم الهی سر پیچی مینماید.
- [آیت الله اردبیلی] اگر متولی وقف خاص به واسطه کبر سن یا بیماری و امثال آن قادر به اداره اموال موقوفه نباشد و شخصی را هم برای انجام این کار به عنوان وکیل تعیین نکرده باشد، آیا یکی از اشخاص ذینفع میتواند همانند بحث ولایت قهری از حاکم تقاضا نماید جهت صلاح اموال موقوفه شخص دیگری را به عنوان امین به متولی ضمیمه کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی در طی وصیتنامه ای یکی از فرزندان خود را در خصوص اداره امور صغار از ورثه، بعد از فوتش وصیّ قرار داده، و متذکّر شده پس از رشد و کبر، بقیّه برادران شرکت در وصایت داشته باشند وبا توجه به اینکه خواهر کوچک آنهاعقب افتادگی ذهنی داشته و دارد والان 41 سال دارند آیا برادران هنوز می توانند قیّم خواهر کوچک باشند؟ و آیا این وصیّت نامه به قوّت خود باقی است؟
- [آیت الله وحید خراسانی] دوم انسان مواظب باشد که به عجله و شتاب زدگی نماز نخواند و در حال نماز به یاد خدا و با خضوع و خشوع و وقار باشد و متوجه باشد که با چه کسی سخن می گوید و خود را در مقابل عظمت و بزرگی خداوند عالم ناچیز ببیند و نیز باید نمازگزار توبه و استغفار نماید و گناهانی را که مانع قبول شدن نماز است مانند حسد کبر غیبت خوردن حرام اشامیدن مسکرات ندادن خمس و زکاه و بلکه هر معصیتی را ترک کند و همچنین سزاوار است کارهایی را که ثواب نماز را کم می کند به جا نیاورد مثلا در حال خواب الودگی و خودداری از بول به نماز نایستد و در موقع نماز به اسمان نگاه نکند و کارهایی را که ثواب نماز را زیاد می کند به جا اورد مثلا انگشتر عقیق به دست کند و لباس پاکیزه بپوشد و شانه و مسواک کند و خود را خوشبو نماید
- [آیت الله اردبیلی] نماز مهمترین اعمال دین است که اگر مورد قبول درگاه خداوند متعال واقع شود، عبادتهای دیگر نیز قبول می‌شوند و اگر نماز پذیرفته نشود، اعمال دیگر نیز قبول نمیشوند. همان گونه که اگر انسان هر شبانه روز پنج نوبت در نهر آبی شستشو کند چرکی در بدن او باقی نمیماند، نمازهای پنجگانه نیز انسان را از گناهان و پلیدیها پاک میکنند. سزاوار است که انسان نماز را در اوّل وقت بخواند و کسی که نماز را کم ارزش و سبک میشمارد، مانند کسی است که نماز نمیخواند. خداوند در ابتدای سوره بقره نماز را از ویژگیهای پرهیزگاران و سبب برخورداری از هدایت قرآنی و در سوره مؤمنون مراقبت بر انجام نماز و خشوع در هنگام نماز را از ویژگیهای مؤمنان بر شمرده است و پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم فرموده: کسی که به نماز اهمیت ندهد و آن را سبک شمارد، سزاوار عذاب آخرت است. روزی حضرت در مسجد تشریف داشتند؛ مردی وارد و مشغول نماز شد و رکوع و سجود خود را به طور کامل بجا نیاورد. حضرت فرمودند: اگر این مرد در حالی که نمازش به این نحو است از دنیا برود، به دین من از دنیا نرفته است! پس انسان باید مراقب باشد که با عجله و شتابزدگی نماز نخواند و در حال نماز به یاد خدا و با خضوع، خشوع و وقار باشد و متوجه باشد که با چه کسی سخن میگوید و خود را در مقابل عظمت و بزرگی خداوند متعال بسیار کوچک و ناچیز ببیند. همچنین نمازگزار باید توبه و استغفار نماید و گناهانی را که مانع قبول شدن نمازند، مانند حسد، کبر، غیبت، خوردن مال حرام، آشامیدن مسکرات و ندادن خمس و زکات، بلکه هر معصیتی را ترک کند. همچنین سزاوار است اعمالی را که ثواب نماز را کم می‌کند، بجا نیاورد، مثلاً در حال خوابآلودگی و خودداری از ادرار به نماز نایستد و در هنگام نماز ه آسمان نگاه نکند و نیز اعمالی را که ثواب نماز را زیاد می‌کند بجا آورد، مثلاً انگشتری عقیق به دست کند و لباس پاکیزه بپوشد و شانه و مسواک کند و خود را خوشبو نماید.
- [امام خمینی] اهمیت نماز: نماز مهمترین اعمال دینی است که اگر قبول درگاه خداوند عالم شود،عبادتهای دیگر هم قبول می شود. و اگر پذیرفته نشود، اعمال دیگر هم قبول نمی شود. و همانطور که اگر انسان شبانه روزی پنج نوبت در نهر آبی شستشو کند، چرک در بدنش نمی ماند، نمازهای پنجگانه هم انسان را از گناهان پاک می کند. و سزاوار است که انسان نماز را در اول وقت بخواند. و کسی که نماز را پست و سبک شمارد،مانند کسی است که نماز نمی خواند. پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:"کسی که به نماز اهمیت ندهد و آن را سبک شمارد، سزاوار عذاب آخرت است".روزی حضرت در مسجد تشریف داشتند، مردی وارد و مشغول نماز شد، و رکوع و سجودش را کاملا به جا نیاورد. حضرت فرمودند: "اگر این مرد در حالی که نمازش این طور است از دنیا برود، به دین من از دنیا نرفته است". پس انسان باید مواظب باشد که به عجله و شتابزدگی نماز نخواند، و در حال نماز به یاد خدا و با خضوع و خشوع و وقار باشد، و متوجه باشد که با چه کسی سخن می گوید، و خود را در مقابل عظمت و بزرگی خداوند عالم بسیار پست و ناچیز ببیند. و اگر انسان در موقع نماز کاملا به این مطلب توجه کند، از خود بی خبر می شود. چنانچه در حال نماز تیر را از پای مبارک امیر المؤمنین علیه السلام بیرون کشیدند و آن حضرت متوجه نشدند. و نیز باید نمازگزار توبه و استغفار نماید و گناهانی که مانع قبول شدن نماز است مانند حسد،کبر، غیبت، خوردن حرام، آشامیدن مسکرات و ندادن خمس و زکات، بلکه هر معصیتی را ترک کند. و همچنین سزاوار است کارهایی که ثواب نماز را کم می کند بجانیاورد، مثلا در حال خواب آلودگی و خودداری از بول به نماز نایستد و در موقع نماز به آسمان نگاه نکند. و نیز کارهایی که ثواب نماز را زیاد می کند بجا آورد، مثلا انگشتری عقیق به دست کند، و لباس پاکیزه بپوشد، و شانه و مسواک کند، و خود را خوشبو نماید.