فرزند
فرزند به معنای بچه و آنکه از دیگری زاده شده است.
بسیاری از فقهاء می فرمایند: (پدر به خاطر قتل فرزند قصاص نمی شود، ولی مادر قصاص می شود.) دلیل این تفاوت چیست؟
مدرک عمده بر تفاوت بین پدر و مادر در این حکم، روایات فراوانی است که در این زمینه وارد شده است. بسیاری از این روایات کلمه (رجل) یا کلمه (اب) دارد. جالب این که تنها در سوال راوی نیست، تا بگوییم راوی سوال از محلّ ابتلای خود کرده، بلکه در کلام امام(علیه السلام) نیز وجود دارد، که خود دلیلی بر تفاوت می باشد. و به یقین حمل (رجل) یا (اب) بر مفهوم اعمّ، به حسب متفاهم عرب امکان ندارد، و تعبیر به (والد) نیز ظهور در همین معنا دارد، و حمل بر مفهوم اعمّ بسیار مشکل است، و با موازین فقهی نمی سازد. به علاوه، مساله تقریباً اجماعی است و مخالفت با آن، با این همه اقوال و روایات، با ذوق فقه سازگار نمی باشد. و تمسّک به قاعده (درء) در این جا بسیار مشکل است; زیرا عمومیّت قانون قصاص از آیات و روایات عدیده استفاده می شود، و استثناء کردن از آن، دلیل محکمی می خواهد که در مورد مادر وجود ندارد. ضمناً این تفاوت، فلسفه نسبتاً روشنی هم دارد که شاید بر خوانندگان عزیز که اهل تحقیق هستند، پوشیده نباشد. خوب بود فکری برای گرفتن این امتیاز از پدر می کردید; نه این که این امتیاز را به مادر بدهید!!
مدرک عمده بر تفاوت بین پدر و مادر در این حکم، روایات فراوانی است که در این زمینه وارد شده است. بسیاری از این روایات کلمه (رجل) یا کلمه (اب) دارد. جالب این که تنها در سوال راوی نیست، تا بگوییم راوی سوال از محلّ ابتلای خود کرده، بلکه در کلام امام(علیه السلام) نیز وجود دارد، که خود دلیلی بر تفاوت می باشد. و به یقین حمل (رجل) یا (اب) بر مفهوم اعمّ، به حسب متفاهم عرب امکان ندارد، و تعبیر به (والد) نیز ظهور در همین معنا دارد، و حمل بر مفهوم اعمّ بسیار مشکل است، و با موازین فقهی نمی سازد. به علاوه، مساله تقریباً اجماعی است و مخالفت با آن، با این همه اقوال و روایات، با ذوق فقه سازگار نمی باشد. و تمسّک به قاعده (درء) در این جا بسیار مشکل است; زیرا عمومیّت قانون قصاص از آیات و روایات عدیده استفاده می شود، و استثناء کردن از آن، دلیل محکمی می خواهد که در مورد مادر وجود ندارد. ضمناً این تفاوت، فلسفه نسبتاً روشنی هم دارد که شاید بر خوانندگان عزیز که اهل تحقیق هستند، پوشیده نباشد. خوب بود فکری برای گرفتن این امتیاز از پدر می کردید; نه این که این امتیاز را به مادر بدهید!!
عنوان سوال:
بسیاری از فقهاء می فرمایند: (پدر به خاطر قتل فرزند قصاص نمی شود، ولی مادر قصاص می شود.) دلیل این تفاوت چیست؟
پاسخ:
مدرک عمده بر تفاوت بین پدر و مادر در این حکم، روایات فراوانی است که در این زمینه وارد شده است. بسیاری از این روایات کلمه (رجل) یا کلمه (اب) دارد. جالب این که تنها در سوال راوی نیست، تا بگوییم راوی سوال از محلّ ابتلای خود کرده، بلکه در کلام امام(علیه السلام) نیز وجود دارد، که خود دلیلی بر تفاوت می باشد. و به یقین حمل (رجل) یا (اب) بر مفهوم اعمّ، به حسب متفاهم عرب امکان ندارد، و تعبیر به (والد) نیز ظهور در همین معنا دارد، و حمل بر مفهوم اعمّ بسیار مشکل است، و با موازین فقهی نمی سازد. به علاوه، مساله تقریباً اجماعی است و مخالفت با آن، با این همه اقوال و روایات، با ذوق فقه سازگار نمی باشد. و تمسّک به قاعده (درء) در این جا بسیار مشکل است; زیرا عمومیّت قانون قصاص از آیات و روایات عدیده استفاده می شود، و استثناء کردن از آن، دلیل محکمی می خواهد که در مورد مادر وجود ندارد. ضمناً این تفاوت، فلسفه نسبتاً روشنی هم دارد که شاید بر خوانندگان عزیز که اهل تحقیق هستند، پوشیده نباشد. خوب بود فکری برای گرفتن این امتیاز از پدر می کردید; نه این که این امتیاز را به مادر بدهید!!
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر پدر فرزند نامشروع خود را به قتل برساند، آیا قصاص می شود؟
- اگر پدر فرزند نامشروع خود را به قتل برساند، آیا قصاص می شود؟
- سوال من در مورد این بود که اگر حضانت فرزندی به پدر سپرده شود و پدر در حالتی که معتاد است فرزند را به قتل برساند و اولیا دم ( مادر ) تقاضای قصاص کند حکم چگونه می شود ؟
- اگر مادری نوه اش را به قتل برساند، فرزندش (پدر مقتول) حق دارد قاتل را قصاص نماید. این در حالی است که طبق آیات قرآن و روایات اسلامی، فرزند حق کوچکترین اذیّت نسبت به پدر یا مادر را ندارد، و اگر فرزند از مادرش برای قصاص شکایت کند، موجبات نارضایتی وی را فراهم می آورد. حال سؤال این است: آیا احکام فقهی با محرّمات الهی در تعارض است؟ اگر در تعارض نیست، مثال بالا چگونه توجیه می گردد؟
- چنانچه کسی با اسلحه و به قصد کشتن مادر و جنین، به طرف آنها شلیک کند، و هر دو کشته شوند. آیا پدرِ حمل حقّ درخواست قصاص نفس جانی را دارد، یا این که قتلِ عمدِ جنین فقط دیه دارد؟
- چنانچه کسی با اسلحه و به قصد کشتن مادر و جنین، به طرف آنها شلیک کند، و هر دو کشته شوند. آیا پدرِ حمل حقّ درخواست قصاص نفس جانی را دارد، یا این که قتلِ عمدِ جنین فقط دیه دارد؟
- در قتل عمد، اگر پدر رضایت داد و مطالبه دیه کرد و جد مخالفت کند و مطالبه قصاص نماید کدام مقدّم است؟
- آیا پدر می تواند فرزند خود را به خاطر سرپیچی در یادگیری قرآن، تأدیب نماید؟
- در قتل عمد، اگر پدر رضایت داد و مطالبه دیه کرد و جد مخالفت کند و مطالبه قصاص نماید کدام مقدّم است؟
- آیا فرزند متولّد از تلقیح مصنوعی، اگر نطفه از یک مرد اجنبی باشد، از پدر خود ارث می برد؟ و آیا این فرزند از مادر، و مادر از فرزند ارث می برد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] اگر مردی، همسرش را به قتل برساند و وارث منحصر مادر، فرزند قاتل باشد. آیا فرزند حق قصاص پدر را دارد؟
- [سایر] فلسفه عدم قصاص پدر در قتل فرزند چیست؟
- [آیت الله جوادی آملی] اگر مقتول به قتل عمد، زن باشد و تنها وارث وی پدر و مادر باشند و پدر از قصاص درگذشته باشد یا مادر میتواند مطالبه قصاص نماید
- [آیت الله مظاهری] اگر پدر، فرزند نامشروع خود را به قتل برساند، آیا قصاص می شود؟
- [آیت الله اردبیلی] قتل فرزندی که ناشی از رابطه نامشروع می باشد توسط همان مردی که بچه ناشی از آن است آیا مانند قتل فرزند توسط پدر از موانع سقوط قصاص می باشد؟
- [آیت الله جوادی آملی] احتراما مستدعی است نظر مبارک را در مورد فرع فقهی زیر مرقوم فرمایید. مزید توفیقات حضرتعالی در تبلیغ معارف دین را از خداوند مسئلت می نمایم. اگر مقتول به قتل عمد، زن باشد و تنها وارث وی پدر و مادر باشند و پدر از قصاص درگذشته باشد آیا مادر می تواند مطالبه قصاص نماید
- [آیت الله نوری همدانی] آیا برای محصلینی که نمیتوانند در کنار پدر و مادر ادامه تحصیل بدهند نظیر طلاب خارجی که در حوزه علمیه قم مشغول تحصیل هستند در صورتی که پدر و مادر به خاطر علاقه و محبّتی که به فرزندشان دارند به فرزند اجازه ندهند که ادامه تحصیل دهد، آیا این فرزند میتواند بدون اجازه پدر و مادر ادامه تحصیل بدهد یا جایز نیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] الف - چنانچه زنی از زنا باردار شود و اقدام به قتل فرزند طبیعی خود پس از تولّد کند حکم هر یک از صورتهای زیر را از جهت قصاص ، دیه و تعزیر بیان فرمائید : 1 - کودک از طرفین ولدالزنا بوده باشد؟ 2 - کودک فقط از طرف پدر ولدالزنا بوده باشد؟ 3 - کودک فقط از طرف مادر ولدالزنا بوده باشد؟ ب - حکم صورتی را که مادری اقدام به قتل فرزند مشروع خود پس از تولّد کند بیان فرمائید؟
- [آیت الله سبحانی] فقهاء می فرمایند شستن صورت و یا دستها بیش از دو بار جایز نیست آیا مبطل هم هست یا نه؟
- [آیت الله بهجت] در صورتی که پدر، مادر را بکشد آیا فرزندان حقّ قصاص پدر را دارند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- عمه و خاله پدر و عمه و خاله پدر پدر و عمه و خاله مادر و عمه و خاله مادر مادر، هر چه بالا روند به انسان محرمند.
- سوم، واجب النفقه نبودن، یعنی زکات را نمی توان به فرزند و همسر و پدر و مادر داد، ولی اگر آنها بدهکار باشند و نتوانند بدهی خود را بپردازند زکات را به مقدار اداء دین می توان به آنها داد.
- هرگاه پسر بزرگتر در موقع مرگ پدر یا مادر نابالغ یا دیوانه بوده، هروقت بالغ و عاقل شود باید نماز و روزه پدر یا مادر را قضا نماید.
- هرگاه وارث میت فقط پدر و مادر او باشند، مال سه قسمت می شود دو قسمت آن را پدر و یک قسمت آن را مادر می برد، ولی اگر میت دو برادر، یا چهار خواهر، یا یک برادر و دو خواهر داشته باشد که همه آنها پدر و مادری باشند یا پدری فقط (یعنی پدر آنان با پدر میت یکی باشد) مادر شش یک مال را می برد و بقیه به پدر می رسد.
- هرگاه وارث میت فقط پدر و یک پسر، یا مادر و یک پسر باشد مال را شش قسمت می کند، یک قسمت سهم پدر یا مادر است و پنج قسمت سهم پسر.
- نذر فرزند احتیاجی به اجازه پدر ندارد، مگر این که کار او مایه آزار پدر باشد که دراین صورت نذر او صحیح نیست.
- هرگاه وارث میت فقط پدر و یک دختر، یا مادر و یک دختر باشد مال را چهار قسمت می کنند، یک قسمت آن را پدر یا مادر و سه قسمت را دختر می برد.
- هرگاه پدر از قسم خوردن فرزند (در هر سن و سالی که باشد) جلوگیری کند، یا شوهر از قسم خوردن زن مانع شود قسم آنان صحیح نیست، حتّی اگر فرزند بدون اجازه پدر و زن بدون اجازه شوهر قسم یاد کند قسم آنان صحیح نمی باشد.
- هرگاه پدر از قسم خوردن فرزند (در هر سن و سالی که باشد) جلوگیری کند، یا شوهر از قسم خوردن زن مانع شود قسم آنان صحیح نیست، حتّی اگر فرزند بدون اجازه پدر و زن بدون اجازه شوهر قسم یاد کند قسم آنان صحیح نمی باشد.
- هرگاه وارث میت فقط پدر و مادر و یک دختر باشند، مال را پنج قسمت می کنند پدر و مادر هر کدام یک قسمت و دختر سه قسمت آن را می برد، مگر این که میت دو برادر یا چهار خواهر یا یک برادر و دو خواهر پدری داشته باشد، در این صورت مال را شش قسمت می کنند، پدر و مادر هر کدام یک قسمت و دختر سه قسمت می برد و یک قسمت باقی مانده را پدر و دختر در میان خود تقسیم می کنند و احتیاط آن است که آن دو در این تقسیم باهم صلح کنند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر پدر یا مادر روزه مستحب را به صلاح فرزند ندانند و از روی دلسوزی او را از روزه گرفتن بازدارند چنانچه روزه مستحبی فرزند سبب اذیت پدر یا مادر شود حرام است.
- [آیت الله اردبیلی] روزه مستحبّی فرزند اگر اسباب اذیّت پدر و مادر یا جدّ او شود، جایز نیست.
- [آیت الله مظاهری] در قتل عمد که ورثه حقّ قصاص دارند میتوانند بیش از دیه از قاتل بگیرند و قصاص نکنند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] تا هفت سال قمری پسر یا دختر تمام نشده، پدر نمیتواند او را از مادرش جدا کند ولی مادر باید در نحوه تربیت و اداره فرزند نظر پدر را رعایت کند، در دوران شیردهی، زن حقّ دارد فرزند خود را شیر بدهد، مگر آن که کس دیگری یافت شود که حاضر باشد مجّانی یا با مزد کمتری بچه را شیر دهد، در این صورت پدر میتواند بچه را از مادر جدا سازد، هر چند مستحبّ است که چنین کاری را نکند و فرزند را در نزد مادر خود باقی بگذارد. در این زمان هم رعایت نظر پدر در تربیت و اداره فرزند بر مادر وی لازم است.
- [آیت الله مظاهری] در قتل عمد ورثه مقتول میتوانند قصاص کنند یا دیه بگیرند یا عفو کنند ولی عفو بهتر است، و در قتل شبه عمد حقّ قصاص ندارند فقط میتوانند دیه بگیرند یا عفو نمایند، و در قتل خطایی نیز حقّ قصاص ندارند بلکه یا عفو میکنند یا از عاقله یعنی خویشاوندان پدری قاتل، دیه میگیرند.
- [آیت الله سیستانی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را با جماعت بخواند ، احتیاط مستحب آن است که نماز را به جماعت بخواند ، البته اگر امر و نهی پدر یا مادر از روی شفقت نسبت به فرزند باشد ، و مخالفتش موجب اذیت آنان شود ، حرام است بر فرزند مخالفت نماید .
- [آیت الله فاضل لنکرانی] روزه مستحبی اولاد اگر اسباب اذیت پدر و مادر یا جد به خاطر شفقت بر اولاد شود جایز نیست.
- [آیت الله جوادی آملی] .مکلّف نمیتواند سهم ساداتِ مال خود را، به افراد واجبالنفقه خود مانند پدر، مادر، جدّ ،جدّه، فرزند و نوه بپردازد.
- [آیت الله خوئی] اگر پدر و مادر فقیر باشند و نتوانند کاسبی کنند، فرزند آنان اگر بتواند، باید خرجی آنان را بدهد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر پدر و مادر فقیر باشند و نتوانند کاسبی کنند، و فرزند آنان بتواند، باید خرجی آنان را بدهد.