اتمام
اتمام به معنی تمام کردن می‌باشد. از «اتمام نماز» در باب صلات و از «اتمام عمل» در بابهایی همچون صوم و حج سخن رفته است.
کسی بعد از اتمام نمازش می فهمد که مقداری از قبله منحرف بوده، در این صورت نماز او چه حکمی دارد؟
اگر انحراف او بیشتر از طرف راست و طرف چپ قبله بوده است، در صورتی که داخل وقت نماز متوجه شود، باید دوباره بخواند و اگر وقت گذشته است، در وجوب قضا تامل است.
اگر انحراف او بیشتر از طرف راست و طرف چپ قبله بوده است، در صورتی که داخل وقت نماز متوجه شود، باید دوباره بخواند و اگر وقت گذشته است، در وجوب قضا تامل است.
عنوان سوال:
کسی بعد از اتمام نمازش می فهمد که مقداری از قبله منحرف بوده، در این صورت نماز او چه حکمی دارد؟
پاسخ:
اگر انحراف او بیشتر از طرف راست و طرف چپ قبله بوده است، در صورتی که داخل وقت نماز متوجه شود، باید دوباره بخواند و اگر وقت گذشته است، در وجوب قضا تامل است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگرما به سمت قبله ایستاده باشیم و بعضی از مأمومین دیگر مقداری از قبله منحرف باشند، در صورت علم به این مسأله، آیا می شود اقتدا کرد؟
- اگر نمازگزار مقدار کمی از قبله منحرف باشد، برای نماز اشکال دارد؟
- خانمی پس از اتمام نمازش حیض شده در حالی که باید نماز احتیاط و سجده سهو به جا آورد، در این صورت می تواند حال نماز احتیاط و سجده سهو را انجام دهد؟
- اگر کسی بعد از اتمام سوره ی فاتحه، عمدا در حال تقیّه آمین بگوید، نمازش باطل می شود؟
- اگر کسی بنابر اضطرار سر از قبله برگرداند، آیا نمازش باطل می شود؟
- اگر مقداری از بدن یا موی زن هنگام نماز آشکار شود و قبل از تمام شدن نماز یا بعد از آن متوجّه گردد، حکم نمازش چیست؟
- فردی به شخص دیگری که رکعت آخر نماز او است اقتدا می کند. آیا آن فردی که امام است پس از اتمام نمازش می تواند نماز دیگرش را به این فردی که به او اقتدا کرده و هنوز مشغول نماز است، اقتدا نماید؟
- بیماری به گونه ای روی تخت بستری شده که امکان رو کردن به سمت قبله را ندارد. آیا می تواند نمازش را در همان حال یعنی در خلاف جهت قبله بخواند؟
- نیّت نماز مسافر چگونه است؟ آیا ذکر قصر یا اتمام، در نیّت لازم است؟
- مریضی که در روی تخت بستری بوده، می ترسیده که اگر به سمت قبله رو کند، برایش خطر داشته باشد به همین جهت نمازهایش را به همان حال خوانده است، بعدا می فهمد که ترس او بی مورد بوده، در این صورت نمازهایی که خوانده چه حکمی دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] نمازگزاری به واسطه برخورد شخص دیگری با او صورت و یا بدنش از قبله منحرف می‌شود. در این صورت نمازش صحیح است یا باطل؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی در قیام نماز، به جهت سنگینی وزن و پا به پا کردن، به طرف راست و چپ قبله منحرف می‌شود. آیا نمازش صحیح است؟
- [آیت الله مظاهری] در صورت برخورد شخصی با نمازگزار، بدن یا صورت او ناخواسته از قبله منحرف می‌شود، آیا نماز او صحیح است؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر نمازگزار به طرفی که یقین داشت قبله است نماز خواند و پس از نماز فهمید پشت به قبله یا به طرف راست یا چپ قبله نماز خوانده است، در این صورت نمازش چه حکمی دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا اقتدا به امام جماعتی که حدود 30 درجه از جهت قبله منحرف گردیده است، صحیح می باشد؟ و حدّ مجاز برای این مطلب چقدر است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی بمدّت یازده سال، به یک جهت نماز خوانده، البتّه آن جهت و قبله را از طریق مساجد اهل سنت آن منطقه معیّن کرده، بعد از یازده سال، توسط قبلهنما معلوم شده که قبله آن 90 درجه منحرف از قبله صحیح بوده است، در این صورت نمازهای گذشته او چه صورت دارد و افرادی که بعنوان میهمان در منزل او نماز خواندهاند، پس از کشف خلاف، آیا صاحبخانه وظیفه دارد که به میهمانهای خود تذکّر دهد یا خیر؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر بیمار به جهت خوف ضرر نماز را در جهت خلاف قبله بخواند و بعد از اتمام نماز متوجه شود خوف او بی مورد بوده است، تکلیف او چیست؟
- [آیت الله خوئی] اگر یقین کند که بعد از طواف یا در بین طواف مقداری را منحرف بوده است ولی نداند در کدام طرف بوده است، از اطراف کعبه آیا جایز است به قصد قربت یک دور بزند به نیت اینکه این مقداری که منحرف بوده است حساب شود و بقیه حساب نشود و یا تکلیف چیزی دیگری است؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا مأمومی که میداند امام چند درجه [به میزان کم] از قبله منحرف ایستاده است میتواند به وی اقتدا کند؟ و در صورت صحّتِ اقتدا، وظیفهی مأموم در رعایت جهت قبله چیست و آیا مأموم وظیفه دارد امام را از انحرافش از قبله آگاه کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه پس از قطع رگهای چهارگانه حیوان را رها کنند، و خود به خود پشت به قبله شود و جان دهد، یا بعد از قطع رگهایی مذکور و قبل از جان دادن، حیوان را روی بقیّه اجساد حیوانات ذبح شده رها کنند، و در اثر این کار حیوان از قبله منحرف شود و در آن حال جان دهد، حکمش چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک رکعت یا بیشتر از آخر نماز را نخوانده، چنانچه کاری انجام داده که اگر در نماز عمدا یا سهوا اتفاق بیفتد نماز را باطل می کند، مثلاً پشت به قبله کرده، نمازش باطل است، و در غیر این صورت باید فورا مقداری که فراموش کرده بجا آورد.
- اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک رکعت یا بیشتر از آخر نماز را نخوانده، چنانچه کاری انجام داده که اگر در نماز عمداً یا سهواً اتفاق بیفتد نماز را باطل میکند، مثلاً پشت به قبله کرده، نمازش باطل است، و در غیر این صورت باید فوراً مقداری که فراموش کرده بهجا آورد.
- اگر بفهمد نمازش را پیش از وقت خوانده، یا پشت به قبله یا با انحراف بیشتر از طرف راست و طرف چپ قبله بهجا آورده، باید دوباره بخواند؛ و اگر وقت گذشته در صورتی که قبل از وقت خوانده باید قضا کند و اگر پشت به قبله خوانده، بنابر احوط قضا نماید.
- اگر بفهمد نمازش را پیش از وقت خوانده ، یا پشت به قبله یا با انحراف بیشتر از طرف راست و طرف چپ قبله بجا آورده ، باید دوباره بخواند ؛ و اگر وقت گذشته در صورتی که قبل از وقت خوانده باید قضا کند و اگر پشت به قبله خوانده بنا بر احوط قضا نماید .
- اگر بعد از خواندن نماز احتیاط بفهمد کسری نماز بیشتر از نماز احتیاط بوده، مثلاً در شک بین سه و چهار، یک رکعت نماز احتیاط بخواند، بعد بفهمد نماز را دو رکعت خوانده، چنانچه بعد از نماز احتیاط کاری که نماز را باطل میکند انجام داده، مثلاً پشت به قبله کرده، باید نماز را دوباره بخواند و اگر کاری که نماز را باطل میکند انجام نداده، باید یک رکعت دیگر نماز بخواند و بنابر احتیاط نمازش را دو مرتبه اعاده کند.
- اگر بعد از خواندن نماز احتیاط بفهمد کسری نماز بیشتر از نماز احتیاط بوده، مثلاً در شک بین سه و چهار، یک رکعت نماز احتیاط بخواند، بعد بفهمد نماز را دو رکعت خوانده، چنانچه بعد از نماز احتیاط کاری که نماز را باطل می کند انجام داده ، مثلاً پشت به قبله کرده ، باید نماز را دوباره بخواند و اگر کاری که نماز را باطل می کند انجام نداده باید یک رکعت دیگر نماز بخواند و بنا بر احتیاط نمازش را دومرتبه اعاده کند .
- اگر بین سلام نماز و قضای سجده یا تشهد کاری کند که اگر عمدا یا سهوا در نماز اتفاق بیفتد نماز باطل می شود، مثلاً پشت به قبله نماید، باید قضای سجده و تشهد را بجا آورد و بنا بر احتیاط نمازش را اعاده نماید .
- اگر بین سلام نماز و قضای سجده یا تشهد کاری کند که اگر عمداً یا سهواً در نماز اتفاق بیفتد، نماز باطل می‌شود، مثلاً پشت به قبله نماید، باید قضای سجده و تشهد را بهجا آورد و بنابر احتیاط نمازش را اعاده نماید.
- نماز احتیاط و سجده و تشهد فراموش شده را باید رو به قبله بهجا آورد.
- اگر در بین نماز بهقدری ساکت بماند که نگویند نماز میخواند، نمازش باطل است. دهم: از مبطلات نماز، خوردن و آشامیدن است که اگر در نماز طوری بخورد یا بیاشامد که نگویند نماز میخواند، نمازش باطل می‌شود.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر پشت به قبله کند یا کاملاً به طرف راست یا چپ قبله برگردد، خواه از روی عمد باشد یا فراموشی، همچنین اگر عمداً بقدری منحرف شود که نگویند رو به قبله است نمازش باطل است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر عمداً یا سهواً سر را به قدری بگرداند که بیشتر از طرف راست یا چپ از قبله منحرف گردد نمازش باطل می‌شود، ولی اگر سر را کمی بگرداند که نگویند روی خود را از قبله برگردانده - عمداً باشد یا اشتباهاً - نمازش باطل نمیشود و اگر به مقداری برگرداند که بگویند روی خود را از قبله برگردانده است ولی بیشتر از طرف راست و چپ قبله منحرف نشده باشد، نمازش در این صورت چنانچه رو گرداندن عمدی باشد باطل است و اگر سهوی باشد نمازش صحیح است. ششم: (کلام عمدی) از مبطلات نماز آن است که عمداً لفظی بگوید که دو حرف یا بیشتر باشد؛ اگر چه معنی هم نداشته باشد، ولی اگر سهواً بگوید نماز باطل نمیشود.
- [آیت الله نوری همدانی] احتیاط مستحبّ آن است که مأمومین در حال خطبه روبه روی امام بوده وبیش از مقداری که در نماز می تواند خود را از قبله منحرف کنند ، رو بر نگردانند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] احتیاط مستحب آن است که مأمومین در حال خطبه روبروی امام بوده و بیش از مقداری که در نماز می توانند خود را از قبله منحرف کنند رو برنگردانند.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر بفهمد تمام نماز را پیش از وقت خوانده باید دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید و اگر بعضی از نماز را پیش از وقت خوانده حکمش در مساله بیان شده است و اگر بفهمد نماز را رو به قبله نخوانده در صورتی که منحرف به ما بین راست و چپ باشد نمازش صحیح است و در غیر این صورت اگر پیش از گذشتن وقت بفهمد باید اعاده کند و اگر بعد از ان بفهمد قضا ندارد ولی اگر پشت به قبله کرده باشد بنابر احتیاط واجب قضا نماید و در هر صورت اگر به جهت ندانستن حکم شرعی به غیر قبله نماز بخواند نمازش باطل است
- [آیت الله سیستانی] کسی که نماز واجب را ایستاده میخواند ، باید سینه و شکم او رو به قبله باشد ، بلکه صورت او نیز نباید زیاد از قبله منحرف باشد ، و احتیاط مستحب آن است که انگشتان پای او هم رو به قبله باشد .
- [آیت الله سیستانی] اگر مکلف با هواپیما سفر کند، و بخواهد در آن نماز بخواند، در صورتی که بتواند به هنگام نماز رو به قبله بودن و استقرار داشتن و دیگر شرایط را رعایت کند، نمازش صحیح است، وگرنه در صورتی که وقت داشته باشد و بتواند پس از خروج از هواپیما نماز واجد شرایط را بجای آورد، بنا بر احتیاط نمازش در هواپیما صحیح نیست. لکن اگر وقت تنگ باشد، واجب است نماز را درون هواپیما بجای آورد و در آن صورت اگر جهت قبله را بداند، باید بدان جهت نماز بخواند و نمازش بدون رعایت قبله جز در حال ضرورت صحیح نیست، و در این حال باید هرگاه هواپیما از سمت قبله منحرف شد، بدان سو رو کند، و در هنگام انحراف از قبله، از قراءت و ذکر دست بکشد، و اگر نتواند به عین قبله توجه کند، باید سعی کند بیش از (نود) درجه از قبله منحرف نشود، و اگر جهت قبله را نداند، باید بکوشد آن را مشخص کند و طبق ظنّ خود عمل نماید، و اگر نتواند ظن بدست آورد کافی است نماز را به هر جهتی که احتمال میدهد قبله در آن باشد، بجای آورد. گر چه احتیاط مستحب آن است که نماز را به چهار جهت بجای آورد. این در جایی است که بتواند با شناخت قبله رو به قبله باشد و اگر جز در تکبیرة الاحرام نتواند، بدان اکتفا کند و اگر اصلاً نتواند، شرط استقبال ساقط می‌شود. و جایز است انسان قبل از وقت نماز اختیاراً با هواپیما مسافرت کند، هرچند بداند در هواپیما ناچار به نماز فاقد شرط استقبال و استقرار خواهد شد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر عمدا یا سهوا سر را به قدری بگرداند که مواجه طرف راست یا چپ قبله یا بیشتر باشد؛ نمازش باطل است؛ ولی اگر سر را کمی بگرداند که نگویند روی خودرا از قبله گردانده؛ عمدا باشد یا اشتباها؛ نمازش باطل نمی شود و اگر به مقداری برگرداند که بگویند روی خود را از قبله برگردانده است ولی به حد راست یا چپ قبله نرسیده باشد؛ در این صورت چنانچه روگرداندن عمدی باشد نماز باطل است و اگر سهوی باشد نماز صحیح است. ششم از مبطلات نماز آن است که عمدا کلمه ای بگوید که یک حرف یا بیشتر باشد؛ اگرچه معنی هم نداشته باشد.
- [آیت الله خوئی] اگر عمداً یا سهواً سر را به قدری بگرداند که مواجه طرف راست یا چپ قبله یا بیشتر باشد نمازش باطل است، ولی اگر سر کمی بگرداند که نگویند روی خود را از قبله برگرداند- عمداً باشد یا اشتباهاً- نمازش باطل نمیشود، و اگر به مقداری برگرداند که بگویند روی خود را از قبله برگردانده است، ولی به حد راست یا چپ قبله نرسیده باشد، در این صورت چنانچه روگرداندن عمدی باشد نماز باطل است، و اگر سهوی باشد نماز صحیح است. ششم- از مبطلات نماز آن است که عمداً کلمهای را بگوید که یک حرف را بیشتر باشد اگرچه معنی هم نداشته باشد.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی در بین نماز بفهمد رو به قبله نیست، اگر انحرافش به سمت راست یا سمت چپ قبله نرسیده نماز او صحیح است و اگر به سمت راست یا سمت چپ قبله رسیده یا پشت به قبله بوده باید نماز را بشکند و دوباره رو به قبله بخواند و اگر وقت ندارد، در بین نماز به قبله برمیگردد و نماز را تمام میکند و نمازش صحیح است.