از اهل بیت چند مرد زنده ماندند و اسیر شدند؟ با کاروان اسرا چند مرد بودند؟

بعد از واقعه عاشورای سال 61 هجری قمری و به شهادت رسیدن اما حسین علیه السلام بازماندگان کاروان شهادت به اسارت گرفته شدند و به کوفه و سپس به شام برده شدند .
در مورد آمار شهدا و اسرای کربلا اقوال و نظرات مختلفی نقل شده است لذا نمی توان به طور دقیق بیان کرد که چه تعداد از مردان و کودکان پسر در بین اسرا حضور داشتند ، ولی آنچه در منابع به آن اشاره شده عبارت است از این که از مردان بین 5 تا 12 نفر را نام می برند که در میان اسرا بودند. اکثر قریب به اتفاق از خاندان بنی هاشم و از اولاد امیر المؤمنین علی علیه السلام بودند.
چنان چه سید بن طاووس نوشته ؛ در میان اسیران کربلا چندین مرد نیز حضور داشت که عبارت بودند از امام سجاد علیه السلام حسن مثنی، زید و عمرو، از فرزندان امام حسن مجتبی.[1]
شیخ عباس قمی در نفس المهموم اشاره می کند که دوازده نفر از اسرای کربلا از مردان و پسران اهل بیت علیهم السلام بودند. در بین اسیران امام سجاد علیه السلام 22 سال داشت و امام باقر علیه السلام چهار ساله بود و به نقل از عقد الفرید می نویسد که دوازده پسر بچه از بنی هاشم اسیر شدند، که محمد و علی پسران امام حسین علیه السلام جزء آنها بودند.[2]
در روایتی دیگر از امام سجاد علیه السلام نقل شده که شمار اسیران مرد اعم از کوچک و بزرگ ، در مجلس یزید ، دوازده نفر بودند که همگی با غُل و زنجیر بسته شده بودند.[3]
آنچه که از گزاره های مختلف بر می آید و می توان با توجه به آنها اسامی اسرای مرد کربلا را بیان داشت. عبارتند از:
بنی هاشم
1. امام سجاد علیه السلام که در سن 23 یا 22 سالگی در کربلا حضور داشت و به علت بیماری از کشته شدن نجات یافت.[4]
2. امام محمد باقر علیه السلام که در سن چهار سالگی در کربلا حضور داشت.
3. عمرو، پسر امام حسن مجتبی علیه السلام
4. محمد پسر عُمر بن حسن علیه السلام [5]
5. حسن بن حسن علیه السلام معروف به حسن مثنی که در کربلا زخمی شد و از آنجا که اقوام مادرش (خوله) در میان سپاه عمر سعد بودند از کشته شدن نجات یافت و در کوفه با وساطت اسماء بن خارجه آزاد شد و به مدینه برگشت.[6]
6. زید پسر امام حسن مجتبی علیه السلام ؛ با این که برخی معتقدند که زید اصلا به کربلا نرفت ولی عده ای هم بیان می دارند که زید جزو یاران امام حسین علیه السلام در کربلا بود و توسط سپاه کوفه به اسارت گرفته شد.[7]
7. عمر پسر دیگری از امام حسن مجتبی علیه السلام که ابو الفرج او را جزء اسرای کربلا می شمارد.[8]
8. ابن عبدربه هم دو نفر به نام های محمد بن حسین و علی بن حسین را جزو اسرای کربلا شمرده است.[9] که ممکن است اشاره به امام سجاد (علی) و امام باقر (محمد) بوده باشد.
و یا این که امام حسین علیه السلام فرزندی دیگر به نام محمد داشته است، که در کربلا اسیر شده است.
محمد بن عقیل، قاسم بن محمد بن جعفر بن ابی طالب، عبدالله بن عباس بن علی علیه السلام قاسم بن عبدالله بن جعفر بن ابی طالب را نیز می توان نام برد که به احتمال جزو اسرای کربلا بوده اند.[10]
از غیر بنی هاشم به برخی افراد هم اشاره شده است که در کربلا حضور داشتند و جزو اسرا به حساب می آیند، از جمله:
1. عقبة بن سمعان، غلام رباب همسر امام حسن مجتبی علیه السلام بود، که همراه کاروان امام حسین علیه السلام تا کربلا آمد و در روز عاشورا به اسارت گرفته شد و خواستند او را بکشند گفت: من غلام هستم. لذا در کوفه آزادش کردند.[11]
2. به شخصی به نام مرقع بن ثمامه اسدی نیز اشاره شده است که در هنگام جنگ در سپاه امام حسین علیه السلام بود وقتی تیرهایش تمام شد، سپاهیان کوفه او را دستگیر کرده و نزد عمر سعد بردند . اقوام او که در سپاه کوفه بودند وساطت کردند تا عمر سعد او را نکشد. پسر سعد هم او را به همراه اسیران به کوفه فرستاد و عبیدالله بن زیاد، مرقع را به محلی به نام (زاره) تبعید کرد.[12]
بنابراین می توان گفت بر اساس آنچه که برخی منابع گزارش داده اند در بین اسیران کربلا حدود 14 نفر از مردان و پسر بچه ها حضور داشتند که برخی در کوفه آزاد شده و یا به جای دیگر تبعید شدند و باقی مانده که حدود 12 نفر بودند و همگی از بنی هاشم و اهل بیت علیهم السلام محسوب می شدند به شام رهسپار شدند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1 قصه کربلا، نظری منفرد.
2 ترجمه مقاتل الطالبیین، ابوالفرج اصفهانی.

پی نوشتها:
[1]. سید بن طاووس، لهوف، ترجمه محمد طاهر دزفولی، قم، انتشارات مؤمنین، 1385ش، ص269.
[2]. قمی، شیخ عباس، نفس المهموم، ترجمه محمد باقر کمره ای، قم، جمکران، 1374ش، ص491.
[3]. ابن نما حلی، مثیر الاحزان، نجف، حیدری، 1369ش، ص78؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج45، ص132.
[4]. تمیمی مغربی، شرح الاخبار فی فضایل الائمة الاطهار، قم، جامعه مدرسین، بی تا، ص196.
[5]. حلبی، ابوالصلاح تقی الدین، تقریب المعارف، قم، الهادی، 1375ش، ص252.
[6]. شیخ مفید، الارشاد، دارالمفید، بی تا، ج2، ص25.
[7]. لهوف، همان.
[8]. اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص119.
[9]. ابن عبدربه، عقد الفرید، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1409ق، ج4، ص360.
[10]. تمیمی مغربی، همان، ص197 و 198.
[11]. دینوری ابو حنیفه، اخبار الطوال، قم، انتشارات شریف رضی، بی تا، ص259.
[12]. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، نجف، مرتضویه، 1352ش، ج3، ص260.
منبع: اندیشه قم