بیت المال
بیت المال، اصطلاحی در فقه و نام یکی از نهادهای دولت اسلامی.
لطفا بفرمایید مصرف بیت المال در اموری که اولویت با کارهای دیگر است چه حکمی دارد؟
اگر منظور از بیت المال اموال دولت در کشورهای اسلامی است حضرت آیت الله معتقدند طبق قانون کشور مادامی که مخالف با شرع نیست باید عمل شود.
اگر منظور از بیت المال اموال دولت در کشورهای اسلامی است حضرت آیت الله معتقدند طبق قانون کشور مادامی که مخالف با شرع نیست باید عمل شود.
پاسخ:
اگر منظور از بیت المال اموال دولت در کشورهای اسلامی است حضرت آیت الله معتقدند طبق قانون کشور مادامی که مخالف با شرع نیست باید عمل شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا استفاده از امکانات و اموال بیت المال مانند تلفن یا اتومبیل در جهت استفاده شخصی جایز می باشد؟
- چنانچه فرد محکوم به پرداخت دیه ، فوت کند و ورثه او قادر به پرداخت به پرداخت دیه مذکور نباشند ، آیا می توان آن را از بیت المال پرداخت نمود ؟
- آیا دروغ گفتن برای به راه آوردن یک نفر جایز است؟ مثلا به کسی که کارهای زشتی انجام می دهد به دروغ بگوییم که تو را دیشب در خواب دیدم که در جهنم بودی تا به وسیله ترس از کارهای زشت خود دست بکشد. و یا آشتی دادن بین دو نفر به وسیله دروغ و از این گونه. و لطفا بفرمایید آیا گفتن دروغ مصلحتی جایز است یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] در خصوص حفظ و صیانت از بیت المال مواد قانونی مربوطه ذکر بفرمایید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] صر ف بیت المال (بودجه های دولتی ) در اموری که در درجه اول ضرورت و اهمیت قرار ندارند چه حکمی دارد ؟
- [آیت الله علوی گرگانی] برخی افراد از وسایل بیت المال بطوری استفاده میکنند که گویی اموال شخصی آنهاست بفرمائید حکم استفاده از وسایل بیت المال چیست و آیا مسئول یک اداره حقّ دارد چنین اجازهای به برخی پرسنل را بدهد یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر کسی مالی از بیت المال طلب داشته باشد و آن را ندهند، آیا می تواند معادل طلبش از امکانات بیت المال، استفاده کند؟
- [سایر] نحوه تقسیم بیت المال از دیدگاه اسلام چگونه است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] موارد پرداخت دیه از بیت المال را مرقوم فرمایید:
- [آیت الله سبحانی] در صورتی که قاضی در صدور حکم، مرتکب تقصیر شود، آیا می توان دیه را از بیت المال پرداخت و به تدریج از حقوق قاضی کسر و به بیت المال برگرداند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] استفاده از بیت المال در صورتی که به آن آسیبی وارد نشود درست است یا خیر ؟
- [سایر] آیا رانت خواری و اختلاسهای دولتی از بیت المال مشمول قوانین سرقت میشود؟
- [سایر] آیا حکومت اسلامی می تواند پول بیت المال را صرف دیگر کشورها کند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- جاعل باید بالغ و عاقل باشد و از روی قصد و اختیار قرار داد کند و شرعاً بتواند در مال خود تصرف نماید ، بنابراین جعاله آدم سفیه کسی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف میکند صحیح نیست . و همچنین جعاله مفلّس در آن قسم از اموالش که حقّ تصرف در آنها را ندارد ، صحیح نمیباشد .
- شخص سفیه کسی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف میکند اگر مثلاً نذر کند چیزی به فقیر بدهد صحیح نیست ، و همچنین شخص مفلّس اگر نذر کند که مثلاً چیزی از اموالی که از تصرف در آنها منع شده به فقیر بدهد ، صحیح نیست .
- وقف کننده باید بالغ و عاقل باشد، و با قصد و اختیار وقف کند و شرعاً بتواند در مال خود تصرف نماید، بنابراین سفیه یعنی: کسی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف میکند چون حق ندارد در مال خود تصرف نماید، اگر چیزی را وقف کند صحیح نیست.
- اگر وصیّت کند که از ثلث او خمس و زکات یا بدهی دیگر او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند، و کار مستحبی هم مثل اطعام به فقرا انجام دهند، باید اوّل بدهی او را از ثلث بدهند، و اگر چیزی زیاد آمد برای نماز و روزه او اجیر بگیرند، و اگر از آن هم زیاد آمد به مصرف کار مستحبی که معین کرده برسانند، و چنانچه ثلث مال او فقط بهاندازه بدهی او باشد، و ورثه هم اجازه ندهند که بیشتر از ثلث مال مصرف شود، وصیّت برای نماز و روزه و کارهای مستحبی باطل است.
- اگر وصیّت کند که بدهی او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبی هم انجام دهند، چنانچه وصیّت نکرده باشد که اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند، و اگر چیزی زیاد آمد، ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و کارهای مستحبی که معین کرده برسانند، و در صورتی که ثلث کافی نباشد، پس اگر ورثه اجازه بدهند باید وصیّت او عملی شود، و اگر اجازه ندهند باید نماز و روزه را از ثلث بدهند، و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف کار مستحبی که معین کرده برسانند.
- مالک و کسی که تربیت درختها را به عهده میگیرد ، باید بالغ و عاقل باشند ، و کسی آنها را مجبور نکرده باشد ، و نیز باید سفیه نباشند ، یعنی مال خود را در کارهای بیهوده مصرف نکنند . و همچنین مالک نباید مفلّس باشد ، ولی اگر با غبان مفلّس باشد در صورتی که مساقات مستلزم تصرف او در اموالی که از تصرف در آنها منع شده نباشد ، اشکال ندارد .
- بدهکار و طلبکار و کسی که بر او حواله میشود باید بالغ ، و عاقل باشند ، و کسی آنها را مجبور نکرده باشد ، و نیز باید سفیه نباشند ، یعنی مال خود را در کارهای بیهوده مصرف نکنند ، و نیز معتبر است بدهکار و طلبکار مفلّس نباشند ، مگر در حواله بر کسی که بدهکار حواله دهنده نیست ، که در این صورت اگر حواله دهنده مفلّس باشد ، اشکال ندارد .
- برای فروشنده و خریدار شش چیز شرط است : اول : آنکه بالغ باشند . دوم : آنکه عاقل باشند . سوم : آنکه سفیه نباشند ، یعنی مال خود را در کارهای بیهوده مصرف نکنند . چهارم : آنکه قصد خرید و فروش داشته باشند ، پس اگر مثلاً به شوخی بگوید مال خود را فروختم ، معامله باطل است . پنجم : آنکه کسی آنها را مجبور نکرده باشد . ششم : آنکه جنس و عوضی را که میدهند مالک باشند . و احکام اینها در مسائل آینده گفته خواهد شد :
- مزارعه چند شرط دارد : اول : آنکه عقد و قرار دادی میان آن دو باشد ، مثلاً صاحب زمین به زارع بگوید زمین را برای زراعت به تو واگذار کردم ، و زارع هم بگوید قبول کردم ، یا بدون اینکه حرفی بزنند ، مالک زمین را به زارع به قصد زراعت واگذار کند ، و زارع قبول نماید . دوم : صاحب زمین و زارع هر دو بالغ و عاقل باشند ، و با قصد و اختیار خود مزارعه را انجام دهند ، و سفیه نباشند یعنی مال خود را در کارهای بیهوده مصرف نکنند و همچنین باید مالک مفلّس نباشد ، ولی اگر زارع مفلّس باشد در صورتی که مزارعه مستلزم تصرف او در اموالی که از تصرف در آنها منع شده است نباشد ، اشکال ندارد . سوم : هر کدام از مالک و زارع سهمی از حاصل زمین ببرند ، نصف یا ثلث و مانند اینها ، پس اگر برای هیچ کدام سهمی قرار ندهند یا آنکه مثلاً مالک بگوید در این زمین زراعت کن و هر چه میخواهی به من بده ، صحیح نیست ، و همچنین است اگر مقدار معیّنی از حاصل ، مثلاً ده من فقط برای زارع یا مالک قرار دهند . چهارم : مدتی را که باید زمین در اختیار زارع باشد معیّن کنند ، و باید مدت بقدری باشد که در آن مدت بدست آمدن حاصل ممکن باشد ، و اگر اول مدت را روز معیّنی وآخر مدت را رسیدن حاصل قرار دهند ، کافی است . پنجم : زمین قابل زراعت باشد ، و اگر زراعت در آن فعلاً ممکن نباشد امّا بتوانند کاری کنند که زراعت ممکن شود ، مزارعه صحیح است . ششم : چیزی را که زارع باید بکارد معیّن کنند ، مثلاً معیّن کنند که برنج است یا گندم ، و اگر برنج است کدام قسم از آن است ولی اگر زراعت معیّنی را در نظر ندارند ، تعیین لازم نیست ، و همچنین اگر زراعتی را که در نظر دارند معلوم است ، لازم نیست به آن تصریح نمایند . هفتم : مالک ، زمین را معیّن کند ، در صورتی که چند قطعه زمین داشته باشد که با هم در کار کشاورزی تفاوت داشته باشند ، ولی اگر تفاوت نداشته باشند ، تعیین لازم نیست ، پس اگر به زارع بگوید : در یکی از این زمینها زراعت کن ، و آن را معیّن نکند ، مزارعه صحیح است ، و بعد از عقد تعیین بدست مالک است . هشتم : خرجی را که هر کدام از آنان باید بکند از قبیل بذر ، کود و لوازم کشاورزی و مانند آن معیّن نمایند ، ولی اگر خرجی را که هر کدام باید بکند بطور معمول معلوم باشد ، لازم نیست به آن تصریح نمایند .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] .بنا بر احتیاط واجب برای یاد دادن احکام واجبِ نماز مزد نگیرند و مسئول اموال بیت المال باید نیاز یاد دهنده احکام واجب نماز را برطرف نماید. دریافت مزد برای یاد دادن احکام مستحبِ نماز, جایز است.
- [آیت الله بهجت] مؤذّن در مقابل اذان گفتن بنابر احتیاط واجب نباید مزد بگیرد و امّا چیزی که عنوان مزد ندارد، جایز است، مثل اِرتزاق از بیتالمال و یا موقوفهای که از درآمد آن برای مؤذّن سهمی در نظر گرفته شده است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] مقدار واجب کفن و هزینه واجبات دیگر مانند غسل و حنوط و دفن را از اصل مال برمی دارند، و احتیاجی به وصیت ندارد و اگر میت مالی نداشته باشد، از بیت المال می دهند.
- [آیت الله سبحانی] آدم سفیهی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف می کند، نذرهای مربوط به مالش صحیح نیست.
- [آیت الله بروجردی] دیوانه و سفیه یعنی کسی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف میکند، نمیتوانند در مال خود تصرف نمایند.
- [آیت الله علوی گرگانی] آدم سفیهی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف میکند یا مفلس اگر مثلاً نذر کند چیزی به فقیر بدهد ، صحیح نیست.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . آدم سفیهی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف می کند، اگر نذر کند مالش را به مصرفی برساند، صحیح نیست.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] شخص مفلس و آدم سفیه (کسی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف می کند) اگر مثلا نذر کند چیزی به فقیر بدهد صحیح نیست.
- [آیت الله بروجردی] کسی که وصیت میکند، باید بالغ و عاقل باشد و از روی اختیار وصیت کند و نیز باید سفیه نباشد:یعنی؛ مال خود را در کارهای بیهوده مصرف نکند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخص مفلّس و آدم سفیه (کسی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف می کند) چنانچه نذر کند چیزی به فقیر بدهد صحیح نیست.