حق الناس دو قسم است: 1. امور مالی؛ مانند بدهی، مظالم، خمس، زکات و ... 2. امور غیر مالی، مانند: غیبت، تهمت، هتک حرمت و ... .[1] هر کدام از این امور از اهمیت ویژهای برخوردار است و باید در رعایت آنها، بسیار دقت کرد. اگر اندکی از حقوق دیگران تضییع شود و آنها راضی نشوند؛ به هیچ وجه با توبه جبران نمی شود. اما در زمینه تربیت فرزند باید گفت فرزند امانت الهی است. این امانت مانند یک نهال است که باید از آن نگهداری شود. در صورت بیتفاوتی در تعلیم و تربیت فرزند، این نهال یا میخشکد و یا دچار تباهی و شقاوت میشود. وظیفه والدین است که رذایل اخلاقی را از او دور کنند و زمینهساز رسوخ فضایل در او شوند. لذا تربیت و تأدیب فرزند از نظر روایات، وظیفه والدین است.[2] اگر والدین در تربیت فرزندان کوتاهی کنند، ممکن است دچار عاق آنان شوند. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: (همچنان که فرزند در اثر نافرمانی، عاق والدین میشود، والدین نیز ممکن است در اثر عدم انجام وظایف، عاق فرزند شوند.)[3] در زمینه تربیت جنسی فرزند نیز باید گفت والدین نمیتوانند نسبت به غریزه جنسی فرزند بیتفاوت باشند و در این باره برنامهای نداشته باشند؛ زیرا تربیت جنسی، یکی از دشوارترین و حساسترین انواع تربیتها میباشد. اشتباه، غفلت و کوتاهی در این زمینه، ممکن است فرزند را به فساد بکشاند. کوتاهی در تعلیم به فرزند حق الناس نیست بمعنی آن که حتماً از فرزند طلب رضایت کنید؛ بلکه کوتاهی در انجام وظیفه شرعی است که آن هم با توبه قابل جبران است. بنابراین اولاً نسبت به این کوتاهی توبه کنید و ثانیاً در مواقع مخصوص، بعد از نماز، در کنار خانه کعبه، در عرفات و ... برای عاقبت به خیری فرزند خود دعا کنید. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1. تربیت، ابراهیم امینی،بوستان کتاب، چاپ اول، سال 81 2. این گونه فرزندان را تربیت کنید، عباس عطاری، نشر آسیم، چاپ دوم، سال 84 ن 516 3. هدایت صحیح جنسی فرزندان، محسن تنه کار، نشر نجابت، چاپ اول، سال 85. پی نوشتها: [1] . رساله دانشجویی، حسینی، سیدمجتبی، نهاد نمایندگی مقام رهبری در دانشگاهها، چاپ سوم، سال 85، ص 265. [2] . تربیت فرزند از نظر اسلام ، مظاهری، حسین، نشر روحانی، چاپ سوم، سال 78، ص 287 و ص 336. [3] . تربیت، امینی، ابراهیم، بوستان کتاب، چاپ اول، سال 81، ص 18. منبع: اندیشه قم
حق الناس دو قسم است: 1. امور مالی؛ مانند بدهی، مظالم، خمس، زکات و ... 2. امور غیر مالی، مانند: غیبت، تهمت، هتک حرمت و ... .[1] هر کدام از این امور از اهمیت ویژهای برخوردار است و باید در رعایت آنها، بسیار دقت کرد. اگر اندکی از حقوق دیگران تضییع شود و آنها راضی نشوند؛ به هیچ وجه با توبه جبران نمی شود. اما در زمینه تربیت فرزند باید گفت فرزند امانت الهی است. این امانت مانند یک نهال است که باید از آن نگهداری شود. در صورت بیتفاوتی در تعلیم و تربیت فرزند، این نهال یا میخشکد و یا دچار تباهی و شقاوت میشود. وظیفه والدین است که رذایل اخلاقی را از او دور کنند و زمینهساز رسوخ فضایل در او شوند. لذا تربیت و تأدیب فرزند از نظر روایات، وظیفه والدین است.[2]
اگر والدین در تربیت فرزندان کوتاهی کنند، ممکن است دچار عاق آنان شوند. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: (همچنان که فرزند در اثر نافرمانی، عاق والدین میشود، والدین نیز ممکن است در اثر عدم انجام وظایف، عاق فرزند شوند.)[3]
در زمینه تربیت جنسی فرزند نیز باید گفت والدین نمیتوانند نسبت به غریزه جنسی فرزند بیتفاوت باشند و در این باره برنامهای نداشته باشند؛ زیرا تربیت جنسی، یکی از دشوارترین و حساسترین انواع تربیتها میباشد. اشتباه، غفلت و کوتاهی در این زمینه، ممکن است فرزند را به فساد بکشاند.
کوتاهی در تعلیم به فرزند حق الناس نیست بمعنی آن که حتماً از فرزند طلب رضایت کنید؛ بلکه کوتاهی در انجام وظیفه شرعی است که آن هم با توبه قابل جبران است.
بنابراین اولاً نسبت به این کوتاهی توبه کنید و ثانیاً در مواقع مخصوص، بعد از نماز، در کنار خانه کعبه، در عرفات و ... برای عاقبت به خیری فرزند خود دعا کنید.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. تربیت، ابراهیم امینی،بوستان کتاب، چاپ اول، سال 81
2. این گونه فرزندان را تربیت کنید، عباس عطاری، نشر آسیم، چاپ دوم، سال 84
ن 516
3. هدایت صحیح جنسی فرزندان، محسن تنه کار، نشر نجابت، چاپ اول، سال 85.
پی نوشتها:
[1] . رساله دانشجویی، حسینی، سیدمجتبی، نهاد نمایندگی مقام رهبری در دانشگاهها، چاپ سوم، سال 85، ص 265.
[2] . تربیت فرزند از نظر اسلام ، مظاهری، حسین، نشر روحانی، چاپ سوم، سال 78، ص 287 و ص 336.
[3] . تربیت، امینی، ابراهیم، بوستان کتاب، چاپ اول، سال 81، ص 18.
منبع: اندیشه قم
- [آیت الله مکارم شیرازی] محدوده رفع حکم اکراهی تا کجاست؟ حقّ اللّه، حقّ النّاس، یا کلّیه محرّمات؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا صله ارحام، حقّ الله است، یا حقّ النّاس محسوب می شود؟
- [سایر] تکلیف و مسئولیت والدین در تربیت فرزند را بیان کنید؟
- [آیت الله نوری همدانی] ب: در صورت مثبت بودن پاسخ، آیا علم قاضی در تمام موارد حجت است؟ (دعاوی جزایی و مدنی، حق اللَّه و حق الناس و جرایم جنسی و غیر جنسی)
- [سایر] لحظه های موفق والدین در تربیت فرزند چیست؟
- [آیت الله بهجت] کسی که نمی داند چه قدر (حق النّاس) و (حق اللّه ) بر ذمّه دارد، چه باید بکند؟
- [آیت الله بهجت] آیا فحاشی به انسان های معمولی یا علما و بزرگان، حق اللّه است یا حق النّاس؟
- [آیت الله مظاهری] آیا خیانت در امانت حقّ الناس و قابل گذشت است؟ یا حقّ الله است، و غیر قابل گذشت؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] راه رهایی از حقّ النّاس چیست؟
- [آیت الله خوئی] زنا کردن با عیال دیگران از قبیل حق اللّه است یا حق الناس، اگر توبه کرده از شوهر آن زن حلیت طلب نمودن لازم است یا نه؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] امور مالی واجبی که بر عهده متوفی است اعم از حق الناس و حق الله از اصل مال میت برداشته می شود. حج واجب و خمس و زکات و کفاره روزه یا نذر از واجبات مالی محسوب می شود و حق الله است و از اصل مال کسر می شود و بدهکاری و ردّ مظالم حق الناس است و از اصل مال کسر می شود و فرقی نمی کند که به این امور وصیت کرده باشد یا ورثه خودشان از آن اطلاع داشته باشند بنابراین حتی اگر وصیت هم نکرده باشد بر ورثه لازم است اول این امور را انجام دهند و اگر وصیت کرده باشند و تصریح کرده باشد که این امور را از ثلث او پرداخت کنند از ثلث محسوب می شود و اگر ثلث کافی نبود باید از بقیه مال پرداخت شود حتی اگر ورثه راضی نباشند.
- [آیت الله مظاهری] اگر مدّعی در حق اللَّه نتواند بیّنه اقامه کند علاوه بر آنکه لازم نیست منکر قسم بخورد، مدّعی نیز تعزیر میشود همانگونه که اگر بیّنه تامّ نباشد مثلاً یک شاهد شهادت بدهد آن شاهد نیز تعزیر میگردد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر پدر یا مادر صلاحیّت نگهداری و تربیت کودک را نداشته و موجب فساد اخلاق و سوء تربیت دینی یا عدم سلامت جسمی فرزند شوند، حقّ حضانت از آنها ساقط میشود و در این صورت حقّ حضانت به ترتیب به افرادی که در مسأله 2997 گفته شد منتقل میشود.
- [آیت الله اردبیلی] هرگاه فرزند نذر کند اگرچه بدون اجازه پدر هم باشد باید به آن نذر عمل نماید، مگر این که نذر فرزند نسبت به اموال پدر یا مادر باشد و یا موجب آزار والدین را فراهم کند و به این سبب از رجحان بیفتد.
- [آیت الله مظاهری] درختها در دست کسی که آنها را آبیاری و تربیت میکند امانت است و اگر تلف شود ضامن نیست، ولی اگر در تربیت و آبیاری آنها کوتاهی کند و یا به شرایطی که گفته شد عمل نکرده باشد ضامن است.
- [آیت الله مظاهری] از گناهان بزرگ در اسلام کوتاهی در حقوق فرزند است، زیرا همانطور که پدر و مادر در اسلام حقوقی دارند فرزندان نیز چنین هستند، و اگر پدر و مادر آن حقوق را مراعات نکنند، از نظر قرآن موجب خسران در قیامت است. حقوقی که فرزندان بر پدر و مادر دارند چند چیز است: الف) تربیت صحیح اسلامی (آشنا نمودن فرزند با احکام اسلام از اصول و فروع و اخلاق و مقیّد نمودن او به ظواهر شرع از اهمیّت دادن به واجبات و اجتناب از گناهان خصوصاً گناهان بزرگ) و اگر کوتاهی کنند، شریک در جرایم فرزند میباشند. ب) تربیت فرزند به آداب و رسوم اجتماعی و به عبارت دیگر به او ادب آموختن. ج) آموختن دانش در حدّ خوب خواندن و خوب نوشتن. د) فراهم نمودن راهی برای زندگی متوسّط و پرهیزدادن او از تنبلی و بیکاری. ه) فراهم کردن مقدّمات ازدواج برای فرزند خصوصاً اگر دختر باشد که در روایات اهلبیت(سلاماللهعلیهم) برای ازدواج دختر بیشتر سفارش و تأکید شده است. و) گذاشتن اسم اسلامی که سفارش در نامهای پیامبر گرامی و اهلبیت او(سلاماللهعلیهم) زیاد شده است، و شیعه باید از انتخاب نامهای غیر اسلامی برای فرزندان خود پرهیز کند و سزاوار نیست که با وجود اسمهای اهلبیت(سلاماللهعلیهم) برای فرزند خود نام دیگری را انتخاب کند.
- [آیت الله اردبیلی] علاوه بر تأمین مخارج فرزند، تربیت صحیح و اِشراف بر امور وی و آموزش خواندن و نوشتن و شنا و نیز تزویج او پس از بلوغ، از حقوق فرزند بر پدر میباشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] تا هفت سال قمری پسر یا دختر تمام نشده، پدر نمیتواند او را از مادرش جدا کند ولی مادر باید در نحوه تربیت و اداره فرزند نظر پدر را رعایت کند، در دوران شیردهی، زن حقّ دارد فرزند خود را شیر بدهد، مگر آن که کس دیگری یافت شود که حاضر باشد مجّانی یا با مزد کمتری بچه را شیر دهد، در این صورت پدر میتواند بچه را از مادر جدا سازد، هر چند مستحبّ است که چنین کاری را نکند و فرزند را در نزد مادر خود باقی بگذارد. در این زمان هم رعایت نظر پدر در تربیت و اداره فرزند بر مادر وی لازم است.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر فرزند بدون اجازه پدر روزه مستحبی بگیرد و در بین روز پدر او را نهی کند چنانچه مخالفت او موجب اذیتش باشد باید افطار نماید و همچنین اگر مادر او را نهی کند و مخالفت او موجب اذیتش باشد
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کنند که نماز را با جماعت بخواند در صورتی که ترک ان موجب ایذاء انها شود مخالفت انها حرام است