موازین شرعی
به مجموعه قوانين و مقرّرات اسلام، احكام شرعى می‌گویند.احکام شرعی، اعتبارات شرعیِ متعلق به افعال مکلفان را می‌گویند.
اگر مکلف طبق موازین شرعی اعلم بودن مجتهدی را احراز نمود و به دستورات او عمل کرد ولی نظرات او مطابق واقع و دستورات واقعی شارع نبود؛
1) آیا اعمال او باعث رشد و کمال وی می شود و مستوجب ثواب برای او می گردد؟
1) آیا اعمال او باعث رشد و کمال وی می شود و مستوجب ثواب برای او می گردد؟
عنوان سوال:
اگر مکلف طبق موازین شرعی اعلم بودن مجتهدی را احراز نمود و به دستورات او عمل کرد ولی نظرات او مطابق واقع و دستورات واقعی شارع نبود؛
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر انسان از میّت به زنده رجوع کرد و بعد از احراز اعلمیّت مجتهد زنده دیگری در تمام مسایل به وی رجوع نمود، حال اگر فتوای این مجتهد سوم، وجوب بقای بر تقلید اعلم میّت باشد و فرض کنیم مجتهد میّت اعلم بوده، آیا باید به مجتهد میّت اعلم برگردد یا نه؟
- یکی از درجه داران نیروی انتظامی در پاسگاهی در اطاق افسر نگهبان، پس از مصدوم شدن با گلوله، فوت می کند. افسر نگهبان که متّهم پرونده است، مدّعی شده که نزدیک مقتول رفتم و خواستم توپی کلت را جابه جا کنم که در این لحظه مقتول به سوی من برگشت و دستش به اسلحه خورد و اسلحه شلّیک شد و این واقعه به وجود آمد. مسلّمات پرونده به شرح زیر است: 1) پزشک قانونی در بازسازی صحنه که با حضور متّهم انجام شده، با توجه به نقطه ورود گلوله: زیر بغل در زیر لبه تحتانی دنده چهارم سمت چپ قفسه سینه و مسیر گلوله که ریه ها و قلب را پاره کرده و نقطه ای که گلوله در آن به دست آمده: زیر لبه تحتانی دنده پنجم سمت راست قفسه سینه، اعلام کرده است که قول متّهم مطابق با واقع نمی باشد و قابل پذیرش نیست. 2) مأمورین کشف جرایم نیز که در صحنه بازسازی حضور داشته اند، قول متّهم را تأیید نکرده اند. 3) متخصّص اسلحه شناسی اعلام کرده شلّیک، از فاصله ای کمتر از نیم متر انجام شده است. 4) کسی غیر از قاتل و مقتول در صحنه حضور نداشته است که از مشاهدات او استفاده کنیم. اولیای دم، مدّعی قتل عمدی هستند ولی متهم حتی حاضر به قبول شلیک به طرف مقتول نگردیده است. آیا در این مورد خاص، باید قاعده حقّ استحلاف اولیای دم و سوگند متّهم را برای احراز نوع قتل جاری سازیم یا با توجه به مسلّمات پرونده، مورد را از موارد لوث تلقّی نماییم و از اولیای دم به خواهیم 50 نفر را برای ادای سوگند جهت اثبات قتل عمدی به دادگاه معرفی کنند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر مکلّف بعد از مراجعه به اهل خبره، ظنّ (گمان) به اعلم بودن یک مجتهد داشته باشد، آیا در این صورت لازم است مطابق ظنّ خود عمل کند؟
- [آیت الله نوری همدانی] در صورتی که مجتهدی که از دنیا رفته از مجتهد زنده اعلم باشد و یا احتمال اعلمیّت او نسبت به مجتهد زنده وجود داشته باشد،آیا مقلّدین او میتوانند تمام یا برخی احکام را از مجتهد زنده تقلید نمایند؟
- [آیت الله سیستانی] دکانهای که با پرداخت سرقفلی واقع در پاساژی بدون شرط ضمن العقد اجاره داده شده و مدت اجاره آنها تمام شده ، چنانچه اجرت المثل آنها بمیزان اجرة دکانهای مشاجر در همان مجموعه واقع است مطالبه شود آیا موافق موازین شرعی است یا خیر ؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در ضمن عقد لازمی چنین شرط می‌شود: چنانچه بدهکار در سررسید معیّن در پرداخت بدهی خود تأخیر ورزد موظّف است به مأخذ 10 درصد در سال معادل مبلغ پرداخت نشده به عنوان وجه التزام به طلبکار بپردازد) آیا تعیین جریمه وجه التزام در تأخیر پرداخت بدهی مطابق با موازین شرعی است؟
- [آیت الله نوری همدانی] در فرض بالا بنابر اینکه زن مکلّف به ماندن در منزل مرد بوده و خروجش بدون اذن مرد حرام باشد، آیا این تکلیف در ارتباط با حقِّ مرد است تا با تراضی بتوان آن را اسقاط نمود، یا اینکه یک وظیفه شرعی برای زن است که ارتباطی به حقِّ مرد ندارد؟
- [آیت الله بروجردی] با قصد اعراض از موطن سابق، پس از چند مدّت محل اقامت جدید وطن می‌شود تا بتوان احکام وطن بر آن جاری نمود و با عدم قصد، طول این مدّت چه مقدار خواهد بود؟ و آیا این مدّت شرط است که سفری در آن واقع نشده باشد چه به موطن سابق و یا سایر اماکن؟
- [آیت الله بروجردی] یکی از شرایط صحّت طلاق به اجماع فقها اِشهاد عدلین است، آیا شرط است عدالت عدلین نزد مطلِّق مُحرَز باشد، یا آن که اگر وکیل او هم اِحراز عدالت نمود کافی است؟ البتّه کاملاً متوجّه هستید و به خوبی میدانید مردم 95 درصد جاهل به مسأله هستند و برای طلاق به دفتر خانههای فعلی مراجعه میکنند، سر دفتران خودشان از طرف مطلِّق وکیل در طلاق میشوند و طلاق را واقع میسازند و بعضی از سردفتران کسِ دیگر را وکیل میکنند که وکیلِ وکیل اجرای صیغه طلاق مینماید، پس کدام یک از این سه نفر مطلِّق و یا وکیل و یا وکیلِ وکیل لازم است اِحراز عدالت عدلین را بنماید؟ و آیا این طلاقها را میتوانیم حمل بر صحّت کنیم یا خیر؟
- [سایر] همیشه می گویند اسلام دین راحتی است، دستوراتش باعث آرامش خاطر افراد و مایه آسایش آنان است. کجا این چنین است؟ از وقتی که مکلف شده ام و دستورات اسلام را اجرا می کنم اعصابم خراب و آسایش از من سلب شده است! از یک طرف می نویسند احکامی را که غالباً به آن نیاز پیدا میکنید، واجب است یاد بگیرید. از طرف دیگر احکام را یاد می گیریم، زندگی مختل می شود. احکام نجاسات و مطهرات را خوانده ام، الان همه زندگی در نظرم نجس هستند. از خانه گرفته تا خوابگاهم در دانشگاه. از اتاق گرفته تا فرش ها و آشپزخانه و هال و حمام. از کوچه گرفته تا خیابان همه و همه در نظرم نجس هستند. لطفاً کمکم کنید و من را از این بدبختی نجات دهید.
- [سایر] همیشه می گویند اسلام دین راحتی است، دستوراتش باعث آرامش خاطر افراد و مایه آسایش آنان است. کجا این چنین است؟ از وقتی که مکلف شده ام و دستورات اسلام را اجرا می کنم اعصابم خراب و آسایش از من سلب شده است! از یک طرف می نویسند احکامی را که غالباً به آن نیاز پیدا می کنید، واجب است یاد بگیرید، از طرف دیگر احکام را یاد می گیریم، زندگی، مختل می شود. احکام نجاسات و مطهرات را خوانده ام، الان همه زندگی در نظرم نجس هستند؛ از خانه گرفته تا خوابگاهم در دانشگاه. از اتاق گرفته تا فرش ها و آشپزخانه و هال و حمام، از کوچه گرفته تا خیابان همه و همه در نظرم نجس هستند. لطفاً کمکم کنید و من را از این وضعیت نجات دهید.
- [آیت الله علوی گرگانی] چنانچه بنا به مصالحی دولت جمهوری اسلامی ایران ناچار به انعقاد قراردادی با یک کشور غیراسلامی مبنی بر مبادله محکومین به زندان باشد (به این معنی که جمهوری اسلامی متعهّد شود محکومین به زندان تابع آن کشور را برای تحمّل حبس تحویل کشور متبوع دهد تا ادامه حبس در آنجا صورت گیرد و زندانیان تابع کشور ایران را جهت ادامه حبس در ایران تحویل بگیرد) بفرمائید: 1 - در مورد مجرمین ایرانی، با توجّه به صدور احکام حبس توسط دادگاههای غیر اسلامی آیا از نظر شرعی احکام صادره از سوی آنها برای محاکم قضائی ایران قابلیت اجراء دارد یا خیر؟ 2 - در صورت عدم قابلیت اجراء بفرمائید : الف - آیا اصولادادگاههای ما مکلّف به محاکمه مجدّد و صدور حکم بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران میباشند یا خیر؟ ب - با توجّه به ضرورت انعقاد چنین قراردادی شیوهای را که مغایر موازین شرع نباشد ارشاد فرمائید؟ 3 - در صورت قابلیت اجراء با توجّه به اینکه مجازات جرائم ارتکابی در کشور غیر اسلامی تنها زندان میباشد ولی از دیدگاه مقرّرات جمهوری اسلامی دارای صورتهای مختلف ذیل است تکلیف چیست؟ آیا حاکم شرع میتواند صورتهای ذیل را به حبس تبدیل نماید : الف - مجازات جرم ارتکابی حدّ شرعی است. ب - مجازات جرم ارتکابی دیه است. ج - مجازات جرم ارتکابی حبس است. د - مجازات جرم ارتکابی تعزیر غیر حبس است. ه - مجازات جرم ارتکابی قصاص است. و - عمل ارتکابی جرم محسوب نمیشود. 4 - در مورد مجرمین خارجی، در صورتی که تبعه کشور دیگر در جمهوری اسلامی مرتکب جرم گردیده و هم اکنون مجازات را حبس میگذراند، آیا از نظر شرعی، جمهوری اسلامی میتواند فرد محکوم را قبل از استیفای کامل مجازات به کشور متبوع بسپارد تا ادامه حبس در آنجا صورت گیرد یا خیر؟ 5 - اگر یک کشور مسلمان طرف قرارداد باشد، آیا حکم مسئله تغییر میکند یا خیر؟ 6 - آیا رضایت و عدم رضایت محکومین در موارد فوق تأثیر دارد یا خیر؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- تقلید از مجتهدی که مرد، بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، حلال زاده ، آزاد، زنده و عادل باشد، جایز است و بنا بر اظهر باید از مجتهدین دیگر اَعلَم باشد یعنی در استنباط احکام الهی تواناتر باشد ، و یا اینکه از نظر علمی و اجتهاد مساوی دیگر مجتهدین باشد، و در صورتی که شناختن اعلم یا به دست آوردن فتاوای او مشکل باشد ( مستلزم عُسر و حَرَج باشد ) می تواند با رعایت اَلاَعلَم فَالاَعلَم و سایر شرایط، از غیراعلم تقلید نماید.
- اگر مجتهد اعلم در مسأله ای فتوا دهد، مقلِّدِ آن مجتهد ( یعنی کسی که از او تقلید می کند ) نمی تواند در آن مسأله به فتوای مجتهد دیگر عمل کند، ولی اگر فتوا ندهد و بفرماید : احتیاط آن است که فلان طور عمل شود، مثلاً بفرماید : ( احتیاط آن است که در رکعت سوم و چهارم نماز سه مرتبه تسبیحات اربعه ( یعنی ( سُبْحانَ اللّه وَالْحَمْدُ للّه وَ لااِلهَ اِلاَّ اللّه وَ اللّه اَکْبَرْ ) بگویند ) مقلد باید یا به این احتیاط که احتیاط واجبش می گویند عمل کند و سه مرتبه بگوید و یا بنا بر احتیاط واجب به فتوای مجتهدی که علم او از مجتهد اعلم کمتر و از مجتهدهای دیگر بیشتر و یا مساوی است با احراز سایر شرایط تقلید عمل نماید، پس اگر او یک مرتبه گفتن را کافی بداند، می تواند یک مرتبه بگوید . و همچنین است اگر مجتهد اعلم بفرماید : ( مسأله محل تأمّل یا محل اشکال است ) .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر مجتهدی در احکام عبادات اعلم باشد و مجتهد دیگری در احکام معاملات، احتیاط آن است که مکلّف تقلید را تقسیم نماید یعنی در عبادات از اوّلی و در معاملات از دوّمی تقلید نماید.
- [آیت الله علوی گرگانی] تقلید در احکام، عمل کردن به دستور مجتهد است، و از مجتهدی باید تقلید کرد که مرد وبالغ وعاقل وشیعه دوازده امامی وحلال زاده و زنده وعادل باشد، وعادل کسی است که دارای ملکه عدالت باشد، وکارهائی که بر او واجب است بجا آورد، وکارهائی را که بر او حرام است ترک کند، که اگر از اهل محل یا همسایگان او یا کسانی که با او معاشرت دارند حال او را بپرسند، خوبی اور ا تصدیق نمایند، و نیز مجتهدی که انسان از او تقلید میکند بهتر آن است که اعلم باشد، یعنی در فهمیدن حکم خدا از تمام مجتهدهای زمان خود استادتر باشد و در صورتی که اعلمیّت مجتهدی احراز شود واجب است از او تقلید کند; گرچه احراز اعلمیّت مشکل است و اما در صورتی که بین اعلم و غیر اعلم اختلاف فتوائینباشد در مسائلی که با هم اتفاق دارند میتوان از غیر اعلم تقلید نمود.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر مجتهدی که انسان از او تقلید میکند، از دنیا برود احوط این است که از مجتهد زنده تقلید کند، اگر احراز کند که مجتهد زنده اعلم از مجتهد مرده است، واما اگر مجتهد مرده اعلم باشد جائز است باقی ماندن بر تقلید او در مسائل عمل کرده شده و اگر مساوی باشند مخیّر است بین بقأ و عدول، وعدول اولی واحوط است.
- [آیت الله سبحانی] اگر مکلف مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد، سپس تقلید کند در صورتی اعمال سابق او صحیح است که مطابق فتوای مجتهدی باشد که اکنون از او تقلید می کند و گرنه باید اعاده کند.
- [آیت الله وحید خراسانی] مکلفی که مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام داده در صورتی که مطابق با واقع یا فتوای مجتهدی باشد که فعلا وظیفه اش تقلید از اوست صحیح است
- [آیت الله جوادی آملی] .مرجع تقلید باید مجتهد، زنده،بالغ، عاقل، مرد، شیعه دوازده امامی، حلالزاده و عادل باشد و در فهمیدن احکام خدا از منابع دینی، هیچ مجتهدی از او داناتر ( یعنی ماهرتر) نباشد و بنا بر احتیاط لازم، مبتلا به حب دنیا نباشد. جواز تقلید زنان از زن مجتهدی که هیچ مجتهدی از او اعلم نباشد، بعید نیست.
- [امام خمینی] اگر مکلف مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد در صورتی اعمال او صحیح است که بفهمد به وظیفه واقعی خود رفتار کرده است، یا عمل او با فتوای مجتهدی که وظیفه اش تقلید از او بوده، یا با فتوای مجتهدی که فعلًا باید از او تقلید کند مطابق باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر مکلّف مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد، در صورتی اعمال او صحیح است که با فتوای مجتهدی که وظیفهاش تقلید از او بوده یا با فتوای مجتهدی که فعلاً باید از او تقلید کند مطابق باشد، یا از راه دیگری بفهمد که بوظیفه واقعی خود رفتار کرده است.
- [آیت الله بروجردی] اگر مکلف مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد، در صورتی اعمال او صحیح است که با فتوای مجتهدی که وظیفهاش تقلید از او بوده، یا با فتوای مجتهدی که فعلاً باید از او تقلید کند مطابق باشد، یا از راه دیگری بفهمد که به وظیفهی واقعی خود رفتار کرده است.
- [آیت الله نوری همدانی] تقلید در احکام ، عمل کردن به دستور مجتهد است و از مجتهدی باید تقلید کرد که مرد و بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و حلال زاده و زنده و عادل باشد . و نیز بنابر احتیاط واجب باید از مجتهدی تقلید کرد که حریص به دنیا نباشد ، و بنابر اقوی در صورت علم به مخالفت فتوای او با فتوای غیر اعلم موافق با احتیاط باشد و اعلم یعنی در فهمیدن حکم خدا از تمام مجتهد های زمان خود ، استاد تر باشد .