ازدحام
تراکم و هجوم جمعیت را ازدحام گویند. از آن به مناسبت در بابهای طهارت، حج و دیات سخن گفته شده است.
در موقعی که شخص طواف می کرده جمعیت زیاد بوده و بعد از ان در اثر ازدحام نتوانسته است که نزدیک مقام نماز بخواند و در ان وقت چاره ای بغیر از نماز خواندن دور از مقام نداشته ایا نماز او صحیح است یا خیر
با عدم تمکن از اتیان به نماز طواف نزدیک به مقام در کل وقت جایز است با رعایت الاقرب فالاقرب پشت مقام تا نزدیک ظلال مسجد قدیم نماز بخواند و لی بنابر احتیاط واجب اگر متمکن از صلاه طواف نزدیک به مقام در کل وقت امکان انجام طواف هست باید طواف و نماز ان را تاخیر بیاندازد
با عدم تمکن از اتیان به نماز طواف نزدیک به مقام در کل وقت جایز است با رعایت الاقرب فالاقرب پشت مقام تا نزدیک ظلال مسجد قدیم نماز بخواند و لی بنابر احتیاط واجب اگر متمکن از صلاه طواف نزدیک به مقام در کل وقت امکان انجام طواف هست باید طواف و نماز ان را تاخیر بیاندازد
عنوان سوال:
در موقعی که شخص طواف می کرده جمعیت زیاد بوده و بعد از ان در اثر ازدحام نتوانسته است که نزدیک مقام نماز بخواند و در ان وقت چاره ای بغیر از نماز خواندن دور از مقام نداشته ایا نماز او صحیح است یا خیر
پاسخ:
با عدم تمکن از اتیان به نماز طواف نزدیک به مقام در کل وقت جایز است با رعایت الاقرب فالاقرب پشت مقام تا نزدیک ظلال مسجد قدیم نماز بخواند و لی بنابر احتیاط واجب اگر متمکن از صلاه طواف نزدیک به مقام در کل وقت امکان انجام طواف هست باید طواف و نماز ان را تاخیر بیاندازد
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در مقام ابراهیم بواسطه ازدحام ممکن نیست در موقع نماز طواف واجب مرد یا زن طوری بایستند که محاذی هم و یا زن جلوتر از مرد مشغول نماز نباشد ایا نماز انان صحیح است
- گاهی در پشت مقام ابراهیم علیه السلام جمعیت زیاد است و چون زن و مرد کنار هم قرار می گیرند احیانا مورد فشار ازدحام واقع می شوند بدون اینکه ریبه و فسادی در بین باشد ایا به نماز طواف ضرر نمی رساند
- با وضعیت فعلی که جمعیت حجاج خیلی زیادند و عده ای از ضعفا نمیتوانند در مطاف طواف کنند ایا توسعه در مطاف هست و نیز خلف مقام که یا نمی شود نماز خواند و یا مصادف با اذیت طواف کنندگان است و اطمینان از تمام کردن نماز مخصوصا برای ضعفا نیست نماز خواندن در دورتر چه حکمی دارد و ایا شخصی که وارد مکه شد می تواند فورا به اعمال طواف و نماز هر جور که ممکن باشد مشغول شود یا باید در حال احرام بماند که وقت ضیق شود مثلا تا شب نهم و ان وقت چنین کند و معلوم است برای همه کس میسر نیست
- ایا در صورت ازدحام که نشود پشت مقام یا احد الجانبین ان نماز طواف خواند تا حدود منبر و نماز در قسمت راست یا چپ منبر خوانده شد باز هم نماز در مقام در صورت امکان همان روز یا روزهای دیگر لازم است
- چند روزی که اطراف کعبه به قدری شلوغ است که صف طواف تا پشت مقام ابراهیم علیه السلام می اید و نماز خواندن پشت مقام و نزدیک ان ممکن نیست مگر اینکه چند نفری اطراف انسان بایستند تا انسان نماز طوافش را بخواند بفرمایید ایا حتما نماز باید خلف مقام و نزدیک ان باشد ولو به این صورت یا دورتر تا هرجا که می تواند به تنهایی نماز بخواند کافی است
- مواردی که باید احتیاطا طواف را تمام کند و نماز طواف بخواند و طواف را با نمازش اعاده کند ایا اگر یک طواف به قصد اعم از تمام و اتمام یعنی چنانچه ان مقدار انجام شده باطل بوده تمام هفت شوط را قصد طواف داشته باشد و چنانچه صحیح بوده به متمم ان قصدطواف داشته باشد انجام دهد و دو رکعت نماز بخواند کافی است یا خیر
- شخصی در عمره تمتع طواف را تمام کرده است ولی می گوید دلچسب نشد لذا یک طواف دیگر بدون خواندن نماز طواف اول بجا می اورد و نماز و سعی بجا می اورد و تقصیر می کند ایا عملش صحیح است یا نه
- کسی که نمازش را غلط می خواند و وقت تصحیح ان را ندارد می فرمایید نماز طواف را به همان کیفیت که می تواند خودش بخواند ایا چنین کسی می تواند عمره مفرده مستحبی بجا بیاورد
- در مناسک امده است که معذور نمی تواند نایب شود معذور به چه کسی گفته می شود لطفا حد ان را معین کنید مثلا کسی که نمی تواند نماز طواف را صحیح بخواند یا نمی تواند خودش رمی جمرات کند و یا نمی تواند قربانی نماید و یا نمی تواند یکی دیگر از واجبات حج را اعم از ارکان و غیر ارکان انجام دهد معذور است یا خیر
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] کسی که نماز طواف را به جهت ازدحام جمعیَّت در نقطه دور از پشت مقام خوانده و بعد از نماز طواف با بقاء موالات عرفیه و فوت موالات عرفیه آیا اعاده نماز طواف بعد از رفع مانع پشت مقام لازم است؟
- [آیت الله نوری همدانی] چنانچه پشت مقام ابراهیمعلیهالسلام ازدحام باشد و یا مأمورین اجازه خواندن نماز را ندهند، آیا لازم است برای خواندن نماز طواف، صبر کند و در وقت خلوت به فاصله چند ساعت یا چند روز، نماز را در پشت مقام بجا آورد و یا در همان موقع به فاصله دورتر از مقام نماز بخواند؟
- [آیت الله نوری همدانی] چنانچه پشت مقام ابراهیمعلیهالسلام ازدحام باشد و یا مأمورین اجازه خواندن نماز را ندهند، آیا لازم است برای خواندن نماز طواف، صبر کند و در وقت خلوت به فاصله چند ساعت یا چند روز، نماز را در پشت مقام بجا آورد و یا در همان موقع به فاصله دورتر از مقام نماز بخواند؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] در وضعیت فعلی که جمعیت حجاج خیلی زیاد است، عدهای از ضعفا نمیتوانند خلف مقام نماز بخوانند و یا مصادف با اذیت طواف کنندگان شده و اطمینان به اتمام نماز ندارند. در این صورت نماز خواندن در فاصله دورتر چه حکمی دارد؟ و آیا لازم است صبر کند و موقعی طواف کند که بتواند نمازش را خلف مقام بخواند؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که به علت ازدحام جمعیت نمیتواند نماز طواف را نزدیک به مقام ابراهیم علیهالسلام بخواند و آن را در پشت مقام و در فاصله دورتر میخواند، اگر قبل از انجام دادن سعی بین صفا و مروه بتواند نزدیک به مقام نماز بخواند، آیا تکرار نماز لازم می‌شود؟
- [آیت الله اردبیلی] مردی پس از طواف، در پشت مقام ابراهیم علیهالسلام نماز میخواند و ازدحام جمعیت زیاد است و موقع نماز طواف، زنی در کنار یا در جلو او مشغول نماز خواندن است. آیا در این صورت، اشکالی به نماز طواف و حجّ او وارد می‌شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در اثر کثرت ازدحام، مقام حضرت ابراهیم (علیه السلام) در موسم حج وسط طواف کنندگان قرار میگیرد، اگر کسی آن جا نماز طواف واجب بخواند مشکل و دیگران اعتراض میکنند، آیا تا آخر مسجدالحرام پشت مقام ابراهیم میتواند نماز بخواند؟
- [آیت الله جوادی آملی] با توجه به ازدحام جمعیت و ممانعت مأموران سعودی، نماز طواف در طرفین مقام ابراهیم و با فاصله جایز است، یا نه فقط بایستی پشت و نزدیک مقام باشد؟
- [آیت الله جوادی آملی] با توجه به ازدحام جمعیَّت و ممانعت مأموران سعودی، نماز طواف در طرفین مقام ابراهیم و با فاصله جایز است، یا نه فقط بایستی پشت و نزدیک مقام باشد؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مرد و زن در ازدحام پشت مقام حضرت ابراهیم علیه السلام نماز طواف را به محاذات هم بخوانند، نمازشان صحیح است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- شرط سوم باید در جایی نماز بخواند که احتمال بدهد می تواند نماز را تمام کند و نماز خواندن در جایی که به واسطه باد و باران و زیادی جمعیت و مانند اینها اطمینان دارد که نمی تواند ان را تمام کند باطل است اگر چه اتفاقا نماز را تمام کند
- اگر انسان کلمه ای را صحیح بداند و در نماز همان طور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده در صورتی که در اعتقاد به صحت قاصر بوده نمازش صحیح است و احتیاط مستحب ان است که دوباره نماز را بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید و در صورتی که مقصر بوده باید دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید
- اگر مستحاضه بداند که پیش از گذشتن وقت نماز بکلی پاک می شود یا به اندازه خواندن نماز خون بند می اید باید صبر کند و نماز را در وقتی که پاک است بخواند
- نافله نماز عصر پیش از نماز عصر خوانده می شود و وقت ان بنابر احتیاط واجب تا موقعی است که ان مقدار از سایه شاخص که بعد از ظهر پیدا می شود به چهار هفتم ان برسد و چنانچه بخواهد نافله ظهر یا نافله عصر را بعد از وقت انها بخواند احتیاط واجب ان است که نافله ظهر را بعد از نماز ظهر و نافله عصر را بعد از نماز عصر بخواند و نیت ادا و قضا نکند
- وقت نماز ظهر و عصر ما بین زوال تا غروب افتاب است ولی چنانچه نماز عصر را عمدا قبل از نماز ظهر بخواند باطل است مگر این که از اخر وقت بیش از به جا اوردن یک نماز وقت نباشد که در این فرض اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را نخوانده باید نماز عصر را بخواند و بعد از ان نماز ظهر را قضا کند و اگر کسی پیش از این وقت سهوا تمام نماز عصر را پیش از نماز ظهر بخواند نمازش صحیح است و احتیاط واجب ان است که ان را نماز ظهر قرار داده و چهار رکعت دیگر به قصد ما فی الذمه به جا اورد
- کسی که مسافر است اگر تا غروب افتاب به اندازه خواندن سه رکعت نماز وقت دارد باید نماز ظهر و عصر را بخواند و اگر کمتر وقت دارد باید فقط عصر را بخواند و بعد نماز ظهر را قضا کند و همچنین مسافری که معذور نیست اگر تا نصف شب به اندازه خواندن چهار رکعت نماز وقت دارد باید نماز مغرب و عشاء را بخواند و اگر به ان اندازه هم وقت ندارد ولی می تواند با خواندن نماز عشاء یک رکعت از مغرب را قبل از نصف شب درک کند باید اول عشاء را بخواند و بعد مغرب را فورا به جا اورد و اگر کمتر از این وقت دارد باید عشاء را بخواند و بعد مغرب را به جا اورد و احتیاط واجب ان است که ان را به قصد ما فی الذمه بدون قصد ادا و قضا بخواند و چنانچه بعد از خواندن عشاء معلوم شود که از وقت به مقدار یک رکعت یا بیشتر به نصف شب مانده است نماز مغرب اداست و باید فورا ان را به جا اورد
- اگر چیزی ندارد که در نماز خود را با ان بپوشاند چنانچه احتمال دهد که تا اخر وقت پیدا می کند احتیاط مستحب ان است که نماز خود را تاخیر بیندازد و اگر چیزی پیدا نکرد در اخر وقت مطابق وظیفه اش نماز بخواند و می تواند هم نماز خود را بخواند و اگر تا اخر وقت چیزی پیدا نکرد نماز او صحیح است و اگر پیدا کرد اعاده کند
- اگر بعد از گذشتن وقت نماز شک کند که نماز خوانده یا نه یا گمان کند که نخوانده خواندن ان لازم نیست ولی اگر پیش از گذشتن وقت شک کند که نماز خوانده یا نه اگر چه گمان کند که خوانده است باید ان نماز را بخواند
- اگر عمدا نماز را به قدری تاخیر بیندازد که وقت وضو یا غسل نداشته باشد معصیت کرده ولی نماز او با تیمم صحیح است و احتیاط مستحب ان است که قضای ان نماز را هم با وضو یا غسل بخواند
- اگر زن در اخر وقت نماز از خون پاک شود و به اندازه غسل و خواندن یک رکعت نماز یا بیشتر از یک رکعت وقت داشته باشد باید نماز را بخواند و اگر نخواند باید قضای ان را به جا اورد
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] نماز ظهر و عصر هرکدام وقت مخصوص و مشترکی دارند: وقت مخصوص نماز ظهر از اوّل ظهر است تا وقتی که از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد. و وقت مخصوص نماز عصر موقعی است که به اندازه خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد که اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را نخوانده، نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر را بخواند. و مابین وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترک نماز ظهر و نماز عصر است، و اگر کسی در این وقت اشتباهاً نماز ظهر یا عصر را به جای دیگری بخواند، نمازش صحیح است.
- [امام خمینی] نماز ظهر و عصر هر کدام وقت مخصوص و مشترکی دارند: وقت مخصوص نماز ظهر از اول ظهر است تا وقتی که از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد. و وقت مخصوص نماز عصر موقعی است که به اندازه خواندن نماز عصر وقت به مغرب مانده باشد، که اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را نخواند، نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر را بخواند. و ما بین وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر وقت مشترک نماز ظهر و نماز عصر است. و اگر کسی اشتباها نماز ظهر یا عصر را در وقت مخصوص دیگری بخواند، نمازش صحیح است.
- [آیت الله جوادی آملی] .نماز در مکانی که بر اثر ازدحام جمعیّت یا وزش باد تند و مانند آن، اطمینانی به حفظ آرامش بدن نیست، اگر به امید آرام بودن بدن شروع شود و تا پایان مانعی پدید نیاید, صحیح است.
- [آیت الله علوی گرگانی] نماز مغرب وعشا هرکدام وقت مخصوص ومشترکی دارند: وقت مخصوص نماز مغرب از اوّل مغرب است تا وقتی که از مغرب به اندازه خواندن سه رکعت نماز بگذرد، که اگر کسی مثلاً مسافر باشد وتمام نماز عشا را سهواً در این وقت بخواند، نمازش صحیح است ولی احتیاط نماز مغرب را بخواند و عشأ را به صورت شکسته بجا آورد، و وقت مخصوص نماز عشا موقعی است که به اندازه خواندن نماز عشا به نصف شب مانده باشد، که اگر کسی تا این موقع نماز مغرب را نخواند، باید اوّل نماز عشا و بعد از آن نماز مغرب را بخواند وبین وقت مخصوص نماز مغرب ووقت مخصوص نماز عشا، وقت مشترک نماز مغرب و عشا است، که اگر کسی در این وقت اشتباهاً نماز عشا را پیش از نماز مغرب بخواند و بعد از نماز ملتفت شود، نمازش صحیح است و باید نماز مغرب را بعد از آن بجا آورد.
- [آیت الله نوری همدانی] نماز ظهر و عصر هر کدام وقت مخصوص و مشترکی دارند ، وقت مخصوص نماز ظهر ، از اول ظهر است تا وقتی که از ظهر به اندازة خواندن نماز ظهر بگذرد . و وقت مخصوص نماز عصر موقعی است که به اندازة خواندن نماز عصر ، وقت به مغرب مانده باشد ، که اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را عمداً نخواند ، نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر بخواند . ولی اگر سهواً نماز عصر را جلوتر بخواند ، نماز ظهر را در وقت اختصاصی عصر،به نیت ادا بخواند وما بین وقت مخصوص نماز ظهرو وقت مخصوص نماز عصر ، وقت مشترک نماز ظهر و نماز عصر است . و اگر کسی در این وقت اشتباهاً نماز ظهر یا عصر را در وقت مخصوص دیگری بخواند ، نمازش صحیح است .
- [آیت الله سبحانی] نماز ظهر و عصر هرکدام وقت مخصوص و مشترکی دارند، وقت مخصوص نماز ظهر از اول ظهر است تا وقتی که از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد; و وقت مخصوص نماز عصر موقعی است که به اندازه خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد، که اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را نخواند، نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر را بخواند و ما بین وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترک نماز ظهر و نماز عصر است، و اگر کسی در وقت مختص ظهر، نماز عصر و در وقت مختص عصر نماز ظهر بخواند، نماز او در هر دو مورد باطل است.
- [آیت الله علوی گرگانی] نماز ظهر وعصر هر کدام وقت مخصوص ومشترکی دارند. وقت مخصوص نماز ظهر از اوّل ظهر است تاوقتی که از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد، که اگر کسی سهواً تمام نماز عصر را در این وقت بخواند، نمازش صحیح است ولی احتیاطاً یک نماز چهار رکعتی به قصد ما فی الذمّْ بخواند وقصد ظهر وعصر را بالخصوص ننماید ووقت مخصوص نماز عصر موقعی است که به اندازه خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد، که اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را نخواند، نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر رابخواند، ومابین وقت مخصوص نماز ظهر ووقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترک نماز ظهر ونماز عصر است، که اگر کسی در این وقت اشتباهاً تمام نماز عصر را پیش از نماز ظهر بخواند نمازش صحیح است و باید نماز ظهر را بعد از آن بجا آورد.
- [امام خمینی] نماز مغرب و عشا هر کدام وقت مخصوص و مشترکی دارند: وقت مخصوص نماز مغرب از اول مغرب است تا وقتی که از مغرب به اندازه خواندن سه رکعت نماز بگذرد که اگر کسی مثلا مسافر باشد و تمام نماز عشا را سهوا در این وقت بخواند، احتیاط مستحب آن است که بعداز نماز مغرب، نماز عشا را دوباره بخواند. و وقت مخصوص نماز عشا موقعی است که به اندازه خواندن نماز عشا به نصف شب مانده باشد که اگر کسی تا این موقع نماز مغرب را عمدا نخواند، باید اول نماز عشا و بعد از آن نماز مغرب را بخواند. و بین وقت مخصوص نماز مغرب و وقت مخصوص نماز عشا، وقت مشترک نماز مغرب و عشا است، که اگر کسی در این وقت اشتباها نماز عشا را پیش از نماز مغرب بخواند و بعداز نماز ملتفت شود،نمازش صحیح است و باید نماز مغرب را بعد از آن بجا آورد.
- [آیت الله سبحانی] نماز مغرب و عشاء هرکدام وقت مخصوص و مشترکی دارند: وقت مخصوص نماز مغرب از اول مغرب است، تا وقتی که از مغرب به اندازه خواندن سه رکعت نماز بگذرد، که اگر کسی مثلا مسافر باشد و تمام نماز عشاء را سهواً در این وقت بخواند نمازش باطل است. وقت مخصوص نماز عشاء موقعی است که به اندازه خواندن نماز عشاء به نصف شب مانده باشد که اگر کسی تا این موقع نماز مغرب را نخواند، باید اول نماز عشاء و بعد از آن نماز مغرب را بخواند. و بین وقت مخصوص نماز مغرب و وقت مخصوص نماز عشاء وقت مشترک نماز مغرب و عشاء است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . بنابر قول مشهور نماز ظهر و عصر هر کدام وقت مخصوص و مشترکی دارند، وقت مخصوص نماز ظهر از اول ظهر است تا وقتی که از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد که اگر کسی سهواً تمام نماز عصر را در این وقت بخواند، نمازش باطل است و این قول موافق با احتیاط است. و وقت مخصوص نماز عصر موقعی است که به اندازه خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد که اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را نخواند، نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر را بخواند و ما بین وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترک نماز ظهر و نماز عصر است که اگر کسی در این وقت اشتباهاً تمام نماز عصر را پیش از نماز ظهر بخواند، نمازش صحیح است و باید نماز ظهر را بعد از آن به جا آورد.