حج تمتع
حجّ تَمَتُّع، از اقسام سهگانه حج در اسلام. این نوع حج، بر کسی واجب است که فاصلۀ محلّ سکونتش تا مکه بیش از ۱۶ فرسخ یا ۴۸ میل است. حج تمتع از دو بخش تشکیل میشود: عمره تمتع و حج تمتع.
آیا در حج تمتّع می شود کسی حج را به نیابت از چند نفر انجام دهد؟
نمی تواند.
نمی تواند.
پاسخ:
نمی تواند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا کسی که برای حج تمتّع استطاعت دارد و بدون عذر موجّه، مشرّف به حج نشده است، می تواند به نیابت از دیگری مشرّف شود؟
- آیا شایسته است ، انجام حج تمتّع یا عمره مفرده به نیابت از حضرات معصومین(علیهم السلام)یا اولیای الهی انجام شود؟
- حضرتعالی استطاعت مالی حج تمتّع را در زمان حال به چه میزان دارایی می دانید؟ به عبارت دیگر یک نفر باید چه مقدار پول داشته باشد تا حج تمتّع بر او واجب شود؟
- آیا زائر حج تمتّع پس از پایان اعمال حج تمتّع، می تواند عمره مفرده به جا آورد؟
- فاصله بین عمره تمتّع و حج تمتّع حداکثر چقدر می تواند باشد. مثلاً اگر کسی چند ماه زودتر از موسم حج به مکّه برسد و عمره تمتّع به جا بیاورد و در موسم حج، محرم به حج تمتّع شود، صحیح است؟
- کسی که در حجّ تمتّع هنگام نیّت عمره تمتّع در نظر داشته است که عمره تمتّع به جا می آورد که مقدمه حجّ تمتّع است، حال اگر موقع بستن احرام حج و عزیمت به عرفات، فراموش کند که نیّت احرام حج کند حتی از دل هم نگذراند، بلکه در خانه خدا محرم شود و به عرفات برود و سایر اعمال را انجام دهد، اشکالی دارد؟
- آیا زائر حج تمتّع پس ازعمره تمتّع و پیش از فرا رسیدن ایام حج، می تواند عمره مفرده به جا آورد؟
- اگر کسی مستطیع بوده و در نوبت حج باشد، در این صورت می تواند به نیابت دیگری به حج برود؟
- آیا کسی که فقط استطاعت عمره تمتّع دارد می تواند عمره تمتّع را به جا آورد و در سال های بعد و در صورت تحصیل استطاعت، فقط حج تمتّع بدون عمره تمتّع را به جا آورد؟
- آیا کسی که محرم به حج تمتّع است، در ایام حج می تواند عمره مفرده به جا آورد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] فردی که قبلا حجّ واجب خود را انجام داده، هنگام تشرّف به مکّه مکّرمه به قصد حجّ تمتّع استحبابی، احرام عمره تمتّع بسته، و پس از انجام اعمال عمره، به عللی از انجام حجّ تمتّع منصرف می شود. لطفاً بفرمائید: اوّلا: آیا می تواند بدون انجام حجّ تمتّع به کشورش بازگردد؟ ثانیاً: آیا می تواند به میقات برگردد و به نیابت از دیگری احرام عمره تمتّع ببندد و پس از انجام عمره، حج تمتّع را هم به نیابت از آن شخص بجا آورد؟ ثالثاً: اگر این کار جایز باشد و نتواند به میقات برود، آیا می تواند از ادنی الحل محرم گردد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] فردی که قبلا حجّ واجب خود را انجام داده، هنگام تشرّف به مکّه مکّرمه به قصد حجّ تمتّع استحبابی، احرام عمره تمتّع بسته، و پس از انجام اعمال عمره، به عللی از انجام حجّ تمتّع منصرف می شود. لطفاً بفرمائید: اوّلا: آیا می تواند بدون انجام حجّ تمتّع به کشورش بازگردد؟ ثانیاً: آیا می تواند به میقات برگردد و به نیابت از دیگری احرام عمره تمتّع ببندد و پس از انجام عمره، حج تمتّع را هم به نیابت از آن شخص بجا آورد؟ ثالثاً: اگر این کار جایز باشد و نتواند به میقات برود، آیا می تواند از ادنی الحل محرم گردد؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی بخواهد به نیابت از میّتی که مستطیع نبوده، حجّ تمتّع انجام دهد، باید قصد وجوب بنماید یا استحباب؟
- [آیت الله خامنه ای] نیابت حج برای معذور مجاز است یا خیر و خروج از حرم را پس از عمره تمتع بلااحرام عذر میدانید؟
- [آیت الله خامنه ای] کسی که از طرف دیگری در حج نایب است، و بین عمره تمتع و حج تمتع از شهر مکه بیرون رفته، آیا ضرری به نیابت او می زند یا نه؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] آیا میتوان یک حج را به نیابت از دو نفر انجام داد؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر کسی بخواهد به نیابت از میّتی که مستطیع نبوده حجّ تمتّع انجام دهد، باید چه قصدی بنماید؟ وجوب یا استحباب؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر کسی بخواهد به نیابت از میّتی که مستطیع نبوده حجّ تمتّع انجام دهد، باید چه قصدی بنماید؟ وجوب یا استحباب؟
- [آیت الله خوئی] آیا نیابت دادن حج تمتع به کسی که با عمره مفرده داخل مکه شده است و نمیتواند احرام از میقات ببندد مگر از حدود حرم، جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا حج میقات به نیابت از یک متوفی باید حتماً در حج تمتع انجام گیرد یا با حج عمره هم می توان انجام داد؟ چون در وصیت پدربزرگم آمده است تا حج میقات برای برادر مرحومش بجا آورده شود.
مسائل مرتبط از این مرجع
- نیابت در حجّ نظیر نیابت در بقیه عبادات جایز است و لازم نیست نایب بالغ و عاقل و رشید باشد و اگر کسی که آنها را نایب کرده است (منوب عنه) اطمینان داشته باشد که عمل را به جا میآورند و بعداً هم اطمینان پیدا کند که عمل را به طور صحیح به جا آوردهاند نیابت آنها صحیح است و همچنین لازم نیست ذمّه نایب در سال نیابت مشغول به حجّ واجب نباشد و اگر نایب حجّ واجب خودش به ذمّهاش باشد میتواند نایب شود و حجّ او صحیح است گرچه گناه کرده است.
- نیابت از جانب شخص زنده در حجّ مستحبّی اشکال ندارد گرچه خود او حجّ را به جا میآورد، و همچنین در حجّ واجب در صورتی که خودش معذور از مباشرت عمل باشد.
- معتکف میتواند اعتکاف را به نیّت خود و نیابت از یک نفر یا از چند نفر، زنده یا مرده به جا آورد، بلکه میتواند از کسی پول بگیرد و او را در زمره کسانی که نایب آنها شده قرار دهد، ولی آن شخص باید نحوه نیابت را بداند.
- کسی که اجیر شده حجّ تمتع به جا آورد، میتواند در ضمن اعمال حجّ یا بعد از آن برای طواف یا ذبح یا رمی جمره و مانند اینها بلکه برای عمره مفرده اجیر دیگری شود، چنانکه میتواند برای خود طواف و عمره مفرده به جا آورد.
- اگر عاقل در حال احرام دیوانه شود یا کسی در حال احرام مریض شود و نتواند اعمال را به جا آورد و بردن آنها نیز به عرفات و مشعر ممکن نباشد، حجّ آنها تبدیل به عمره مفرده میشود و اگر ممکن است آنها را طواف و سعی میدهند و اگر ممکن نیست از طرف آنها نیابت میکنند و آنها را تقصیر مینمایند و با این عمل از احرام بیرون میآیند، ولی حجّ آنها کفایت از حجّ واجب نمیکند.
- اگر عاقل در حال احرام دیوانه شود یا کسی در حال احرام مریض شود و نتواند اعمال را به جا آورد سرپرست آنها )ولیّ آنها یا رئیس کاروان و مانند آنها( باید در اعمالی که قابل نیابت است مانند ذبح و رمی از آنها نیابت کند و در مثل طواف آنها را طواف دهد و در مثل وقوف آنها را به عرفات و مشعر ببرد و در تقصیر آنها را تقصیر کند. در این صورت حجّ آنها صحیح است و در صورتی که در سالهای بعد دیوانه عاقل شود یا مریض سالم گردد، اعاده حجّ لازم نیست.
- اگر کسی در عمره مفرده یا حجّ مستحبّی برای خود محرم شود گرچه نمیتواند دیگری را در احرام خود شریک کند یا از نیّت خود عدول کند ولی اعمال دیگر نظیر طواف را میتواند برای خود و به نیابت از دیگری به جا آورد، همچنین میتواند بعد از اتمام، ثواب آن عمره یا حجّ را گرچه واجب باشد به دیگری چه زنده و چه مرده هدیه کند.
- نایب باید شیعه و مورد اطمینان باشد و کسی که شیعه نیست نمیتوان در عبادات او را نایب کرد و همچنین کسی که نمیدانیم عمل را به جا میآورد یا نه، نمیتوان او را نایب قرار داد، ولی اگر اطمینان داشته باشیم که عمل را به جا میآورد، در صورتی که آشنایی با مسائل حجّ داشته باشد نیابت او صحیح است.
- اگر کسی نمیدانست که یکی از واجبات، حجّ است یا نمیدانست که مستطیع شده و حجّ بر او واجب است و حجّ نرفت تا از استطاعت افتاد حجّ بر او واجب نیست.
- اگر به گمان اینکه بالغ نشده قصد حجّ استحبابی کند و بعد معلوم شود بالغ بوده، حجّ او کفایت از حجّ واجب میکند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] حجّ بر سه قسم است: حجّ تَمتّع، حجّ اِفراد و حجّ قِران. (حج تمتّع) وظیفه کسی است که فاصله وطن او تا مکّه معظّمه شانزده فرسنگ یا بیشتر باشد. (حجّ اِفراد) و (حجّ قِران) نیز وظیفه کسی است که اهل خود مکّه یا اطراف آن تا کمتر از شانزده فرسنگ باشد. البتّه در بعضی از موارد، وظیفه برخی افراد بیمار یا معذور از حجّ تمتّع به حجّ إفراد تبدیل میشود. هر سه قسم حجّ در بیشتر اعمال مشترک هستند؛ ولی در حجّ تمتّع، عمره پیش از حجّ و وابسته به حجّ و همچون جزیی از آن میباشد که باید در یک سال و در ماههای حجّ بجا آورده شود؛ ولی در حجّ اِفراد و حجِّ قِران، عمره کاملاً مستقل و از حجّ جداست. همچنین در حجّ تمتّع در روز عید قربان در مِنی قربانی واجب است و از اعمال آن میباشد و در حجّ قِران، قربانی از ابتدا مقرون با احرام است و باید تا روز عید در مِنی همراه حاجی باشد، ولی در حجّ اِفراد اصلاً قربانی واجب نیست.
- [آیت الله اردبیلی] نیابت زن و مرد از یکدیگر جایز است؛ همچنین (صَرُوره) یعنی کسی که تا به حال حجّ بجا نیاورده، میتواند نایب شود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که می تواند با قرض کردن حج به جا آورد، مستطیع نمی باشد و حج بر او واجب نیست; ولی اگر چند نفر مخارج حج کسی و نفقه عیال او را بپردازند حج بر او واجب می شود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] بعد از مرگ انسان میشود نماز و عبادتهای دیگری را که او در زندگی بجا نیاورده، شخص دیگری به جا آورد که به او (نایب) میگویند و عمل او را نیابت مینامند و به کسی که از طرف او عمل را انجام میدهند (منوب عنه) میگویند و در حال حیات انسان تنها در حج و زیارت، نیابت مشروع است به تفصیلی که در جای خود ذکر شده است. و همچنان که نیابت تبرعی و بدون مزد صحیح است، نیابت با اجاره یا جعاله یا شرط ضمن عقد و مانند اینها نیز صحیح میباشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر در سال اولی که مستطیع شده حج نکند و بعد به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج نماید و ناامید باشد از این که بعداً خودش حج کند باید دیگری را از طرف خود بفرستد، بلکه اگر در سال اولی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج کند، احتیاط واجب آن است که کسی را از طرف خود بفرستد که حج نماید، و بهتر بلکه احوط این است که در این صورت ها کسی را به نیابت بفرستد که اولین مرتبه حج او باشد.
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی در حال احرام بمیرد ، نباید او را با آب کافور غسل دهند و به جای آن باید با آب خالص غسل بدهند ، مگر اینکه در احرام حج تمتع بوده و طواف و نمازش و سعی را تمام نموده باشد ، یا آنکه در احرام حج قران یا إفراد بوده و حلق را انجام داده باشد ، که در این دو صورت با آب کافور باید غسل دهند .
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان به چند نفر برای نماز قضای میت نیابت دهد، بنا بر آنچه در مسأله 1550 گفته شد، لازم نیست برای هر کدام آنها وقتی را معیّن کند مگر برای رعایت ترتیب در نمازهایی که در ادای آنها ترتیب معتبر است بلکه احتیاط استحبابی آن است که نماز را به شکلی بخوانند که ترتیب در تمام نمازها رعایت شود.
- [آیت الله اردبیلی] اگر پسر بزرگتر برای انجام قضای نماز و روزه پدر شخصی را اجیر کند، اجیر باید نماز و روزه را به نیابت از میّت بجا آورد نه به نیابت از پسر.
- [آیت الله اردبیلی] واجبات حجّ تمتّع سیزده چیز است: اول: احرام حجّ تمتّع؛ که مانند احرام عمره است، جز این که در احرام حج باید از مکه معظّمه به نیّت حجّ تمتّع مُحرم شود. دوم: وقوف در عرفات؛ یعنی مُحرم به احرام حجّ از ظهر روز عرفه نهم ذیحجّه به قصد قربت در عرفات باشد و در آنجا نیّت وقوف کند و بنابر احتیاط، از اوّل ظهر به عرفات برود و تا مغرب شرعی در آنجا بماند. سوم: وقوف در مشعر؛ به این ترتیب که حاجی پس از انجام وقوف در عرفات هنگام مغرب شب عید به طرف (مشعرالحرام) کوچ کند و مستحب است به گونهای کوچ کند که نماز مغرب و عشاء را در مشعر بخواند. وقوف در مشعر باید به قصد قربت انجام شود و وقت آن از طلوع فجر تا طلوع آفتاب است و بنابر احتیاط شب دهم را نیز تا طلوع فجر به قصد قربت باید در مشعر به سر برد. چهارم، پنجم و ششم: واجبات منی در روز عید قربان، که عبارتند از: الف رَمی جمره عقبه؛ یعنی زدن هفت سنگریزه به جمره عقبه به پیروی از حضرت ابراهیم علیهالسلام که در این مکان شیطان را رمی کرده است. ب قربانی و مخیّر است شتر یا گاو و یا گوسفند را قربانی کند. ج تراشیدن سر و یا تقصیر (کوتاه کردن مو یا ناخن) به تفصیلی که در کتاب مناسک حج آمده است. هفتم، هشتم، نهم، دهم و یازدهم: اعمال مکّه مکرّمه، که به ترتیب عبارتند از: (طواف)، (نماز طواف)، (سعی بین صفا و مروه)، (طواف نساء) و (نماز طواف نساء). دوازدهم و سیزدهم: اعمال منی در روزهای یازدهم، دوازدهم و برای بعضی سیزدهم ذیحجّه، که عبارتند از: الف بیتوته در منی؛ یعنی شب در آنجا ماندن. ب رَمی جمرات سه گانه (اُولی، وُسطی و عقبه) و در هر روز باید به هر یک از جمرات سه گانه هفت ریگ بزند.
- [آیت الله اردبیلی] در (نایب) چند شرط معتبر است: اوّل : بالغ باشد، اگرچه نیابت بچه ممیز در صورتی که اطمینان به صحّت اعمال او وجود داشته باشد، کافی است. دوم : عاقل باشد. سوم : شیعه دوازده امامی باشد. چهارم : مورد وثوق و اطمینان باشد که اعمال را انجام میدهد. پنجم:آشنایی لازم به احکام و اعمال حجّ داشته باشد، هر چند در حال انجام دادن اعمال با ارشاد و راهنمایی کسی آنها را به جا آورد. ششم : در آن سال، حجّ واجب به عهده او نباشد. هفتم : از انجام حجّ یا بعضی از اعمال آن معذور و ناتوان نباشد و اگر اجیر شود تا از طرف دیگری حجّ بجا آورد و خودش نتواند برود و بخواهد دیگری را از طرف خود به مکّه بفرستد، باید از کسی که او را اجیر کرده اجازه بگیرد.