همسایه
جار، در لغت به معنای همسایه است. در باره همسایه و حقوق او مطالب و توصیه‌هایی در قرآن و حدیث و اخلاق آمده است.
زمینی در کنار مسجد بوده که آن را برای مسجد وقف کرده اند، متولّی مسجد صلاح دیده آن زمین را جهت رفت و آمد به وضوخانه، به کوچه تبدیل کند. همسایه مسجد از امین مسجد تقاضا می کند از خانه اش دری به این کوچه باز کند. آیا امین می تواند اجازه دهد؟ اگر همسایه دری باز کرده باشد، چه حکمی دارد؟
امین مذکور حقّ این اجازه را ندارد و همسایه هم باید این درب را مسدود کند.
امین مذکور حقّ این اجازه را ندارد و همسایه هم باید این درب را مسدود کند.
عنوان سوال:
زمینی در کنار مسجد بوده که آن را برای مسجد وقف کرده اند، متولّی مسجد صلاح دیده آن زمین را جهت رفت و آمد به وضوخانه، به کوچه تبدیل کند. همسایه مسجد از امین مسجد تقاضا می کند از خانه اش دری به این کوچه باز کند. آیا امین می تواند اجازه دهد؟ اگر همسایه دری باز کرده باشد، چه حکمی دارد؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- زمینی برای مسجد وقف و ساخته شده است اکنون که می خواهند مسجد را از نو تعمیر کنند، آیا جایز است که یک زیرزمین برای غسل دادن اموات، وضوخانه، انبار و آشپزخانه که مورد نیاز است ساخته شود؟
- در روستایی برای بزرگ نمودن مسجد از جهت طول و عرض، باید از زمینی که برای قبرستان جلوی مسجد است استفاده شود. در این زمین افرادی کمتر از سی یا چهل سال است که دفن شده اند، تکلیف چیست؟ ضمنا این زمین حدود صد سال پیش توسط شخصی وقف شده است، اما عنوان آن را کسی نمی داند.
- شخصی زمین بایری که در اطراف قبرستان قدیمی بوده خریداری کرده و وقف قبرستان نموده است. و پس از مدتی، واقف فوت کرده است چند نفر از اهالی تصمیم گرفته اند آن زمین را تبدیل به زمین زراعی نمایند تا مقداری از سود حاصله را صرف مسجد کنند. حکم شرعی را مرقوم فرمایید.
- شخصی زمینی را که در کنار مسجد محل بود، وقف آن مسجد نمود به شرط آن که او را بعد از فوت در همان مسجد که از زمین واقف ساخته شده دفن نمایند. عدّه ای از اهالی این شرط را پذیرفته اند و مسجد محلّ با این زمین یکی شده است و ساختمان سازی به پایان رسیده است. واقف می گوید محلّ دفن او را در مسجد مشخص نمایند و عدم رضایت خود را در صورت عدم تعیین اعلام نموده است. آیا می توان او را در آن جا دفن نمود؟
- قطعه زمینی به مساحت تقریبی پانزده هزار متر مربع (زمین کشاورزی) توسط اهالی منطقه ای در سال 1342 وقف مسجد امام حسن علیه السّلام گردیده است، پس از مدتی مسجد فوق تخریب و از طرفی به علت کمی مساحت زیربنای عرصه مسجد و نامناسب بودن جای مسجد به علت وجود چاه، اقدام به ساختن مسجد دیگری در فاصله کمتر از 200 متری به نام همان مسجد (امام حسن علیه السّلام ) در همان روستا شده و مورد استفاده مؤمنین آن روستا می باشد. آیا جایز است از محل درآمد قطعه تخریب شده مسجد امام حسن علیه السّلام قدیمی، خرج مسجد امام حسن علیه السّلام جدید و نوساز گردد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] شخصی زمینی را وقف غسال خانه کرده، ولی متولی آن را معیّن نکرده است، آیا وقف محقق شده است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر شخصی زمینی را برای مسجد، حسینیه و یا امر خیر دیگری وقف کند و تحویل متولی وقف دهد، ولی قبل از آنکه متولی، در آن زمین دخل و تصرفی کند، واقف از وقف پشیمان شود یا فوت کند، آیا در این صورت وقف محقق شده یا اینکه زمین به مالک آن یا ورثه منتقل می شود؟
- [آیت الله سبحانی] زمینی جهت ساخت مسجد وقف شده برخی افراد در آن زمین، خانه عالم احداث نموده اند آیا واقف می تواند مانع شود؟
- [آیت الله مظاهری] اگر شخصی زمینی را وقف مسجد کند تا چه اندازه اجازه دخالت در امورات داخلی مسجد را دارد؟
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که زمینی را وقف مسجد نموده، ایستادن فرد جنب در این زمین چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اینجانب متولی قطعه زمینی موقوفه به مساحت 113 متر مربع می باشم، که موقعیت آن طوری است که فاقد درآمد می باشد، و صرف هزینه جهت بهره برداری از آن مقرون به صرفه نیست. لذا تصمیم گرفته ام زمین مورد بحث را که جنب مسجد جامع واقع شده، جهت ساختن وضوخانه و دستشویی که نیاز مبرم به آن می باشد، به مسجد واگذار کنم. در غیر اینصورت آن را به مسجد فروخته و کل وجه دریافتی آن را در محل دیگری زمین بهتری خریداری و تبدیل به احسن کنم. عنایت فرمایید در صورت امکان مجوز شرعی صادر کرده، تا بتوانم به وظیفه شرعی خود در این رابطه عمل کنم؟
- [آیت الله سبحانی] زمینی وقف اولاد شده است. آیا می توان برای سهولت در کار کشاورزی، جاده ای در این زمین با اذن متولی احداث کرد؟
- [آیت الله سبحانی] زمینی وقف اولاد شده است. آیا می توان برای سهولت در کار کشاورزی، جاده ای در این زمین با اذن متولی احداث کرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] خانه ای توسط شخص خیّری در زمینی که ملک مسجد است احداث شده است. خانه مذکور وقف شرعی گردیده مقیّداً به این که امام جماعت همان مسجد در آن سکونت نماید آیا شارع مقدّس اسلام اجازه می دهد دیگری در آن خانه سکنا گزیند و در صورت عدم سکونت امام راتب مسجد آیا شرعاً اجاره دادن آن جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] خانه ای توسط شخص خیّری در زمینی که ملک مسجد است احداث شده است. خانه مذکور وقف شرعی گردیده مقیّداً به این که امام جماعت همان مسجد در آن سکونت نماید آیا شارع مقدّس اسلام اجازه می دهد دیگری در آن خانه سکنا گزیند و در صورت عدم سکونت امام راتب مسجد آیا شرعاً اجاره دادن آن جایز است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
مسئله مرتبط یافت نشد
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بنابر احتیاط واجب در اوقاف عامه مثل مسجد و حسینیه نیز قبض معتبر است بنابراین تا جایی را که وقف کرده به تصرف متولی نداده باشد وقفیت آن محقق نشده است و اگر کسی با اجازه واقف در مسجد به عنوان مسجد بودن نماز بخواند وقفیت محقق می شود و در مواردی که واقف خود را متولی قرار دهد نیاز به قبض مجدد ندارد و با نیت جزمی وقف چون قبض متولی وقف حاصل است وقفیت محقق می شود.
- [آیت الله سبحانی] وقف چیزی هم با صیغه عربی و دیگر زبان ها انجام می گیرد مثلاً بگوید این خانه را وقف کردم، و همچنین با فعل نیز صورت می پذیرد و به آن (وقف معاطاطی) می گویند: مثلا فرش را برای وقف به مسجد، ببرد، و روی آن دو رکعت نماز به عنوان این که فرش مسجد است بگذارد، و تحویل، متولّی مسجد بدهد.
- [آیت الله سبحانی] وقف چیزی هم با صیغه عربی و دیگر زبان ها انجام می گیرد مثلاً بگوید این خانه را وقف کردم، و همچنین با فعل نیز صورت می پذیرد و به آن (وقف معاطاطی) می گویند: مثلا فرش را برای وقف به مسجد، ببرد، و روی آن دو رکعت نماز به عنوان این که فرش مسجد است بگذارد، و تحویل، متولّی مسجد بدهد.
- [آیت الله سیستانی] فرشی را که برای حسینیه وقف کردهاند، نمیشود برای نماز به مسجد ببرند، اگرچه آن مسجد نزدیک حسینیه باشد، ولی اگر ملک حسینیه باشد، با اجازه متولّی می‌شود بهجای دیگر منتقل نمود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه ملکی را وقف کنند که عایدی آن خرج تعمیر مسجد و امام جماعت و اذان گو و مانند آن شود، در صورتی که معلوم باشد برای هر کدام چه مقدار معین کرده باید به همان گونه مصرف کنند و اگر مقداری برای آن تعیین نشده باید مطابق نظر متولی آن طور که صلاح و مصلحت است عمل نمایند.
- [آیت الله سیستانی] زمین مساجد واقع شده در خیابانها و پیادهروها، از وقف بودن خارج نمیشود، لکن احکام مترتّب بر عنوان مسجد را ندارد، مانند حرمت نجس کردن آن، وجوب زدودن نجاست از آن؛ حرمت توقف جُنُب، حائض و نفساء در آن. و اما قسمتهای باقیمانده از مسجد، اگر از عنوان مسجد بودن، خارج نشده باشد، همه احکام مربوط به مسجد بر آنها بار می‌شود؛ لکن اگر از عنوان مسجد بودن خارج شود مثلاً ظالم آن را به دکان، یا محل، و یا خانه تبدیل کند احکام مسجد بر آن بار نمیشود و همه انتفاعات حلال از آن جایز است، مگر آنچه که موجب تثبیت غصب به شمار آید، که جایز نیست.
- [آیت الله سیستانی] اگر ملکی را وقف کند که عایدی آن را خرج تعمیر مسجد نمایند، و به امام جماعت و به کسی که در آن مسجد اذان میگوید بدهند، در صورتی که برای هر یک مقداری معین کرده باشد باید همانطور مصرف کنند، و اگر تعیین نکرده باشد باید اوّل مسجد را تعمیر کنند، و اگر چیزی زیاد آمد متولّی آن را بین امام جماعت، و کسی که اذان میگوید بهطوری که صلاح میداند قسمت نماید، ولی بهتر آن است که این دو نفر در تقسیم با یکدیگر صلح کنند.
- [آیت الله اردبیلی] چنانچه چیزهایی همچون فرش، وسایل چای و لوازم صوتی موجود در جاهایی مانند مساجد، مدارس و حسینیّهها برای آنجا وقف شده باشند، فروش آنها جایز نیست و چنانچه آن چیزها را به آنجا تملیک کرده باشند، اختیار آن با متولّی موقوفه یا حاکم شرع است و هر وقت به مصلحت موقوفه باشد، میتوانند آن را به چیزهای دیگر تبدیل کنند و یا به فروش برسانند.
- [آیت الله علوی گرگانی] قبرستانهای مسلمانها اگر در مسیر خیابان قرار گیرد چنانچه زمین آن قبرستان ملک کسی بوده باشد آن حکم املاک شخصی است که قبلاً گفته شد و اگر وقف کرده باشند، حکم آن نیز گفته شد واین در صورتی است که عبور ومرور از آن زمینها موجب هتک و بیحرمتی به مردههای مسلمانان نشود و اگر راه قرار دادن وعبور از آنها موجب هتک بوده باشد عبور از آنها جائز نیست. و اگر نه ملک کسی بوده ونه وقف می‌باشد زمین بایر وبدون مالک بوده قبرستان شده است،درصورتی که هتکبهمردهها نشود،تصرّف در آنها جائزاست. واز اینجا حکم مصالح باقیمانده از آنها بعد از خرابی معلوم میگردد که در فرض اوّل تصرّف در آنها وخرید وفروش آنها بدون اجازه مالک جائز نیست و در صورت دوم تصرّف در آنها احتیاج به اجازه متولی وقف دارد وپول آنچه فروخته شود، باید مصرف نزدیکترین قبرستان بشود و در فرض سوم بدون احتیاج به اجازه کسی تصرّف در آنها جائز است.
- [آیت الله وحید خراسانی] قبرستان مسلمانان اگر در خیابان واقع و جزء خیابان شود چنانچه زمین ان قبرستان ملک کسی باشد حکم ان حکم املاک شخصی است که در مساله اول گذشت و اگر وقف باشد حکم ان در مساله دوم و سوم گذشت مگر ان که عبور و مرور از ان زمینها موجب هتک و بی حرمتی به اموات مسلمانان شود که در این صورت عبور از انها جایز نیست و اگر ملک کسی نیست و وقف هم نیست در صورتی که هتک اموات نشود تصرف در انها جایز است و در فرض اول تصرف در مصالح باقی مانده انها بدون اجازه مالک جایز نیست و در فرض دوم احتیاج به اجازه متولی خاص و در صورت نبودنش احتیاج به اجازه حاکم شرع یا وکیل او دارد و در فرض سوم تصرف در انها محتاج به اجازه نیست