زندگی
حیات مقابل ممات است. از آن به مناسبت در بسیاری از ابواب فقه نظیر طهارت، حج، وصیت، نکاح، استیلاد، اطعمه و اشربه، ارث و دیات سخن رفته است.
شخصی برای انجام کار مباح یا کسب درآمد سفر می‌کند، ولی محل زندگی او در سفر، غصبی است. آیا نماز و روزه او تمام است؟
اگر ده روز نمی‌ماند، باید شکسته بخواند و روزه را افطار کند.
اگر ده روز نمی‌ماند، باید شکسته بخواند و روزه را افطار کند.
عنوان سوال:
شخصی برای انجام کار مباح یا کسب درآمد سفر می‌کند، ولی محل زندگی او در سفر، غصبی است. آیا نماز و روزه او تمام است؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- حکم نماز و روزه دانشجویان و سربازان در محل تحصیل و محل سربازی آنان چگونه است؟ آیا برای سفر اول و سفرهای بعدی، تفاوت می‌کند؟
- شخصی قصد سفر به مکانی را دارد که تا محل زندگی او سه فرسخ فاصله دارد و از اول میداند در بین راه برای انجام کار دیگری به یک جاده فرعی میرود که از جادة اصلی حدود 5/1 فرسخ راه است و پس از بازگشت، به محل مورد نظرکه قصد رفتن داشته، میرود. حکم نماز و روزه او از جهت قصر یا تمام چگونه است؟
- کسی که به قصد ماهیگیری سفر می‌کند، تکلیف نماز و روزه او در حالات زیر چیست؟
- زن و شوهری اهل دو شهر جداگانه هستند و محل کارشان در شهر سوّمی است، ولی مجبور شدهاند در خارج از حد ترخص شهر محل کار، سکنی بگیرند. هر روز از محل زندگی به محل کار میروند و بر میگردند و هر چند وقت یک بار هم به شهرهای خودشان میروند. بفرمایید حکم نماز و روزة آنها در این چهار شهر چیست؟ همچنین بفرمائید اگر هر کدام از آنها به شهر همسرش برود، حکم نماز و روزة او چیست؟
- در سفر معصیت که نماز تمام است و شخص روزه را میگیرد، آیا پس از مراجعت نیاز به اعاده نماز یا روزه هست یا همان کفایت می‌کند؟
- آیا در مواردی که در سفر می‌شود روزه مستحبی یا نذر گرفت، در راه سفر هم می‌شود روزه گرفت یا این فتوا مخصوص محل اقامت است؟
- کسی که به مسافرتی میرود که حرام نیست، ولی در سفر از لوازم حرام بهره میگیرد؛ مثلاً با وسیلة نقلیه دولتی و بدون اجازه مسئول میرود و یا با پول غصبی و حرام سفر می‌کند، در این صورت سفر او حکم سفر معصیت دارد و باید نماز خود را تمام بخواند و روزهاش را بگیرد یا خیر؟
- شخصی شغلش مسافرت است و معمولاً در سفر به سر میبرد. با توجه به اینکه در سفر، روزههای ماه رمضان خود را میگیرد و نماز را تمام میخواند، آیا میتواند روزه قضای ماه رمضان خود را نیز در سفر بگیرد؟
- کسی که روزه قضا بر عهده دارد، می تواند معتکف شود و روزه اعتکاف را بگیرد؟ آیا فرقی می‌کند که در وطن باشد یا در سفر؟
- شخصی هر موقع در نماز برای او شکّی ایجاد می‌شود، نماز خود را رها می‌کند و نماز را از سر میگیرد. آیا قطع نماز و شروع مجدّد آن، کار صحیحی است؟ آیا نماز دوّم مجزی است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که در غیر وطن اصلی اش زندگی می کند و برای رفتن به محلّ کار باید از حدّ ترخص بگذرد، حکم نماز و روزه او در محلّ زندگی و محلّ کار چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی توانایی کسب و کار و تحصیل درآمد را دارد؛ ولی راههای کسب درآمد، مطابق شأن و موقعیت او نیست و به آبروی او لطمه وارد می‌کند. آیا میتوانیم به او زکات بدهیم تا مجبور به کسب درآمد از این راهها نباشد؟
- [آیت الله سیستانی] اینجانب ساکن ایران هستم ودر ایران کسب و کار دارم. محل کسب و کاری دیگری در یک کشور دیگر راه اندازی نموده ام و هر ماه چند روز به آنجا سرکشی می کنم.حتی در ماه مبارک رمضان درآن کشور حضور کامل دارم. البته محل اسکان و محل کار بیش از 30 کیلومتر فاصله دارند. حکم نماز و روزه من در این سرکشی ها چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا دنبال کار و کسب درآمد رفتن واجب است؟
- [آیت الله اردبیلی] اینجانب احتیاج به ماشین شخصی دارم زیرا فاصله محل کار با خانه و فاصلة آنها با محل زندگی پدر و مادرم و سایر اقوام بسیار زیاد است (از کرج به تهران و فواصل مختلف در تهران) ولی کارمند هستم و خرید ماشین با درآمد یکسال بنده میسر نمیگردد. آیا میتوانم طی دو یا سه سال برای این کار پس انداز کنم؟
- [آیت الله اردبیلی] اینجانب احتیاج به ماشین شخصی دارم زیرا فاصله محل کار با خانه و فاصلة آنها با محل زندگی پدر و مادرم و سایر اقوام بسیار زیاد است (از کرج به تهران و فواصل مختلف در تهران) ولی کارمند هستم و خرید ماشین با درآمد یکسال بنده میسر نمیگردد. آیا میتوانم طی دو یا سه سال برای این کار پس انداز کنم؟
- [آیت الله اردبیلی] اینجانب احتیاج به ماشین شخصی دارم زیرا فاصله محل کار با خانه و فاصلة آنها با محل زندگی پدر و مادرم و سایر اقوام بسیار زیاد است (از کرج به تهران و فواصل مختلف در تهران) ولی کارمند هستم و خرید ماشین با درآمد یکسال بنده میسر نمیگردد. آیا میتوانم طی دو یا سه سال برای این کار پس انداز کنم؟
- [آیت الله سیستانی] حکم نماز و روزه دانشجویان و طلاب در سفر برای تحصیل و در محل تحصیل چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] فردی به عنوان نیروی رسمی، در سپاه پاسداران مشغول به کار است. تکلیف وی در موارد ذیل چیست؟ الف. سفر، مقدمه شغل اوست؛ یعنی فاصله بین محلّ کار و شهری که در آن زندگی می‌کند، به اندازه مسافت شرعی است. اگر او بخواهد هفتهای یک بار بین شهر خود و محلّ کار رفت و آمد نماید، چه باید بکند؟ ب. اگر ساعت یازده از محلّ کار خارج شود و در بین راه، اذان گفته شود و بخواهد نماز بخواند، قصر بخواند یا کامل؟ ج. اگر ساعت یازده از محلّ کار خارج و به منظور کار شخصی، به مقصد شهر دیگری که فاصلهاش بیشتر از مسافت شرعی است، حرکت کند، تکلیفش چیست؟
- [آیت الله خوئی] در منهاج فرمودهاید کسی که وطن او نجف است و محل کار وی کوفه است که هر روز به آنجا سفر می‌کند و شب برمیگردد حال اگر قصد داشت از کوفه به بغداد سفر کند، حد ترخص وی از کوفه حساب می‌شود نه نجف، این حکم چیست؟ آیا کوفه در اثر سفر همه روزه جزء وطن وی به حساب آمده یا علت دیگری دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- مکان نمازگزار سه شرط دارد: شرط اوّل: باید مکان نمازگزار مباح باشد، و در ملک غصبی یا روی فرش و تخت غصبی و مانند اینها نماز نخوانند ولی نماز خواندن در زیر سقف و خیمه غصبی مانعی ندارد، همینطور اگر سهواً یا در حال ناچاری یا ندانستن اینکه مکان او غصبی است یا ندانستن مسئله باشد اشکال ندارد.
- کسی که در دو محل یا بیشتر زندگی می‌کند مثلاً در هر شهری سه ماه میماند همه آنها وطن او حساب می‌شود.
- اگر روزهدار کاری که حلال است و روزه را باطل می‌کند انجام دهد مثلاً آب بیاشامد و بعد کار دیگری که حرام است و روزه را باطل می‌کند انجام دهد مثلاً غذای حرامی بخورد یک کفّاره کافی است.
- کسی که نمیداند پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش میگذرد یا نه، یا ده روز در محلّی میماند یا نه، باید نماز را تمام بخواند. شرط دوّم: برای کار حرام سفر نکند و اگر برای کار حرامی مانند دزدی سفر کند باید نماز را تمام بخواند، و همچنین است اگر خود سفر حرام باشد مثل آنکه زن بدون اجازه شوهر سفری برود که بر آن واجب نباشد، ولی اگر مثل سفر حجّ واجب باشد باید نماز را شکسته بخواند.
- کسی که سفر او حرام نیست و برای کار حرام هم سفر نمیکند، گرچه در سفر معصیتی انجام دهد مثلاً غیبت کند یا شراب بخورد باید نماز را شکسته بخواند.
- راننده و دورهگردی که در دو سه فرسخی شهر رفت و آمد می‌کند چنانچه اتفاقاً سفر هشت فرسخی برود باید نماز را شکسته بخواند.
- اگر روزهدار در یک روز ماه رمضان چند مرتبه کاری که روزه را باطل می‌کند انجامدهد گرچه آن کار جماعباشد برای همه آنهایک کفّاره کافی است.
- جایی را که انسان محل زندگی خود قرار داده و مثل کسی که آنجا وطن اوست در آنجا زندگی می‌کند گرچه قصد نداشته باشد که همیشه در آنجا بماند وطن او حساب می‌شود، مثل طلاب و دانشجویانی که بیش از چند سال قصد ندارند در آنجا بمانند.
- اگر جلوگیری از معصیت توقف داشته باشد بر این که دست معصیت کار را بگیرد یا او را از محل معصیت بیرون کند یا در وسیلهای که با آن معصیت می‌کند تصرّف کند، جایز بلکه واجب است.
- اگر شک دارد که سفر او هشت فرسخ است یا نه، باید تحقیق کند و اگر یک نفر مورد اعتماد بگوید یا بین مردم معروف باشد که سفر او هشت فرسخ است کفایت می‌کند ولی اگر تحقیق ممکن نیست باید نماز را تمام بخواند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] .خانمی که درآمد شغلی یا ملکی دارد؛ ولی هزینه زندگی او را شوهرش می پردازد، تمام درآمد خودش را باید تخمیس کند ; اما هزینه هایی که بر شوهرش واجب نیست مانند سفر زیارتی مستحب، سفر تفریحی مباح، خرید وسایل یا هدیه و کادو برای بستگان خود و مانند آن اینگونه هزینه ها را میتواند مطابق شأن خود و بدون اسراف از درآمد خودش کسر کند و خمس بقیه را بپردازد.
- [آیت الله بهجت] اگر سفر او سفر حرام نباشد، ولی حیوان سواری یا مرکب دیگری که سوار است غصبی باشد، و یا اینکه در زمین غصبی سفر می‌کند، بنابر اظهر نمازش تمام است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر تاجر یا کاسب و یا کشاورز از درآمد سالانه خود وسیله نقلیهای بخرد، چنانچه آن را برای استفاده در کسب و کار خریده باشد، حکم سرمایه را دارد؛ و اگر برای استفاده خانوادگی و برآوردن نیاز زندگی خریده باشد، جزء مؤونه است و خُمس آن واجب نیست و چنانچه برای هر دو باشد، به نسبتی که برای کسب و کار از آن استفاده می‌کند، حکم سرمایه را دارد.
- [آیت الله بهجت] لباس نمازگزار باید مباح باشد و کسی که میداند پوشیدن لباس غصبی حرام است، اگر عمداً در لباس غصبی نماز بخواند، بنابر احتیاط باید آن نماز را دوباره با لباس غیر غصبی بخواند، گرچه با تحقق قصد قربت، اظهر صحت نماز است. و در صورت غصبی بودن چیزهایی که بهتنهایی عورت را نمیپوشاند مثل عرقچین، و همچنین چیزهایی که نمازگزار آنها را پوشیده، ولی ساتر مباح دیگری دارد نیز همین حکم جاری است.
- [آیت الله علوی گرگانی] لباس نمازگزار باید مباح باشد و کسی که میداند پوشیدن لباس غصبی حرام است، اگر عمداً در لباس غصبی یا در لباسی که نخ یا تکمه یا چیز دیگر آن غصبی است نماز بخواند، باطل است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . لباس نمازگزار باید مباح باشد و کسی که می داند پوشیدن لباس غصبی حرام است، اگر عمداً در لباس غصبی یا در لباسی که نخ یا تکمه یا چیز دیگر آن غصبی است نماز بخواند، باطل است.
- [آیت الله نوری همدانی] لباس نماز گزار باید مباح باشد و کسی که می داند پوشیدن لباس غصبی حرام است ، اگر عمداً در لباس غصبی نماز بخواند باطل است و همچنین در لباسی که نخ یا تکمه یا چیز دیگر آن غصبی است نماز بخواند بنابر احتیاط واجب باید آن نماز را دوباره با لباس غیر غصبی بخواند .
- [آیت الله جوادی آملی] .هزینههای کسب و کار مانند اجاره، کرایه، بهای آب، برق و غیره در محاسبه خمسی کسر می‌شود; همچنین هزینه های متعارف شخص و خانوادهاش از درآمد کسب و کار نیز کسر می‌شود.
- [آیت الله جوادی آملی] .استثنائات هزینه های شخص و عائله او از درآمد کسب دو بخش دارند : 1 .هزینههای رایج ; مانند خوراک روزانه، پوشاک و مسکن متعارف. 2 .هزینههای غیر روزانه که شارع مقدّس, آن را واجب کرده باشد ; مانند سفر حج واجب، کفاره روزه و قسم، دیه و مانند آن ; همچنین اموری که انجام دادن آن ها مستحب باشد, مانند زیارت مشاهد مشرفه، عمره، صدقات مستحب یا انجام دادن آنها مباح باشد، مانند هدیه و مهمانی و سفرهای تفریحی و مانند آن که این امور مباح باید مطابق شأن او باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که میداند پوشیدن لباس غصبی حرام است ولی نمیداند نماز را باطل می‌کند، مانند کسیست که میداند لباس غصبی نماز را باطل می‌کند.