بازار
بازار یا همان سوق مکان داد و ستد کالا است. از آن در بابهای طهارت، صلات و تجارت سخن رفته است.
زمینی سابقا وقف قبرستان بوده ولی فعلاً از عنوان قبرستان خارج شده و بخشی از آن تبدیل به بازار و غیره شده است. تکلیف چیست؟
اگر تبدیل آن به قبرستان ممکن نیست، باید متصرّفین در آن اجرة المثل زمین را بپردازند تا صرف در خیرات شود، در غیر این صورت غاصب زمین هستند و هنگامی که دفن میّت در آن ممکن شد، باید برای دفن اموات از آن استفاده شود.
اگر تبدیل آن به قبرستان ممکن نیست، باید متصرّفین در آن اجرة المثل زمین را بپردازند تا صرف در خیرات شود، در غیر این صورت غاصب زمین هستند و هنگامی که دفن میّت در آن ممکن شد، باید برای دفن اموات از آن استفاده شود.
عنوان سوال:
زمینی سابقا وقف قبرستان بوده ولی فعلاً از عنوان قبرستان خارج شده و بخشی از آن تبدیل به بازار و غیره شده است. تکلیف چیست؟
پاسخ:
اگر تبدیل آن به قبرستان ممکن نیست، باید متصرّفین در آن اجرة المثل زمین را بپردازند تا صرف در خیرات شود، در غیر این صورت غاصب زمین هستند و هنگامی که دفن میّت در آن ممکن شد، باید برای دفن اموات از آن استفاده شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- مسجدی را در زمینی با سهم امام علیه السّلام و وجوهات دیگری بنا کرده اند و سپس مطلع شده اند که آن زمین سابقا وقف حسینیه بوده است، تکلیف شرعی چه می باشد؟
- قبرستان های قدیمی که امروزه کسی در آن دفن نمی شود و موجب جمع زباله یا تجمع افراد لا ابالی گردیده است، آیا می شود تبدیل به فضای سبز و یا بازار و... شود؟ آیا موقوفه بودن یا نبودن زمین برای قبرستان در حکم فوق تأثیر دارد؟
- در روستایی برای بزرگ نمودن مسجد از جهت طول و عرض، باید از زمینی که برای قبرستان جلوی مسجد است استفاده شود. در این زمین افرادی کمتر از سی یا چهل سال است که دفن شده اند، تکلیف چیست؟ ضمنا این زمین حدود صد سال پیش توسط شخصی وقف شده است، اما عنوان آن را کسی نمی داند.
- واقفی زمینی را برای مسجد وقف کرده است، به این شرط که به فلان نام باشد، سازنده مسجد می خواهد آن را به نام دیگری بسازد. تکلیف چیست؟
- شخصی زمین بایری که در اطراف قبرستان قدیمی بوده خریداری کرده و وقف قبرستان نموده است. و پس از مدتی، واقف فوت کرده است چند نفر از اهالی تصمیم گرفته اند آن زمین را تبدیل به زمین زراعی نمایند تا مقداری از سود حاصله را صرف مسجد کنند. حکم شرعی را مرقوم فرمایید.
- قبرستان قدیمی که به گفته مطّلعین محل، دفن بسیاری از علما و بزرگان بوده است تخریب و تبدیل به بازار و پاساژ گردیده است، آیا خرید و فروش جنس و سایر تصرّفات در آن و نیز اجاره و خرید مغازه های چنین بازاری جایز است؟
- قطعه زمینی که هم اکنون در مقابل صحن مطهر حضرت معصومه علیهاالسّلام به عنوان میدان آستانه مشهور است طبق اسناد تاریخی از حدود 1200 سال قبل به دفن اموات مسلمین اختصاص داشته است که به تدریج در زمان طاغوت به پارک، پاساژ، ساختمان شهرداری و آتش نشانی و فرمانداری تبدیل شده است و غیر از قطعه کوچکی که به قبرستان شیخان مشهور است، کلاً از عنوان قبرستان بودن خارج شده است و در دو سال اخیر جهت طرح بهسازی حرم مطهر حضرت معصومه علیهاالسّلام توسط شهرداری، بخش عمده ای از آن تبدیل به بازار سه طبقه شده و مبالغی سنگین هزینه گردیده است. طبق احکام دادگاه های صالحه جمهوری اسلامی ایران حکم به وقفیّت کل زمین و ابطال اسناد مالکیت صادر شده است. از سوی دیگر قانون گورستان ها و مقررات بهداشتی حکومتی، مانع دفن اموات در مرکز شهر بوده و هست.
- زمینی وقف قبرستان بوده و در آن، میّت دفن کرده اند ولی فعلاً اهل محلّ به دفن اموات در آن رغبت ندارند و در محلّ دیگری دفن می کنند، آیا می توان آن را به فروش رساند و در مسجد مصرف نمود؟
- زمینی در کنار مسجد بوده که آن را برای مسجد وقف کرده اند، متولّی مسجد صلاح دیده آن زمین را جهت رفت و آمد به وضوخانه، به کوچه تبدیل کند. همسایه مسجد از امین مسجد تقاضا می کند از خانه اش دری به این کوچه باز کند. آیا امین می تواند اجازه دهد؟ اگر همسایه دری باز کرده باشد، چه حکمی دارد؟
- آیا در قبرستانی که زمین آن وقف قبرستان شده، می توان مسجد ساخت؟ و اگر مسجدی ساخته شود، آیا نماز خواندن در آن صحیح است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] زمینی حدود هزار متر مربع از حدود 25 سال پیش وقف قبرستان شده است; امّا پس از دفن حدود 40 نفر، همسایگان مانع ادامه کار شده اند و آن زمین همچنان معطّل مانده است. آیا زمین مزبور بر وقفیّت باقی می باشد؟ در صورت باقی ماندن بر وقف، آیا می توان آن را تبدیل به مکان عمومی دیگر (مانند مدرسه، بیمارستان، حسینیّه و غیره) کرد؟
- [آیت الله نوری همدانی] زمینی چند سال پیش وقف شده برای قبرستان آیا می‌شود از خاک آن استفاده کرد یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اموات مؤمنین طیّ سالیان متمادی در قطعه زمینی، بدون اعتراض از طرف کسی دفن شده اند. آیا این کار حکم وقف بر قبرستان را دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] زمینی را وقف حسینیه کردهاند با توجّه به این که حسینیه وجود دارد و نیازی به ساخت مجدّد نیست، آیا می‌شود آن را تبدیل به کتابخانه کرد؟
- [آیت الله خامنه ای] زمین موقوفه ای در کنار قبرستانی که برای دفن اموات اهالی کافی نیست، وجود دارد و موقعیت آن برای تبدیل به قبرستان مناسب است، آیا تبدیل آن به قبرستان جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا می توان زمینی را که وقف خاصّ یک آبادی یا شهرک است، و در آن قبرستان بوده، تخریب کرد، و دوباره برای ساخت و سازهای شخصی استفاده نمود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا می توان زمینی را که وقف خاصّ یک آبادی یا شهرک است، و در آن قبرستان بوده، تخریب کرد، و دوباره برای ساخت و سازهای شخصی استفاده نمود؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی زمینی را برای دفن اموات وقف کرده و آن را قبرستان عمومی مسلمانان قرار داده است، آیا جایز است هیأت امناء آن پول را از کسانی که اموات خود را دفن می کنند، بگیرند؟
- [آیت الله خامنه ای] زمینی برای دفن اموات وقف شده است و در وسط آن ضریح یکی از فرزندان ائمه (علیهم السلام) قرار داد و در این اواخر اجساد تعدادی از شهدای عزیز در آن قبرستان دفن شده است، با توجّه به نبود زمین مناسبی برای بازیهای ورزشی جوانان، آیا جایز است با مراعات آداب اسلامی، در داخل قبرستان بازی کنند؟
- [آیت الله نوری همدانی] احداث ساختمان شخصی، ساختمان عام المنفعه از قبیل بهداری و مدرسه و غیره در قبرستان جایز است یا خیر؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- معامله چیزی که وقف شده باطل است، ولی اگر معلوم شود وقف باطل بوده مثل آنکه واقف بالغ نبوده، یا در نفروختن آن مفسده بزرگتری چون قتل نفس و هتک عِرض باشد، یا معلوم باشد که واقف محل خاصّی در نظر نداشته مثل زمینی که برای حمام ده وقف کرده باشد، در این صور فروختن جایز است. اما در صورت اول، خود واقف یا وارث او میتواند آن را برای خود بفروشد، و در صورت دوم، موقوفه فروخته می‌شود و تبدیل به چیزی که به نظر واقف نزدیکتر است می‌شود، و در صورت سوم، به مثل آن تبدیل میگردد؛ مثلاً در جای دیگر همان ده حمام ساخته می‌شود. و همچنین وقفی که در آن اختلاف شده بهطوریکه علم یا اطمینان به خرابی وقف پیدا شود، بنابر اظهر میتوان آن را فروخت.
- کسی که خمس مال خود را نداده و فقیر شده، و یا اگر الآن بدهد فقیر می‌شود، همانطور که سایر بدهیها ساقط نمیشود، خمس مال او نیز ساقط نمیشود و باید به حاکم شرع مراجعه کند. * کسی که از اول تکلیف خمس نداده، اگر ملکی بخرد و قیمت آن بالا رود، چنانچه آن ملک را برای ترقی قیمت نخریده باشد، مثلاً زمینی را برای زراعت خریده است، اگر پول آن را بعد از تعلق خمس به فروشنده داده، خمس همان پول را فعلاً باید بدهد و تفاوت ارزش پول را با حاکم مصالحه نماید. و با پرداخت خمس تصرفات قبلی بدون اشکال می‌شود، و اگر آن پول مشکوک در تعلق خمس بوده، احتیاطاً با حاکم مصالحه نماید. * کسی که از اول تکلیف خمس نداده، اگر از منافع کسب، چیزی که به آن احتیاج ندارد خریده و یک سال از خرید آن گذشته، باید خمس آن را بدهد، ولی اثاث خانه و چیزهای دیگری که نیاز داشته و مطابق شأن خود خریده، اگر بداند که از فایده در بین سال خود آنها را خریده، خمس واجب نیست؛ و اگر نداند که از منافع در بین سال خریده یا بعد از گذشت سال، احتیاطاً با حاکم شرع مصالحه نماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر در صحن یکی از امامان یا امامزادگان که سابقاً قبرستان بوده حوض یا نهری بسازند، چنانچه انسان نداند که زمین صحن را برای قبرستان وقف کردهاند، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشکال ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر در صحن یکی از امامان یا امام زادگان که سابقا قبرستان بوده حوض یا نهری بسازند چنانچه انسان نداند که زمین صحن را برای قبرستان وقف کرده اند وضو گرفتن در ان حوض و نهر اشکال ندارد
- [آیت الله نوری همدانی] اگر در صحن یکی از امامان یا امامزادگان که سابقا قبرستان بوده ، حوض یا نهری بسازند ، چنانچه انسان نداند که زمین صحن را برای قبرستان وقف کرده اند ، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشکال ندارد .
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر در صحن یکی از امامان(علیهم السلام) یا امام زادگان که سابقا قبرستان بوده حوض یا نهری بسازند، چنانچه انسان نداند که زمین صحن را مخصوص قبرستان وقف کرده اند، وضو گرفتن از آن حوض یا نهر اشکال ندارد.
- [آیت الله سبحانی] اگر در صحن یکی از امامان یا امامزادگان که سابقاً قبرستان بوده حوض یا نهری بسازند، چناچه انسان نداند که زمین صحن را برای قبرستان وقف کرده اند، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشکال ندارد. شرط ششم آنکه اعضای وضو موقع شستن و مسح کردن پاک باشد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر در صحن یکی از امامان یا امامزادگان که سابقا قبرستان بوده حوض یا نهری بسازند، چنانچه انسان نداند که زمین صحن را برای قبرستان وقف کردهاند، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشکال ندارد. * شرط ششم:اعضای وضو هنگام شستن و مسح کردن، پاک باشند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر در صحن یکی از امامان یا امامزادگان که سابقاً قبرستان بوده حوض یا نهری بسازند، چنانچه انسان نداند که زمین صحن را برای قبرستان وقف کردهاند وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشکال ندارد. شرط ششم آن که اعضأ وضو موقع شستن و مسح کردن پاک باشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر در صحن یکی از امامان یا امامزادگان که سابقاً قبرستان بوده حوض یا نهری بسازند، چنانچه انسان نداند که زمین صحن را برای قبرستان وقف کرده اند وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشکال ندارد. شرط ششم: اعضای وضو موقع شستن و مسح کردن، پاک باشد.
- [آیت الله مظاهری] اگر در صحن یکی از امامان یا امامزادگان که سابقاً قبرستان بوده حوض یا نهری بسازند، چنانچه انسان نداند که زمین صحن را برای قبرستان وقف کردهاند، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشکال ندارد. شرط ششم: اعضای وضو موقع شستن و مسح کردن پاک باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر در صحن یکی از امامان یا امامزادگان که سابقاً قبرستان بوده است، حوض یا نهری بسازند، چنان چه انسان نداند که زمین صحن را برای قبرستان وقف کرده اند، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشکال ندارد. شرط ششم آن که اعضاء وضو موقع شستن و مسح کردن پاک باشد.