قبل از پرداختن به جواب تذکر این نکته لازم است که بسیاری از سخنان اهل بیت دارای حکمت حکم است ، این مسئله نیز روشن است که در بسیاری از موارد عقل راهی بسوی علل و حکمت های احکام ندارد؛ مثل این که چرا نماز صبح 2 رکعت است، چرا نماز صبح را باید بلند خواند و نماز ظهر را آرام و... ندانستن حکمت و علت احکام دلیل بر عدم تبعیت از آن ها نیست یا دلیل بر ردّ آن روایات نیست و باید جهت پروی از ائمه این مسائل پذیرفت.
در حلیة المتقین مرحوم مجلسی آمده: (بهترین رنگ ها در جامعه سفید است و بعد از آن زرد و بعد از آن سبز و بعد از آن (سرخ نیمرنگ) و کبودی و عدسی؛
اما لباس هایی که مکروهند عبارتند از (سرخ تیره) خصوصاً در نماز و پوشیدن جامه سیاه کراهت شدید دارد، در همه حال، مگر در عمامه و عبا و اگر هم سیاه نباشند بهتر است.
در حدیثی از امام صادق علیه السلام منقول است که جامه سرخ تیره پوشیدن کراهت دارد مگر برای نو داماد[1] روایتی است از امام باقر علیه السلام از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم خطاب به علی(ع): لباس قرمز نپوش چرا که آن از لباس های شیطان و ابلیس است.[2]
روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده که: کسی که لباس شهرت نپوشد (یعنی لباسی که باعث شود انگشت نما شود و بخاطر پوشیدن آن لباس مشهور شود) و در قیامت خداوند متعال از او روی گردان می شود.[3]
اما قبل از پاسخ به سؤال بهتر است نظر علماء علم هنرهای تجسمی و روان شناسی در مورد (رنگ قرمز را بدانیم): (قرمز نهایت برافروختگی و انرژی درونی را ظاهر می سازد. نمادی است که زندگی، هیجان، قدرت و شورش انقلابی را نشان می دهد؛ قرمز رنگی است جذاب) که نشاط جوانی و سرزندگی را جلوه گر می سازد و در عین حال نشانه ای از عشق آتشین در تمایلی مفرط به زندگی است گرمی و حرارت قرمز وقتی با نارنجی مخلوط شود به اوج خود می رسد و نمادی از نور و شعله های سوزان و برافروخته تبدیل می شود.... قرمز همچنین نمادی از جنگجوئی، مقاومت و شور انقلابی است.
در این معنا پایداری و حقیقت جویی را نشان می دهد و جلوه گر شهادت جویی و مرگ سرخ می شود...)[4] اما پاسخ: با توجه به روایاتی که بیان شد معلوم می شود اگر لباس برنگ سرخ و قرمز کمرنگ باشد کراهت ندارد، همچنین اگر رنگ قرمز مخلوط با رنگ های دیگر باشد مثلاً سفید با خطهای قرمز یا قرمز راه راه باشد و مثل آن، کراهت نخواهد داشت، آنچه کراهت دارد لباس قرمز تیره و یکدست می باشد مخصوصاً در حال نماز. اما حکمت آن (مواردی که ذکر می شود علت نیست بلکه حکمت است، و حکم دایر مدار حکمت نیست یعنی ممکن است جایی این حکمت ها باشد ولی حکم کراهت نباشد و بالعکس) می تواند مواردی که در ذیل بیان می شود باشد:
1 رنگ قرمز از رنگهایی است که از فاصله دور و حتّی در بین رنگ های دیگر نظر را جلب می کند و آن بخاطر فرکانس خاصی است که در آن وجود دارد. و بخاطر همین هم هست که چراغ های خطر ماشین قرمز تیره ساخته می شود چون از فاصله دور و حتی هوای مه آلود دیده می شود و نظر را جلب می کند.
پوشیدن لباس قرمز نیز باعث جلب توجه می شود. و اگر خیلی زننده باشد مثل این که گاه دیده شده (در تهران) زنی روسری، مانتو، شلوار، کیف و آرایش، همه قرمز است، این امر باعث جلب توجه و حتی شهرت می شود که از آن منع شده است، بنابر این می توان بطور خلاصه گفت، دین اسلام دوست ندارد شخصی خود را با لباس خاصی مورد توجه و جلب دیگران قرار دهد.
2 رنگ قرمز: (همان طور که روانشاسان گفته اند) نشانه شور و شوق زیاد و جنگجوئی است و نشانه حرارت و تحریک بالا است، لذا روی اعصاب اثر گذاشته و موجب بالا رفتن روحیه تهاجمی در شخص می شود، مخصوصاً جوانی که با اندک تحریک عواطف، عصبانی شده و دعوا براه می اندازد اسلام خواسته این حالت را هم از انسان ها دور کند.
3 در روایت ذکر شده بود که لباس قرمز، لباس ابلیس است. و در مقابل لباس سفید و سبز لباس اهل بهشت و فرشتگان است لذا اسلام تأکید می کند که با پوشیدن لباس سفید خود را شبیه انسان های بهشتی و اهل ایمان و اهل بهشت در آورید چرا که ظاهر در باطن اثر گذار است.
اما این که چرا لباس قرمز برای نو داماد کراهت ندارد شاید حکمت آن بر این باشد که روز دامادی و عروسی روز شادی، هیجان، شور، نشاط می باشد و باید داماد به همه معرفی شود. و همچنین تأثیر تحریک کنندگی دارد. و تأثیرات منفی در استفاده درازمدت ایجاد می شود.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1- پوشش وتغذیه درسیره معصومان ؛امیرعلی حسنلو .
2- روان شناسی رنگها، ساطعی
پی نوشتها:
[1] . مجلسی، محمدباقر، حلیة المتقین، ص 1514.
[2] . وسایل الشیعه، ج2، ص 317 باب 44 از ابواب لباس المصلی.
[3] . میزان الحکمه، ری شهری، ج8، ص 418.
[4] . مبانی هنرهای تجسمی، عبد المجید حسینی نژاد، شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران، 1385، ص164.
منبع: اندیشه قم
