با توجه به مدارک اهل سنت چرا اهل تسنن روز عاشورا را روزه می گیرند؟

اهل لغت در تعریف عاشورا گفته اند: عاشورا روز دهم محرم است بلکه روز نهم نیز گفته شده است.[1] به تعبیر دیگر: عاشورا و عشوراء با همزه روز دهم محرم است، بنا به قولی نهم محرم است.[2]
اما مشهور نزد شیعه این است که عاشورا روز دهم محرم است، چنان چه علامه حلی در منتهی المطلب ج 2 ص 611 و محقق قمی در غنایم الایام ج 6 ص 78 و علامه مجلسی در مرآه العقول ج 16 ص 362 به این مطلب تصریح کرده اند، و اکثر اهل سنت نیز همانند شیعه همین روز را عاشورا می دانند، ابن حجر عسقلانی می گوید: اهل شرع در تعیین روز عاشورا اختلاف کرده اند ولی اکثرا قائلند که روز دهم محرم، روز عاشورا است.[3] شوکانی از نووی نقل می کند که جماهیر سلف و خلف عقیده دارند که عاشورا روز دهم محرم است.[4]
به هر صورت قبل از نزول روزه ماه رمضان و تشریع آن، روزه گرفتن در روز عاشورا متداول بوده است به همین دلیل علمای شیعه مانند محقق نجفی در جواهر الکلام ج 17 ص 107 و محقق قمی در غنایم الایام ج 6 ص 78 قائل به وجوب شده اند، سید طباطبایی در مدارک ج 6، ص 264، نیز تمایل به وجوب نشان داده است، اما محقق سبزواری در ذخیره و علامه در تذکره و منتهی به نقل خلاف بسنده کرده اند.
فقهاء اهل سنت مانند ابو حنیفه روزه عاشورا را واجب دانسته است، شافعی در یک قولش آن را واجب و در قول دیگرش آن را مستحب دانسته و می گوید بعد از نزول روزه رمضان، استحباب جدید پیدا کرده است[5] صنعانی می گوید: روزه روز عاشورا که نزد جمهور روز دهم محرم است، قبل از وجوب روزه رمضان واجب بوده و بعد از تشریع روزه رمضان مستحب گردید.[6]
اهل سنت در مورد روز عاشورا دو باور و دیدگاه مختلف دارند:
1. یک دسته کسانی هستند که روز عاشورا را روز عید و زینت و سرور و شادمانی می دانند، و به قصد تبرک و شکرانه کشتن امام حسین علیه السلام نور چشم رسول خدا و سید جوانان اهل بهشت آن روز را روزه می گیرند. روایت عمرو بن ابی یوسف می گوید: من شنیدم که معاویه روی منبر گفت روز عاشورا روز عید است، هر کس دوست دارد روزه بگیرد و هر کس نمی خواهد روزه نگیرد حرجی بر او نیست.[7]
شریف رضی در این رابطه می گوید: مأتم فی العراق تعد ها امویه بالشام اعیاد ها[8] عزا و ماتمی که در عراق (بخاطر شهادت امام حسین علیه السلام در روز عاشورا) بر پا می شود امویان شام آن را عید خود می شمارند.
مقریزی می گوید: در دوران حکومت فاطمیون در مصر، در روز عاشورا به خاطر شهادت حسین علیه السلام ماتم و سوگواری بر پا می شد، ولی هنگامی که بنی ایوب بحکومت رسیدند، آن ها در روز عاشورا سرور و شادمانی بر پا نموده و با ریخت و پاش غذا پخش می کردند، هم چنین به حمام رفته و تنظیف نموده و به چشم سرمه می کشیدند آنان این اعمال را در پیروی از روش و عادت اهل شام که حجاج بن یوسف ثقفی در زمان عبد الملک بن مروان، در مخالفت با شیعیان علی بن ابی طالب علیه السلام که روز عاشورا را روز اندوه و ماتم می دانند پیریزی کرده بود، انجام می­دانند[9]. سقاف می گوید: این اخبار زیاد و کثیر العدد را برای دفن قضیه کربلا آوردند، لیکن قضیه کربلا به عظمت خود باقی ماند و آن ها بیچاره و فشل شدند.[10]
بنابر این عید گرفتن، سرمه کشیدن، زینت کردن و برگزاری مراسم شادمانی و سرور، ازبدعت های پلید شجره خبثیه اموی بوده است، حجاج که از عدم حضورش در کربلا و سهیم نبودنش در ریختن خون سید جوانان اهل بهشت تأسف می خورد[11] در احیای سنت سیئه اموی، جدیت و تلاش فراوان نشان داد و خوش خدمتی خود را به ارباب و دشمنی شدید و بی حسابش نسبت به خاندان رسول خدا، به اثبات رساند، روی این جهت است که امروزه پیروان آنها حرم مطهر عسکریین را ویران نموده و از صدام در کشتن شیعیان اهل بیت علیه السلام بعنوان قهرمان عرب و خلف صالح وی تمجید و تحسین می کنند.
روایت جعفر بن عیسی به خوبی بر صحت مطالب فوق اشاره دارد، وی می گوید: از امام رضا علیه السلام از روزه روز عاشورا و آن چه مردم درباره آن می گفتند سئوال کردم، حضرت فرمود: ازروزه ابن مرجانه از من سئوال می کنی؟ روز عاشورا را آل زیاد به شکرانه کشتن امام حسین علیه السلام روزه می گیرند، آن روز برای خاندان محمد صلی الله علیه و آله و سلم و اهل اسلام شوم و نامیمون است، در روز شوم برای اهل اسلام روزه جایز و مبارک نیست، روز دوشنبه روز نحسی است که خداوند جان رسولش را در آن روز گرفت، ولی دشمنان ما به روز دوشنبه و عاشورا تبرک می جویند. روی این اساس وقتی زراره از امام صادق علیه السلام از روزه عاشورا سئوال کرد حضرت فرمود: هر کس ان روز را روزه بگیرد، نصیب و بهره او از روزه آن روز، نصیب و بهره ابن مرجانه و آل زیاد خواهد بود، گفتم نصیب آن ها از این روز چیست؛ فرمود: نصیب آن ها آتش است.[12]
2. دسته دیگر که اکثریت اهل سنت را تشکیل می دهند، روز عاشورا را بخاطر فضیلت ماه محرم بخصوص نهم و دهم آن، و ثواب زیادی که برای روزه آن روز، در روایاتی منسوب به رسول خدا در مجامع روائی آن ها، بیان شده است، روزه می گیرند، سخن جزیری که می گوید: از جمله روزه های مستحب روزه ماه محرم است که افضل روز های آن، روز نهم و دهم آن است و حنفی ها و حنبلی ها و مالکی ها و شافعی ها روزه آن را مستحب می دانند.[13]
برای این که مطلب بهتر روشن شود به فتاوای فقهای آن ها اشاره می شود. علی بن سلیمان مرداوی حنبلی روزه روز عاشورا را دومین مستحب از روزه های مستحبی شمرده می گوید: روزه عاشورا کفاره سنه و سال است[14] محی الدین بن شرف نووی شافعی نیز روزه روز عاشورا را دومین مستحب از روزه های مستحبی شمرده می گوید: مستحب است که روز عاشورا را به دلیل روایت ابی قتاده (روزه عاشورا کفاره سال است) روزه گرفت[15] محمد بن احمد بن رشد مالکی: روزه عاشورا را در ردیف روزه های مستحبی ذکر کرده می گوید: از روز های متفق علیه روزه روز عاشورا است، زیرا ثابت شده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم خودش این روز را روزه گرفته و به روزه گرفتن آن امر نموده است، چون در مورد روزه عاشورا فرموده است: هر کس روز عاشورا را از صبح روزه گرفته است روزه خود را تمام کند، هر کس از صبح روزه نبوده است باید بقیه روز را روزه بگیرد.[16]
نتیجه و پاسخ: عده کمی که دشمنی عمیق و شدیدی با اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دارند و خودشان را اهل سنت معرفی می کنند هر چند اهل سنت از آن ها بیزارند، روز عاشورا را به شکرانه کشتن امام حسین علیه السلام نور چشم پیامبر و سید جوانان اهل بهشت، روزه می گیرند، اما اکثر اهل سنت روز عاشورا را به خاطر این که روزه آن ثواب و آثار زیادی دارد و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به روزه گرفتن آن امر نموده است، روزه می گیرند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
صوم یوم عاشورا بین السنه النبویه و البدعه الامویه، نجم الدین طبسی.
رساله فی صوم یوم عاشورا، سید محمد بن سید عبد الکریم الطباطبایی.
من احکام لیله عاشورا و یومها، مرکز المصطفی.

پی نوشتها:
[1]. فراهیدی خلیل بن احمد، العین، ج1، ص 249، موسسه دار الهجره، 1409.
[2]. ابن منظور محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ص 218.
[3]. طبسی، نجم الدین، صوم عاشوراء بین السنه النبویه و البدعه الامویه، ص 16، منشورات عهد، به نقل از فتح الباری، ج 4، ص 288.
[4]. الشوکانی، محمد بن علی، نیل الاوطار، ج 4، ص 331، دار الجبل بیروت.
[5]. همان، ص 326.
[6]. صنعانی محمد بن اسماعیل، سبل السلام، ج 2، ص 166، شرکه مکتبه المصطفی البابی المجلسی و اولاده بمصر 1379.
[7]. صنعانی، عبد الرزاق، مصنف عبدالرزاق، ج 4، ص 29، ح 7850، منشورات المجلس العلمی.
[8]. طبسی نجم الدین، صوم عاشورا بین السنه الامویه و البدعه الامویه، ص 139، منشورات عهد.
[9]. همان ص 137، به نقل از سیر اعلام النبلاء ج 4، ص 343.
[10]. همان، ص 139.
[11]. شیخ طوسی محمد بن حسن، استبصار، ج2، ص 135، دار الکتب الاسلامیه، تهران.
[12]. ، همان.
[13]. جزیری عبد الرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه، ج 1، ص 721، دار الثقلین، بیروت 1419.
[14]. مرداوی علی بن سلیمان، الانصاف، ج 3، ص 344، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
[15]. نووی، محی الدین، المجموع، ج 6، ص 406، دار الفکر للطباعه و النسر و التوزیع بیروت 1417.
[16]. ابن رشد، محمد بن احمد، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، ج1، ص 308، دار المعرفه، بیروت، 1401 ه .
منبع: اندیشه قم