جراحت
زخمهای ایجاد شده در بدن بوسیله آلات جرح و مانند آن را جراحت می گویند که عمده احکام جراحتها در باب قصاص و دیات مطرح شده، لیکن در بابهاى طهارت، جهاد و شهادت نیز از آن سخن رفته است.
آیا به دیه ی قتل نفس یا جراحت، خمس تعلق می گیرد؟
دیه خمس ندارد، خواه دیه مربوط به نقصی باشد که بر او وارد شده باشد، خواه مربوط به دیگری باشد و او ارث ببرد. والله العالم
دیه خمس ندارد، خواه دیه مربوط به نقصی باشد که بر او وارد شده باشد، خواه مربوط به دیگری باشد و او ارث ببرد. والله العالم
پاسخ:
دیه خمس ندارد، خواه دیه مربوط به نقصی باشد که بر او وارد شده باشد، خواه مربوط به دیگری باشد و او ارث ببرد. والله العالم
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- جانی قصد قتل نداشت و ضربه ای هم که وارد نمود، نوعاً کشنده نیست، ولی اتفاقاً منجر به قتل شد. آیا جانی علاوه بر دیه ی قتل نفس، به قصاص جنایت بر عضو نیز محکوم می گردد؟
- آیا ادعای اکراه بر قتل، مُسقِط دیه و قصاص است؟
- اگر سه نفر در قتل شرکت نمایند و اولیای دم تقاضای قصاص نفس کنند و بخواهند هر سه نفر را قصاص کنند، باید فاضل دیه را به وارث قاتلان پرداخت کنند. حال ولیّ دم حاضر به پرداخت فاضل دیه نیست و این افراد هم چنان در زندان باقی مانده اند. تکلیف چیست؟
- در قتل یا جرح خطای محض که مهلت دیه سه سال است، آیا در قتل یا جرح عمدی صبی که عمدش خطا محسوب می شود، دیه در مدت سه سال پرداخت می شود؟
- شخصی مرتکب یک قتل عمدی و یک قتل شبه عمد شد. کیفیت اجرای قصاص و گرفتن دیه چگونه است و آیا جهت ادای دیه باید دو سال صبر شود و سپس قصاص صورت بگیرد؟
- اگر مسلمانی عمداً مرتدی را به قتل برساند، آیا قصاص یا دیه دارد؟
- شخصی مرتکب قتل غیر عمدی گردیده و توانائی پرداخت دیه را ندارد وظیفه چنین فردی چیست؟
- اگر فردی در ماه حرام مجروح شود و در اثر جراحت مزبور در ماه حرام سال بعد فوت کند آیا دیه تغلیظ می شود؟
- شخصی اقدام به قتل نفس محترمه(محقون الدم) یا اقدام به جنایت بر عضو کرده ولی بر اثر عواملی، قتل و جنایت واقع نشده. آیا می توان او را به جهت شروع در جنایت تعزیر نمود؟
- در قتل غیر عمد که ناشی از تصادف است و محکومٌ علیه موظف به پرداخت دیه به مدت دو سال می باشد، اگر محکومٌ علیه توان پرداخت دیه را نداشته باشد، دیه به عهده ی چه شخصی می باشد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] جرح و قتل عمد یا غیر عمد به یک ضربه یا چند ضربه واقع شده است، آیا دیه جرح در دیه نفس تداخل دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا به دیه خمس تعلّق میگیرد؟
- [آیت الله سیستانی] آیا به دیه خمس و یا زکات تعلق می گیرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر کسی یکی از ناخنهای پا یا دست کسی را از بین ببرد، آیا به جز دیه جراحت وارده، دیه دیگری برای خود ناخن به مجروح تعلق می گیرد؟ و همینطور در مواردی که قسمتی از ناخن از بین برود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] در موارد ذیل که جرح و قتل به طور عمد یا غیر عمد توسط یک نفر صورت میپذیرد آیا حسب مورد قصاص طرف در قصاص نفس و دیه عضو در دیه نفس تداخل می‌کند؟ الف - جرح و قتل با ضربه واحد انجام شود؟ ب - جرح و قتل با دو ضربه یا بیشتر انجام شود (در این فرض ممکن است ضربات متعدّد در زمانهای متفرّق یا متوالی انجام شود)
- [آیت الله مکارم شیرازی] چنانچه جانی یک ضربه به چشم مجنیٌ علیه بزند و این یک ضربه باعث جراحت از نوع دامیه یا غیره و سیاه شدگی توأماً گردد، آیا دیه متعلّق به این دو اثر دو نوع است یا دیه فقط به جراحت دامیه تعلق می گیرد؟
- [آیت الله بهجت] آیا خمس به دیه ای که به ولیّ یا شخص داده می شود تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] دیه جراحت در انگشتان دست به نسبت دیه انگشت سنجیده می شود، یا به نسبت دیه دست؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر بگوئیم اکراه در قتل نفس مجوز قتل نیست و شخص مرتکب قصاص میشود شامل اکراه بر مادون نفس (کمتر از کشتن) نیز میشود؟
- [آیت الله بهجت] برخی جراحت ها که موجب دیه است، اگر در عضوی واقع شود که علاوه بر آن ها، سبب نقص و شل شدن آن عضو شود که اگر در جای دیگری بود، تنها همان جراحت بود، آیا افزون بر دیه جراحت، دیه نقص عضو یا ارش نیز ثابت است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر با عین پول خمس نداده جنسی را بخرد یعنی بفروشنده بگوید این جنس را به این پول می خرم معامله صحیح است، و به جنسی که با این پول خریده است، خمس تعلق می گیرد.
- اگر چیزی را که خمس آن داده نشده به کسی ببخشند پنج یک آن به عهده خود بخشنده است،و با این تصرّف خمس به ذمّه او تعلق می گیرد و چیزی بر گیرنده نیست.
- اگر کسی یکی از خویشان خود را عمداً و به ناحق بکشد از او ارث نمی برد ولی اگر از روی خطا باشد، مثل آن که سنگ به هوا بیندازد و اتفاقاً به یکی از خویشان او بخورد و او را بکشد از او ارث می برد ولی از دیه قتل ارث نمی برد.
- اگر در جای وضو زخم و جراحت و شکستگی نباشد ولی به جهت دیگر، آب برای آن ضرر داشته باشد، باید تیمّم کند.
- کسی که از اول تکلیف خمس نداده، سه حالت دارد: 1 از منافع کسب چیزی که به آن احتیاج ندارد، خریده و یک سال از خرید آن گذشته، باید خمس آن را بدهد. 2 اثاث خانه و چیزهای دیگری که به آنها احتیاج دارد مطابق شأن خود از درآمد همان سال خریده، خمس به آن ها تعلق نمی گیرد. 3 اگر نداند که در بین سال خریده یا بعد از تمام شدن سال، باید تمام اموال مشکوک خود را حساب کرده و حاکم شرع و یا نماینده او، بدهی او را جهت خمس تخمین بزند و مصالحه نماید و با پرداخت آن ذمه او بری می شود.
- جوایزی که به پس اندازها تعلّق می گیرد اگر قراردادی میان پس انداز کننده و بانک یا صندوق نباشد حلال است و با گذشتن سال خمس آن واجب می شود، این در صورتی است که پس انداز کننده خود را طلبکار جایزه نداند، بلکه پس انداز گیرنده شخصاً برای تشویق پس انداز کنندگان جوایزی می دهد. 2 معدن
- اگر در بدن یا لباس نمازگزار، خون زخم یا جراحت یا دمل باشد، چنانچه طوری است که آب کشیدن بدن یا لباس یا عوض کردن لباس برای او سخت است، تا وقتی که زخم یا جراحت یا دمل خوب نشده است، می تواند با آن خون نماز بخواند، و همچنین است اگر چرکی که با خون بیرون آمده یا دوائی که روی زخم گذاشته اند و نجس شده; در بدن یا لباس او باشد. ولی زخمی که به زودی خوب می شود و شستن آن آسان است، در بدن یا لباس نمازگزار باشد، باید آن را آب بکشد.
- انسان می تواند در بین سال هر وقت منفعتی به دستش آید خمس آن را بدهد و همچنین جایز است دادن خمس را تا آخر سال تأخیر بیندازد و اگر برای دادن خمس سال شمسی قرار دهد، مانعی ندارد.
- بنابر احتیاط واجب باید خمس مال حلال مخلوط به حرام را از عین همان مال بدهد ولی خمس های دیگر را می تواند از همان چیز بدهد یا به مقدار قیمت خمس که بدهکار است پول بدهد.
- اگر خمس مال را نداده در صورتی می تواند در آن مال تصرف کند که موجب اتلاف حقوق صاحبان خمس نشود و در غیر این صورت تصرف در آن حرام است و در هر حال باید خمس مال را بپردازد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] در بریدن اعضا قصاص جایز است ولی در ایجاد جراحت چون معمولاً قصاص قابل کنترل نیست یعنی نمیشود درست به اندازه جراحت، جراحت وارد کرد، باید دیه گرفته شود.
- [آیت الله مظاهری] اگر ده انگشت کسی را از بیخ ببرند دیه آن دیه قتل است، و دیه هر انگشت یک دهم دیه قتل است، و دیه هر بند انگشت یک سوّم دیه انگشت است، و در انگشت شَست دیه هر بند نصف دیه انگشت است.
- [آیت الله مظاهری] در قتل عمد ورثه مقتول میتوانند قصاص کنند یا دیه بگیرند یا عفو کنند ولی عفو بهتر است، و در قتل شبه عمد حقّ قصاص ندارند فقط میتوانند دیه بگیرند یا عفو نمایند، و در قتل خطایی نیز حقّ قصاص ندارند بلکه یا عفو میکنند یا از عاقله یعنی خویشاوندان پدری قاتل، دیه میگیرند.
- [آیت الله مظاهری] در قتل خطا و قتل شبه عمد، قاتل باید علاوه بر دیه، شصت روز روزه بگیرد و اگر نتواند، شصت فقیر را سیر نماید، و در قتل عمد اگر ورثه مقتول عفو کنند یا با قاتل بر دیه توافق نمایند، قاتل باید شصت روز روزه بگیرد و شصت فقیر را هم سیر نماید.
- [آیت الله مظاهری] در قتل عمد که ورثه حقّ قصاص دارند میتوانند بیش از دیه از قاتل بگیرند و قصاص نکنند.
- [آیت الله مظاهری] میزان کلی در دیه اعضای اصلی انسان این است که هر عضوی که فرد باشد، مانند زبان یا آلت مردانگی، بریدن و از بین بردن آن موجب دیه قتل (هزار مثقال شرعی طلا) است و هر عضو اصلی که جفت باشد، مانند دست و پا و گوش و چشم، بریدن یا از بین بردن جفت آن موجب دیه قتل، و بریدن یا از بین بردن یکی از آنها موجب نصف دیه است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] قتل بر سه گونه است: اوّل: قتل عمدی، در قتل عمدی یا قاتل به قصد قتل دیگری را میکشد یا با وسیلهای که به حسب عادت کشنده است و قاتل هم احتمال عقلایی این امر را بدهد قتل صورت میگیرد. دوم: قتل شبه عمد، در قتل شبه عمد شخصی کسی را با آلتی بزند که به حسب عادت کشنده نیست و یا قاتل این امر را احتمال نمیدهد و قصد کشتن هم نداشته باشد و اتّفاقاً بکشد. سوم: قتل خطای محض، در قتل خطای محض قاتل انجام کاری بر روی مقتول را قصد نکرده، بلکه مثلاً برای شکار حیوانی تیر انداخته ولی اشتباهاً کسی را کشته است. در قتل عمد، ولیّ مقتول میتواند قاتل را عفو کند، یا در صورت وجود شرائط قصاص، او را با حکم حاکم شرع بکشد و اگر مقتول مسلمان، زن یا دختر باشند، اگر چه قاتل مسلمان او را هم میتوان کشت، لکن اگر قاتل، مرد باشد، باید نصف دیه او را به وی بدهند و ولیّ مقتول میتواند در صورت رضایت آنها به مقداری که طرفین راضی شوند از قاتل دیه بگیرد و در صورتی که رضایت آنها به دیهای باشد که در شرع معیّن شده است، چون اندازههایی که در شرع برای دیه تعیین شده مختلف است، قاتل میتواند هر اندازهای را که مایل است انتخاب کند، بنابراین میتواند قیمت نقره را که از سایر اقسام دیه کمتر است بدهد و اگر رضایت آنها به قسم خاصّی از دیه باشد، قاتل باید همان قسم را بدهد. در قتل شبه عمد و خطای محض، ولیّ مقتول حقّ ندارد قاتل را بکشد، بلکه حقّ دریافت دیه دارد که در قتل شبه عمد از خود قاتل و در قتل خطای محض از عاقله (یعنی قوم و خویشان پدری قاتل) و در صورت ندادن آنها از خود قاتل دیه گرفته میشود.
- [آیت الله بهجت] دیه قتل شبه عمد و قتل خطا هر یک صد شتر است، ولی سن شترها در هر کدام مختلف است که توضیح آن در کتابهای مفصل داده شده است.
- [آیت الله مظاهری] مقصود از عاقله که دیه قتل خطا را باید بدهد خویشان نسبی پدری می‌باشد، چه مرد باشند یا زن، غیر از بچهها و دیوانهها و کفّار، و تقسیم دیه بر آنان با رعایت مراتب ارث است.
- [آیت الله بهجت] در تعلق خمس به سودی که به مال طفل تعلق میگیرد، اشکال است و ظاهر عدم تعلق خمس است به مال طفل، ولی احوط ادای خمس بعد از بلوغ است و وقت تعلق آن گذشتن سال بر اولین سودی است که علم به وقت آن دارد.