معاملات
معاملات اصطلاحی است در علم فقه که به آن دسته از احکام شرعی اشاره دارد که مربوط به امور دنیایی هستند؛ مانند بیع، اجاره، نکاح. [۱]
آیا اصولًا چک بدون تاریخ در معاملات شرعاً ثمن محسوب می‌شود؟
چک در هر حال حواله است و معامله در صورتی صحیح است که یا بطور نقد باشد و یا نسیه با تعیین زمان، و چک تا تاریخ آن معیّن نباشد برای معامله کفایت نمی کند.
چک در هر حال حواله است و معامله در صورتی صحیح است که یا بطور نقد باشد و یا نسیه با تعیین زمان، و چک تا تاریخ آن معیّن نباشد برای معامله کفایت نمی کند.
پاسخ:
چک در هر حال حواله است و معامله در صورتی صحیح است که یا بطور نقد باشد و یا نسیه با تعیین زمان، و چک تا تاریخ آن معیّن نباشد برای معامله کفایت نمی کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر آپارتمانی به فردی با مبایعه نامه فروخته شود و خریدار در ازای بخشی از ثمن معامله و همچنین بیعانه یک فقره چک بدهد که این چک در تاریخ مقرر به علت عدم موجودی برگشت بخورد و فروشنده از این ثمن این معامله دیناری دریافت نکرده باشد. اما پس ازمدتی (3 ماه) خریدار وجه چک را به حساب دادگستری واریز کند آیا معامله شرعا جایز است یا خیر؟
- در عرف بازار گرفتن ثمن بیشتر در معاملات نسیه رایج است، آیا از لحاظ فقهی نیز اشکال ندارد؟
- آیا میتوان سرقت اسناد اعتباری از جمله چک و کارتهای اعتباری را با جمیع شرایط سرقت حدی محسوب کرد؟
- شخصی خانه اش را به قیمت معیّن می فروشد، سپس بایع و مشتری با تراضی معامله را فسخ می کنند. ولی در ضمن فسخ شرط می نمایند که اگر ثمن معامله، که باید طیّ چکی از بانک وصول گردد، وصول نشود معامله اوّلیّه بقوّت خود است. آیا فسخ با شرط مذکور، صحیح است؟ 2 در صورت صحّت، اگر چک وصول نشود، آیا فسخ بی اثر بوده، و عقد اوّل به حال سابق بر می گردد؟ یا فسخ صحیح، ولی شرط باطل است؟ 3 در صورت بطلان شرط و عدم وصول چک، بایع باید ثمن را مسترد نماید، یا این که مشتری باید از طریق چک طبق قانون اقدام نماید؟
- حضرتعالی فرموده اید: " در صورتی که چک مربوط به معامله ای باشد، و سند بدهکاری محسوب شود (و چک دوستانه نباشد( خرید و فروش آن به کمتر یا بیشتر از مبلغ مندرج در آن مانعی ندارد." سوال این است: فروش چک به مبلغ بالاتر چه اثر شرعی و یا عرفی دارد که معامله آن صحیح است؟
- سودهایی که به صورت درصدی در معاملات با چک و یا نسیه ای رد و بدل می شوند چه حکمی دارند؟ مثلا شخصی برای خرید وسیله هزار تومانی فقط هفتصد تومان پول آن را می پردازد و بقیه آن را سه یا چهار ماه بعد باز پس می دهد با این شرط که سود سه یا چهار درصدی یا حتی بیشتر آن را نیز اضافه بر اصل باقی مانده پول بپردازد. آیا دادن و گرفتن این پول ها شرعا جایز نیست؟
- شخصی مبلغی را با محاسبه سود تقریبی 7% به این جانب پرداخت نموده، و در قبال آن چک گرفته است با توجّه به این که آن شخص در قبال وجهی که داده با محاسبه سود آن چک گرفته، و طبق قانون چک به منزله پول نقد و از جمله اسناد لازم الاجراست; آیا عمل آن شخص، حتّی اگر در قبال وجهی که پرداخته چک گرفته باشد، ربا محسوب می شود؟
- طلا فروشان در هنگام خرید، نگین را از انگشتر یا گردنبند جدا می کنند، و در هنگام فروش طلا را با نگین می فروشند. این گونه معاملات شرعاً چه حکمی دارد؟
- نماز طواف نساء زنی باطل بوده است و مدت ها بعد ازدواج کرده است. آیا شرعاً زن و شوهر محسوب می شوند؟
- نماز طواف نساء زنی باطل بوده است و مدت ها بعد ازدواج کرده است. آیا شرعاً زن و شوهر محسوب می شوند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] آیا تاریخ گرفتن اولین چک را باید برای سال خمسی در نظر گرفت یا تاریخ نقد شدن آن را؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا خرید و فروش چک مدّت دار به مبلغی کمتر از مبلغ چک، ربا محسوب می‌شود؟
- [آیت الله بهجت] آیا پورسانت گرفتن در معاملات شرعا جایز است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] فروشنده کالایی که به صورت عمده فعالیت دارد در زمان فروش کالا با خریدار طی میکند که قیمت کالا بستگی به مدّت خرید دارد و خریدار قبول میکند و چک آن را پرداخت میکند لذا سر موعد تاریخ چک مراجعه و اظهار مینماید که هنوز کالا را نفروختهام و یا اینکه توان پرداخت چک سر تاریخ مقرّر را ندارم و میخواهم سه ماه دیگر تاریخ چک را تمدید نمایم و چک قبلی را از فروشنده دریافت و یک فقره چک به مبلغ بالاتر میدهد آیا این نوع معامله جایز است یا خیر؟
- [آیت الله سبحانی] چنانچه فروشنده ای حق داشته باشد معامله را به خاطر عدم وصول هر فقره چک که به عنوان ثمن داده شده، فسخ کند و در تاریخ سررسید چک ها در یک روز مراجعه و چهار چک را برداشت و دو فقره چک را برگشت بزند و پس از هفت ماه به دلیل عدم پرداخت دو فقره چک ادعای فسخ نماید و خریدار یک روز پس از برگشتِ دو فقره چک، باقیمانده را تأمین و پرداخت نموده و فروشنده از برداشت این مبلغ خودداری کرده باشد، آیا فسخ معامله پس از هفت ماه معتبر است؟
- [آیت الله خامنه ای] در عقد بیع برای تحویل جزئی از ثمن موعد معین گردیده و شرط شده هرگاه مشتری تا موعد مقرر باقیمانده ثمن را تحویل ندهد معامله بخودی خود منفسخ می گردد، آیا چنین شرطی در معاملات صحیح است؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا دستگردان نمودن وجوه شرعی، با چک مدت دار یا چکی که تاریخ وصول آن رسیده است، صحیح است؟
- [آیت الله سبحانی] ملکی را به شراکت خریدیم; به این صورت که من بهای سهم خود را به صورت نسیه یعنی طی چند چک تا تاریخ معیّن واریز کنم. بر اساس همان چک ها مقداری از زمین به نام بنده ثبت شد. پس از گذشت مدتی، شرکا آن را فروخته و میان خود تقسیم کردند، ولی سهم مرا پرداخت نکردند و مدعی شدند که چون چک را نقد نکرده اند من هم شرعاً حقی ندارم. آیا ادعای فوق صحیح است؟
- [آیت الله بهجت] چک هایی که تاریخ آن قبل از وقت سال خمسی است ولی به علّتی بعد از سال از حساب صاحب چک برداشت شده و کسر می گردد، آیا خمس به آن تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله سبحانی] ملکی را با ثمن مشخص، معامله نموده و مقداری از ثمن را اخذ کرده اند و متعهد شده اند مابقی ثمن را در تاریخ مشخص بپردازند و شرط شده است که در صورت تخلف، فروشنده حق فسخ داشته باشد. اگر در موعد مقرر به علّت عدم قدرت خریدار بر پرداخت ثمن، مدتی به وی مهلت داده شود، آیا پس از تمام شدن مهلت، در صورت عدم پرداختِ مابقی ثمن، حق فسخ برای فروشنده باقی است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- تشریح بدن انسان در آنجا که شرعاً جایز است دیه ای ندارد.
- در غیر نماز هم جواب سلام واجب، اما سلام کردن مستحب است و باید جواب را طوری بگوید که جواب سلام محسوب شود، یعنی اگر زیاد فاصله بیندازد که جواب محسوب نشود کار حرامی کرده و جواب دادن واجب نیست.
- علاوه بر وصیت، تمام معاملات را می توان به وسیله نوشتن و امضا کردن مطابق آنچه امروز معمول است که اسناد را با امضاء تکمیل می کنند انجام داد، ولی در ازدواج و طلاق اکتفا به نوشتن اشکال دارد.
- 45 نوشتن و امضاء کردن اسناد در تمام معاملات می تواند جانشین خواندن صیغه لفظی گردد، جز در ازدواج و طلاق که احتیاط واجب آن است که صیغه لفظی خوانده شود.
- نوشتن و امضاء اسناد در تمام معاملات خواه در دفاتر رسمی باشد یا غیر آن، می تواند جانشین خواندن صیغه لفظی گردد، جز در ازدواج و طلاق که احتیاط واجب آن است که صیغه لفظی نیز خوانده شود.
- بر هر مسلمانی واجب است احکام معاملات را به مقداری که معمولاً مورد احتیاج او است یاد بگیرد و بر علما واجب است این احکام را به مردم بیاموزند.
- کاری را که انسان نذر می کند باید شرعاً مطلوب باشد، بنابراین نذر کار حرام، یا مکروه، یا ترک واجب و مستحب، صحیح نیست.
- اگر معلوم نباشد پسر بزرگتر کدام است یعنی تاریخ تولد پسرها درست روشن نباشد، قضای نماز و روزه پدر و مادر بر هیچ کدام واجب نیست، ولی احتیاط مستحب آن است که بین خودشان قسمت کنند.
- مسافری که قصد اقامه ده روز در محلی کرده، اگر از اول قصد داشته باشد که در بین ده روز به اطراف برود چنانچه جایی که می خواهد برود به اندازه ای دور نیست که جزء مسافرت محسوب شود باید نماز را تمام بخواند، اما اگر طوری است که جزء مسافرت محسوب می شود باید تمام ده روز را شکسته بخواند.
- زکات فطره را از جنس معیوب نمی توان داد، ولی اگر جایی باشد که آن جنس خوراک غالب آنها محسوب می شود اشکال ندارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] صحت جُعاله، اجاره، حواله و دیگر معاملات مشروعی که در بانکهای دولتی در کشورهای اسلامی رایج است، نیازمند به اجازه حاکم شرع است، و بدون اجازه او این معاملات صحیح نیست، و همچنین است معاملات مشروعی که در بانکهای مشترک بین دولت و مردم در کشورهای اسلامی رایج است که نسبت به سهم دولت، صحّت معاملات متوقف بر اجازه حاکم شرع (مرجع) است.
- [آیت الله مظاهری] سفته و چک نظیر سندی است که به بستانکار میدهند، به همین جهت معامله بر خود آن واقع نمیشود، بنابراین معامله با چک یا سفته بیآنکه بدهکاری در مقابلش داشته باشد، مثل اینکه سفته یا چک یک ماهه را که به مبلغ هزار تومان است بدهد و نهصد تومان پول نقد بگیرد، صحیح نیست و این همان ربا و حرام است، و همچنین است چک یا سفته دوستانه که شخص به دیگری میدهد تا آن را به شخص سومی بدهد و مقداری از مبلغ آن را کم کرده و پول نقد بگیرد، ولی اگر ذمّه را، که چک و سفته کاشف آن است، به کمتر بفروشد، مانعی ندارد.
- [آیت الله علوی گرگانی] فروش وخرید سهام واسناد بهادار از شرکتهای سهامی در صورتیکه در آن شرکتها معاملات ربوی انجام نشود، جائز است ولی اگر معاملات ربادار در آن شرکتها انجام شود، خرید سهام ولو بنحو الشرکه، جائز نیست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر مجتهدی در احکام عبادات اعلم باشد و مجتهد دیگری در احکام معاملات، احتیاط آن است که مکلّف تقلید را تقسیم نماید یعنی در عبادات از اوّلی و در معاملات از دوّمی تقلید نماید.
- [آیت الله بهجت] بعضی از معاملات مکروه عبارتند از: کسب کردن به چیزهایی که غالباً به حرام یا مکروه میانجامد، مثل مواردی که غالباً ابتلا به ربا در آن است؛ فروختن غذا به کسی که برای وقت گرانی احتکار میکند؛ شغل خود را سربریدن حیوانات قرار دادن؛ معامله کردن با کسانی که عادت بر اجتناب از محرمات ندارند و همچنین با اطفال، که اصل معامله با آنها شرعاً صحیح، ولی مورد شبهه است.
- [آیت الله وحید خراسانی] خرید و فروش سهام شرکتهای سهامی در صورتی که در ان شرکتها معاملات حرام مانند معاملات ربوی انجام نشود جایز است و خرید و فروش سهام شرکتهایی که معاملات حرام انجام می دهند در صورتی که سود حاصل از حرام جزء سرمایه شرکت باشد جایز نیست و در غیر این صورت خرید و فروش خود سهام جایز است ولی باید از درامدهای حرام ان پرهیز شود
- [آیت الله مظاهری] معاملات هرمی که هر روزی به شکلی عرضه می‌شود، حرام است و درآمدهای حاصل از آن مشروع نمیباشد.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که جنسی را نسیه فروخته و برای گرفتن ثمن ان مدتی قرار داده اگر مثلا بعد از گذشتن نصف مدت به خریدار بگوید این مقدار از ثمن را نقد بده و بقیه را به تو واگذار می کنم اشکال ندارد
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر جنسی را بفروشد و قرار بگذارد که بعد از مدتی تحویل دهد و ثمن ان را هم بعد از مدتی بگیرد معامله باطل است
- [آیت الله بهجت] در موردی که شخصی متاعی را فروخته و قیمت را بهصورت چک مدتدار گرفته، فروش این چک به مبلغی کمتر از آن، در صورتی که در مابهالتفاوت معامله شرعی انجام گیرد و در ضمن آن، شرط قرض یا فروش بقیه به مساوی بشود، مانعی ندارد.