خرید و فروش
بیع، مبادله‌ی مال در برابر مال است. معنای یاد شده، معنای لغوی بیع است و در باب تجارت یا بیع- بنابر اختلاف تعبیر در کلمات فقها- به تفصیل از احکام، اقسام و شرایط آن سخن رفته است.
در صورتی که در شهری خرید و فروش مثلاً بر اساس(مَن) انجام می گیرد و خریدار نیز می داند، اما از مقدار آن(مَن) که چند کیلو است بی اطلاع است، آیا معامله صحیح است؟
هرگاه عقلای شهری برای رفع جهالت و غرر، وزنی را معین کرده اند مانند(مَن)، معامله روی آن وزن، رافع غرر است; هر چند مشتری نداند که وزن آن چند کیلو است. والله العالم
هرگاه عقلای شهری برای رفع جهالت و غرر، وزنی را معین کرده اند مانند(مَن)، معامله روی آن وزن، رافع غرر است; هر چند مشتری نداند که وزن آن چند کیلو است. والله العالم
عنوان سوال:
در صورتی که در شهری خرید و فروش مثلاً بر اساس(مَن) انجام می گیرد و خریدار نیز می داند، اما از مقدار آن(مَن) که چند کیلو است بی اطلاع است، آیا معامله صحیح است؟
پاسخ:
هرگاه عقلای شهری برای رفع جهالت و غرر، وزنی را معین کرده اند مانند(مَن)، معامله روی آن وزن، رافع غرر است; هر چند مشتری نداند که وزن آن چند کیلو است. والله العالم
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر در ضمن معامله شرط شود که خریدار، فرد دیگری را برای خرید کالا معرفی کند آیا این شرط ضمن عقد بیع صحیح است؟
- اگر در حین معامله قیمت مشخص نشود و با این عبارت که (قیمت میدان هر چند باشد به آن قیمت فروختم) خرید و فروش کنند آیا این معامله صحیح است؟
- هیچ کس از زمان مرگ خود اطلاع ندارد. آیا خرید قبر صحیح است؟
- خرید مقدار کمی آرد از نانوایی برای پختن حلوا و سایر موارد آیا جایز است؟ در صورت جواز، تا چند کیلو مجاز است خریداری کند و در صورت خرید از نانوایی آیا تعیین قیمت از طرف نانوایی است؟
- هرگاه موکل وکیل را عزل کند و وکیل از عزل اطلاع نداشته باشد و معامله ای انجام دهد ولی خریدار از عزل وکیل مطلع باشد آیا معامله نافذ است؟
- آیا معامله زمین و یا باغ بدون رؤیت خریدار صحیح است؟
- خرید و فروش قرآن به صورت متعارف کنونی جایز است ؟ (فروشنده مثلاً می گوید 2000 تومان می فروشم و خریدار مبلغ را پرداخت می کند).
- زمینی را با سند جعلی فروخته ام در حالی که از جعلی بودن آن اطلاع نداشتم آیا معامله صحیح است؟
- در قبال فروش زمینی 4 پلاک معین به عنوان ثمن تعیین می شود ولی پس از معامله مشخص می شود که خریدار مالک 2 پلاک نمی باشد آیا معامله مذکور باطل است؟
- در صورتی که ثمن معامله بسیار ناچیز باشد، آیا معامله صحیح است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] آیا فروش مثلاً ده کیلو برنج به پانزده هزار تومان یعنی هر کیلو یکهزار و پانصد تومان به فردی با شرط این که مثلاً پنجاه هزار تومان به خریدار به عنوان قرض بدهد که به صورت اقساط بپردازد صحیح است؟
- [آیت الله نوری همدانی] قانون اصلاح مبارزه با مواد مخدر مصوب 1376 برای خرید و فروش و... بیش از 30 گرم هروئین و خرید و فروش و... بیش از 5 کیلو گرم تریاک و... در صورت تکرار برای بار دوم مجازات اعدام مقرر نموده است. آیا مجازات اعدام (حتی برای مقدار مذکور) از باب حد است یا بر اساس مقتضیات زمان و مکان مجازات این جرایم را قانونگذار تعیین مینماید (احکام سلطانیه)
- [آیت الله نوری همدانی] آیا خرید و فروش سفته به کمتر از مقدار آن صحیح است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا صحیح است که بگوییم خرید و فروش موادّ مخدّر مانند خرید و فروش شراب است به این معنا که خریدار مالک مواد نمی شود و فروشنده مالک ثمن و مبلغ آن مواد نمی باشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا صحیح است که بگوییم خرید و فروش موادّ مخدّر مانند خرید و فروش شراب است به این معنا که خریدار مالک مواد نمی شود و فروشنده مالک ثمن و مبلغ آن مواد نمی باشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر شخصی چیزی را به فرد دیگری به شرط عدم فروش به دیگران بفروشد و خریدار با این شرط آن چیز را بخرد سوال این است : 1-این شرط و معامله صحیح است؟ 2- اگر خریدار خلاف شرط عمل کند و به دیگری بفروشد معامله دوم چه صورتی دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی زمینی را به مبلغ معیّنی خریده است و به مقدار قیمت مبیع از فرد سومی طلب دارد، لذا فروشنده را به بدهکار حواله کرد تا پول زمین را از او بگیرد، ولی آن شخص ثالث که بدهکار و محال علیه است بدون اطلاع خریدار با پرداخت پول زمین به فروشنده آن را برای خودش خرید، آیا معامله اوّل که فروشنده با حواله پول آن به شخص ثالث موافقت کرده بود. صحیح است یا معامله دوم؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] حضرتعالی فرموده اید: " در صورتی که چک مربوط به معامله ای باشد، و سند بدهکاری محسوب شود (و چک دوستانه نباشد( خرید و فروش آن به کمتر یا بیشتر از مبلغ مندرج در آن مانعی ندارد." سوال این است: فروش چک به مبلغ بالاتر چه اثر شرعی و یا عرفی دارد که معامله آن صحیح است؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا دادن مبلغی پول قبل از معامله به فروشنده به منظور نگهداری مال برای خرید تا زمان انجام معامله صحیح است؟ این کار برای هر یک از خریدار و فروشنده چه الزامی میآورد؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر فروشنده ماشینی بگوید که قیمت نقدی آن، این مقدار است و قیمت قسطی ده ماهه آن فلان مقدار است و مشتری هم گمان کند که آن مقدار زیادی در فروش قسطی، سود پول آن در مدّت ده ماه است و بر همین اساس معامله صورت بگیرد، با توجه به آنچه در ذهن مشتری خطور کرده که مقدار اضافه بر قیمت نقد را به عنوان سود پول می پردازد و معامله ربوی است، آیا اساساً معامله، ربوی و باطل محسوب نمی شود؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر در موقع معامله صیغه نخوانند، ولی فروشنده در مقابل مالی که از خریدار می گیرد، مال خود را ملک او کند و او بگیرد، معامله صحیح است و هر دو مالک می شوند. خرید و فروش میوه ها
- خرید و فروش چیزهایی که از یک جنس نیست به هر صورت که باشد مانعی ندارد، مثل این که ده کیلو برنج را به بیست کیلو گندم بفروشند.
- در خرید و فروش لازم نیست صیغه عربی بخوانند، مثلاً اگر فروشنده به فارسی بگوید این مال را در عوض این پول فروختم و مشتری بگوید قبول کردم معامله صحیح است، ولی خریدار و فروشنده باید قصد انشاء داشته باشند، یعنی به گفتن این دو جمله مقصودشان خرید و فروش باشد.
- در چند مورد معامله باطل است: اول :خرید و فروش عین نجس مثل: بول و غائط و خون و خوک و سگ ولی خرید و فروش خون برای معالجه بیماران و خرید و فروش سگ شکاری و نگهبان جایز است. دوم :خرید و فروش مال غصبی مگر آنکه صاحبش اذن دهد. سوم: خرید و فروش چیزهائی که ارزش مالی ندارد. چهارم :معامله چیزی که منافع معمولی آن حرام باشد، مثل آلات قمار و موسیقی. پنجم: معامله ای که در آن ربا باشد. ششم: فروختن اجناس تقلبی که خریدار از وضع آن خبر نداشته باشد.و فروختن روغنی که آن را با پیه مخلوط کرده است و این عمل را غش می گویند، از پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) منقول است که فرمود: کسی که در معامله با مسلمانان غش کند یا به آنان ضرر بزند یا تقلب و حیله نماید، از ما نیست و هر که با برادر مسلمان خود غش کند، خداوند برکت روزی او را می برد و راه معاش او را می بندد و او را به خودش واگذار می کند. هفتم :خرید و فروش اعضای بدن مانند کلیه و امثال آن و اگر پولی می گیرد آن را در مقابل اجازه برداشتن عضو در بدن، بگیرد نه در مقابل اصل و در هر حال این کار در صورتی جائز است که برای دهنده عضو، ایجاد خطر نکند. هشتم :خرید و فروش اراضی موات پیش از آنکه آن را احیاء کند.
- هرگاه در حال اعتکاف به خرید و فروش بپردازد، معامله او درست و اعتکاف او باطل است.
- اگر خریدار یا فروشنده را به معامله مجبور کنند چنانچه بعد از معامله راضی شود و بگوید راضی هستم، معامله صحیح است.
- اگر چیزی را که می فروشند یکی از شرط های معامله در آن نباشد مثلاً چیزی را که باید با وزن خرید و فروش کنند بدون وزن معامله نمایند، معامله باطل است. و چنانچه فروشنده و خریدار با قطع نظر از معامله راضی باشند که در مال یکدیگر تصرف کنند اشکال ندارد وگرنه چیزی را که از یکدیگر گرفته اند مثل مال غصبی است و باید آن را به هم برگردانند. و در صورتی که مال هر یک در دست دیگری تلف شود، چه بداند معامله باطل است چه نداند; باید عوض آن را بدهد.
- در معامله بیع شرط که مثلاً خانه صد هزار تومانی را با علم و آگاهی به پنجاه هزار تومان می فروشند و قرار می گذارند اگر فروشنده در موعد مقرّر پول را بدهد می تواند معامله را فسخ کند، معامله اشکالی ندارد، به شرط این که طرفین واقعاً قصد خرید و فروش داشته باشند و اگر در موعد مقرر پول را ندهد جنس از آن خریدار خواهد بود.
- اگر معین نکنند که کدام یک از آنان با سرمایه خرید و فروش نماید، هیچ یک آنان بدون اجازه دیگری نمی تواند با آن سرمایه معامله کند.
- اگر معین نکنند که کدام یک از آنان با سرمایه خرید و فروش نماید، هیچ یک آنان بدون اجازه دیگری نمی تواند با آن سرمایه معامله کند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر برای معامله صیغه نخوانند ولی فروشنده و خریدار به دادن و گرفتن قصد فروش و خرید کنند معامله صحیح است و هر دو مالک می شوند
- [آیت الله بهجت] اگر ظالمی خریدار یا فروشنده را به معامله مجبور کند، چنانچه بعد از معامله راضی شود و بگوید راضی هستم، در صورتی معامله صحیح است که موقع خرید یا فروش قصد معامله کرده باشد. ولی اگر خود مالک، شخصی را بر اجرای صیغه مجبور کند، بنابر اظهر معامله صحیح است و احتیاج به رضایت بعدی ندارد.
- [آیت الله مظاهری] اگر در موقع معامله صیغه نخوانند ولی فروشنده در مقابل مالی که از خریدار میگیرد مال خود را ملک او کند و او بگیرد معامله صحیح است و هر دو مالک میشوند. خرید و فروش میوه بر درخت:
- [آیت الله سیستانی] اگر در موقع معامله صیغه نخوانند ، ولی فروشنده در مقابل مالی که از خریدار میگیرد ، مال خود را ملک او کند ، معامله صحیح است و هر دو مالک میشوند . خرید و فروش میوهها
- [آیت الله مظاهری] خرید و فروش ملکی که آن را به دیگری اجاره دادهاند اشکال ندارد ولی استفاده آن ملک در مدّت اجاره مال مستأجر است و اگر خریدار نداند که آن ملک را اجاره دادهاند یا به گمان اینکه مدّت اجاره کم است ملک را خریده باشد پس از اطّلاع میتواند معامله را به هم بزند. صیغه خرید و فروش:
- [آیت الله سیستانی] خرید و فروش ملکی که آن را به دیگری اجاره دادهاند اشکال ندارد ، ولی استفاده آن ملک در مدت اجاره مال مستأجر است . و اگر خریدار نداند که آن ملک را اجاره دادهاند ، یا به گمان اینکه مدت اجاره کم است ، ملک را خریده باشد ، پس از اطلاع به کیفیت میتواند معامله خودش را بهم بزند . صیغه خرید و فروش
- [آیت الله نوری همدانی] اگر در موقع معامله صیغه نخوانند ، ولی فروشنده در مقابل مالی که از خریدار می گیرد ، مال خود را ملک او کند و او بگیرد معامله صحیح است و هر دو مالک می شوند . خرید و فروش میوه ها
- [آیت الله نوری همدانی] در معاملة بیع شرط که مثلاً خانة هزار تومانی را به دویست تومان می فروشند و قرار می گذارند که اگر فروشنده سرمدّت پول را بدهد بتواند معامله را بهم بزند در صورتی که خریدار و فروشنده قصد خرید و فروش داشته باشند ، معامله صحیح است .
- [آیت الله وحید خراسانی] در معامله بیع شرط که مثلا خانه صد هزار تومانی را به پنجاه هزار تومان می فروشند و قرار می گذارند که اگر فروشنده سر مدت پول را بدهد بتواند معامله را به هم بزند در صورتی که خریدار و فروشنده قصد خرید و فروش داشته باشند معامله صحیح است
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] در معامله بیع شرط که مثلا خانه هزار تومانی را به دویست تومان می فروشند و قرار می گذارند که اگر فروشنده سر مدت پول را بدهد بتواند معامله را به هم بزند؛ در صورتی که خریدار و فروشنده قصد خرید و فروش داشته باشند معامله صحیح است.