موقوف علیهم
ارباب وقف(اصحاب وقف یا موقوف عليهم) صاحبان موقوفه را گویند.
زمینی وقف بر اولاد ذکور است، آیا موقوفٌ علیهم می توانند آن زمین موقوفه را با زمین دیگری که ملکی است معاوضه نمایند چون که این زمین نافع تر و امکان استفاده و بهره برداری از آن برای موقوفٌ علیهم بیشتر است؟
درفرض بالا تبدیل جایز نیست و اگر معامله کنند معامله باطل خواهد بود مگر در مواردی که موقوفه از انتفاع ساقط شود و به درد موقوفٌ علیهم نخورد و یا مایه اختلاف و نزاع شدید گردد وناچار شویم برای رفع اختلاف آن را تبدیل یا تقسیم کنیم.
درفرض بالا تبدیل جایز نیست و اگر معامله کنند معامله باطل خواهد بود مگر در مواردی که موقوفه از انتفاع ساقط شود و به درد موقوفٌ علیهم نخورد و یا مایه اختلاف و نزاع شدید گردد وناچار شویم برای رفع اختلاف آن را تبدیل یا تقسیم کنیم.
عنوان سوال:
زمینی وقف بر اولاد ذکور است، آیا موقوفٌ علیهم می توانند آن زمین موقوفه را با زمین دیگری که ملکی است معاوضه نمایند چون که این زمین نافع تر و امکان استفاده و بهره برداری از آن برای موقوفٌ علیهم بیشتر است؟
پاسخ:
درفرض بالا تبدیل جایز نیست و اگر معامله کنند معامله باطل خواهد بود مگر در مواردی که موقوفه از انتفاع ساقط شود و به درد موقوفٌ علیهم نخورد و یا مایه اختلاف و نزاع شدید گردد وناچار شویم برای رفع اختلاف آن را تبدیل یا تقسیم کنیم.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- باغی در روستا داریم می گویند این باغ وقف اولاد ذکور خانواده است اگر اولاد ذکور نباشد تکلیف نسبت به موقوفه چیست؟
- آیا می شود ملکی را که موقوفه اولاد ذکور است اجاره 99 ساله نمود؟ (بشرطی که مبلغ اجاره سالیانه توسط خود اولاد ذکور تعین شود و به هنگام هر بار تغییر طبقه اولاد ذکور، امکان تجدید نظر در مبلغ اجاره باشد) و روی مبلغی که مثلاً بعنوان حق خصوصیت به اولاد ذکور فعلی برای گرفتن اجاره نامه پرداخت می‌شود در انتقالهای بعدی اجاره نامه سود گرفت؟
- آیا می توان با پول فروش زمین وقف اولاد که در طرح عمرانی واقع شده، زمین خرید و خانه ساخت و وقف اولاد ذکور کرد؟
- آیا اجاره اراضی موقوفه (وقف خاص اولاد ذکور) به مدّت 90 سال برای بنای مسجد و مصلّی و حسینیّه جایز است؟ اگر صحیح است مشروط به چه شرایطی می‌باشد؟
- آیا اجاره اراضی موقوفه (وقف خاص اولاد ذکور) به مدّت 90 سال برای بنای مسجد و مصلّی و حسینیّه جایز است؟ اگر صحیح است مشروط به چه شرایطی می باشد؟
- هرگاه بنای ملکی موقوفه بر اثرِ گذشت زمان فرسوده و از بین رفته باشد و برای ایجادِ بنای موقوفه بانی وجود نداشته باشد و از زمین به تنهایی هیچگونه درآمدی نتوان کسب کرد، آیا میتوان برای احیای عرصهی موقوفه و کسب درآمد، زمین را به فردی اجاره داده تا مستأجر بر روی آن بنایی احداث نماید و درآمد حاصله از اجاره ی عرصه به مصرف مورد وقف برسد؟
- قطعه زمینی وجود دارد که ظاهرا وقف اولاد می باشد، متولیان این زمین به کمک شهرداری این زمین ها را تقسیم بندی کرده اند، حال شهرداری با رضایت متولیان سهم خود را به عنوان حق الزحمه زمین برداشته و به فروش گذاشته. آیا خرید این نوع زمین اشکالی ندارد؟
- هرگاه عرصه و اعیانِ ملکی موقوفه باشد و بر اثرِ گذشت زمان طولانی، اعیانی فرسوده شده و از بین رفته باشد و بانی برای ایجادِ اعیانی موقوفه نباشد و از عرصه به تنهایی هیچگونه درآمدی نتوان کسب کرد که به مصرف مورد وقف برسد، برای احیای عرصهی موقوفه و کسب درآمد، آیا متولی می تواند عرصه را به فردی اجاره داده تا مستأجر بر روی آن بنایی احداث نماید و اعیانی جنبهی وقفی نداشته باشد و درآمد حاصله از اجاره ی عرصه به مصرف مورد وقف برسد؟ (مانند آن‌چه آستان قدس رضوی در مورد زمین های موقوفه انجام میدهد)
- اداره ای قصد دارد زمینی را خریداری کرده و در آن، ساختمانی بنا کند. حال جهت توسعه ساختمان، اصرار بر ضمیمه کردن یا اجاره دائمی قطعه زمین مجاور که موقوفه است، دارد. و حتّی خرید زمین اصلی را منوط به این ضمیمه نموده است. حال آن که در وقفنامه، واقف زمین آن را وقف کاشتن درخت کرده تا از ثمراتش مخارج مسجد و خیرات آن مرحوم فراهم آید. لطفاً نظر مبارک را مرقوم فرمایید.
- اینجانب یک قطعه زمین جهت احداث بیمارستان، یا درمانگاه مورد نیاز در شهر را واگذار نمودهام. با عنایت به گزارش موثّق متخصّصین امر، این پلاک با ابعادی که دارد فاقد کارایی لازم جهت احداث بیمارستان می‌باشد. با توجّه به این که هیئت امنا وهیئت مدیرهای مرکّب از معتمدین شهر جهت احداث بیمارستان سوانح و سوختگی تشکیل شده، آیا میتوان این پلاک را در اختیار هیئت امنای مذکور قرار داد تا با فروش آن و خرید قطعه زمینی مناسب که برای احداث بیمارستان دارای شرایط لازم باشد اقدام نمایند. لازم به ذکر است که تشریفات شرعیّه لازم جهت تحقّق عقد وقف انجام نشده است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر متولیِ وقف بدون رعایت مصلحت موقوف علیهم، زمین موقوفه را اجاره دهد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بروجردی] شخصی ملکی را بر اولاد ذکور خود وقف نموده و صریح عبارت وقف نامه این است: وقف نمود فلان بن فلان ملک خود را بر اولاد خود و بعد هم بر اولاد ذکور ایشان و بعد هم بر اولاد ذکور ایشان و بعد از ایشان اولاد اناث نسلاً بعد نسل و بطناً بعد بطن و قرناً بعد قرن ما توالد وا و تناسلوا، بفرمایید که آیا عمل به این وقف نامه و وقف به طور ترتیب است یا تشریک و در صورت ترتیب أقرب إلی الواقف در سلسله موقوف علیهم مُقَدَّمند یا نه مثلاً با بودن اولاد، اولاد اولاد سهم خواهند برد یا نه؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] ملکی موقوف بر اولاد ذکور بطناً بعد بطن، توسط یکی از موقوف علیهم اجاره داده می شود و قبل از انقضای مدت فوت می کند، آیا به مجرد فوت، اجاره باطل می شود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زمینی موقوفه اولاد ذکور سادات می باشد و در وقفنامه متولی تعیین نشده است و فعلا کسی را امام جمعه و اداره اوقاف به عنوان متولی منصوب کرده اند، آیا موقوف علیهم در این مورد وظیفه ای ندارند؟ یا باید طبق نظر متولی عمل کنند؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی زمینی را بر اولاد ذکورش وقف کرده و بعد از وفات او اداره ثبت اوقاف بدون اطلاع از کیفیت آن اقدام به ثبت زمین مذکور به نام فرزندان ذکور و اناث نموده، آیا این کار موجب مشارکت اولاد اناث با اولاد ذکور در انتفاع از این زمین می شود؟
- [آیت الله بهجت] واقفی زمین های کشاورزی را به وقف خاصّ، وقف اولاد کرده است به عبارت: "بطنا بعد بطن و طبقا بعد طبق" و تولیت آن را پس از واقف به ارشد اولاد ذکور واگذار کرده و واقف مرده است و هیچ اولادی ندارد و برادرزاده و خواهرزاده دارد. آیا موقوفه به آن ها ارث می رسد؟ اگر پاسخ منفی است، مصرف موقوفه باید چگونه باشد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] پدری ملکی را وقف اولاد نموده شهرداری برای تعریض خیابان آن را تصرّف کرده و پول را هم داده آیا موقوف علیهم میتوانند پول را بین خود تقسیم کنند؟
- [آیت الله بروجردی] زیدی املاک معیّنه خود را وقف بر اولاد ذکورش نسلاً بعد نسل بطناً بعد بطن نمود، بعد از چند سال از نسل اولاد ذکور واقف ذکوراً و اناثاً کسی باقی نمانده و از نسل اولاد اناث واقف ذکوراً و اناثاً موجود میباشند، آیا املاک موقوفه به ذکور اینها میرسد به طور وقف، نسلاً بعد نسل و بطناً بعد بطن، یا به طور غیر وقف، یا املاک موقوفه حکم دیگر پیدا میکند؟
- [آیت الله سبحانی] برخی از افراد موقوف علیهم مدعی هستند که متولی موقوفه به جهت کِبَر سن قادر به اداره موقوفه نیست آیا ادعای آنان مسموع است؟ و آیا بین وقف عام و وقف خاص فرقی است؟
- [آیت الله بروجردی] شخصی عقار و ضیعهای را وقف بر اولاد ذکور خود نسلاً بعد نسل نموده و فعلاً موقوف علیهم منقرض شدهاند و از آن‌ها کسی وجود ندارد، در این موضوع از هر اهل علم میپرسیم جواب میدهند که علما در وقف منقطع الآخر اختلاف نمودهاند، لذا در مقام بر آمدیم که برای حل این موضوع فتوای حضرت آیت الهی را به دست بیاوریم؟
مسائل مرتبط از این مرجع
مسئله مرتبط یافت نشد
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] عبور و مرور از زمین اوقاف عامه مانند مساجدی که در خیابان واقع شده جایز است ولی از اوقاف خاصه ای که موقوف علیه خاص دارد مانند وقف بر اولاد و مدارس محل اشکال است
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در وقف خاص یعنی اگر وقف برای افراد معینی باشد قبض و تصرف موقوف علیهم (کسانی که برای آن‌ها وقف شده) یا وکیل یا ولیّ آن‌ها لازم است و اگر چیزی را وقف کند و به تصرف آن‌ها ندهد وقف محقق نشده است و آن چیز در ملک واقف باقی می ماند. ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند قبض و تصرف جدید لازم نیست و اگر واقف تولیت را برای خودش قرار دهد با توجه به این که ملک موقوفه در تصرف اوست نیاز به قبض جدید ندارد و با انشاء وقف وقفیت محقق می شود.
- [آیت الله سیستانی] اگر ملکی را برای وقف کردن معین کند و پیش از آنکه وقف کند پشیمان شود یا بمیرد، وقف واقع نمیشود؛ و همچنین اگر در وقف خاص قبل از قبض موقوف علیه بمیرد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] هر گاه بین کسانی که مال را برای آنان وقف کرده اند بطوری اختلاف پیدا شود که اگر مال وقف را نفروشند، گمان آن برود که مال یا جانی تلف شود، می توانند آن مال را بفروشند و بین موقوف علیهم تقسیم نمایند، و همچنین است اگر واقف شرط کند که اگر صلاح در فروش وقف باشد می توانند بفروشند، ولی چنانچه اختلاف با تنها فروختن و تهیه مکان دیگر بر طرف می شود، لازم است آن موقوفه، به محل دیگر تبدیل و یا با پول فروش آن محل دیگر خریده شود و به جای مکان اول، و در همان جهت وقف اولی، وقف گردد.
- [امام خمینی] هرگاه بین کسانی که مال را برای آنان وقف کرده اند به طوری اختلاف پیدا شود که اگر مال وقف را نفروشند گمان آن برود که مال یا جانی تلف شود می توانند آن مال را بفروشند و بین موقوف علیهم تقسیم نمایند، ولی چنانچه اختلاف با تنها فروختن و تهیه مکان دیگر برطرف می شود، لازم است آن موقوفه به محل دیگر تبدیل و یا با پول فروش آن محل دیگر خریده شود و به جای مکان اول و در همان جهت وقف اولی وقف گردد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر ملکی را بر افراد معیّنی مثلا بر اولاد خود وقف نماید چنانچه در آن ملک زراعت و درختکاری کنند و از آن چیزی بدست آورند و از مخارج سال آنان زیاد بیاید باید خمس آن را بدهند.
- [امام خمینی] اگر ملکی را بر افراد معینی، مثلا بر اولاد خود وقف نماید، چنانچه در آن ملک زراعت و درختکاری کنند و از آن چیزی به دست آورند و از مخارج سال آنان زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهند.
- [آیت الله بهجت] اگر ملکی را بر افراد معینی مثلاً بر اولاد خود وقف نماید، چنانچه آن‌ها در آن ملک زراعت و درختکاری کنند و از آن چیزی بهدست آورند و از مخارج سال آنان زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهند.
- [آیت الله بهجت] کسی که مالی را وقف میکند، بنابر اظهر میتواند شرط کند که تا مدتی و یا تا وقتی زنده است خودش و یا متعلقین او از مال موقوفه، استفاده نمایند و منافع آن مال به آن‌ها برسد.
- [آیت الله مظاهری] اگر ملکی را مثلاً برای تعمیر مسجدی وقف نمایند، چنانچه آن مسجد احتیاج به تعمیر ندارد با اذن حاکم شرع عایدات آن، در غیر تعمیر، یا تعمیر مسجد دیگر و مانند اینها مصرف می‌شود.