موقوفه
به مال مورد وقف موقوفه گفته می‌شود.
آیا زمین موقوفه برای قبرستان یا غیر آن را می توان مسجد کرد؟
خیر، زیرا مسجد ملازمه ی با بقای ابدی در آن جا دارد و این امر با وقف برای غیر، منافات دارد، ولی مصلّی قرار دادن آن زمین، به صورتی که ممنوع از دفن نباشد، جایز است.
خیر، زیرا مسجد ملازمه ی با بقای ابدی در آن جا دارد و این امر با وقف برای غیر، منافات دارد، ولی مصلّی قرار دادن آن زمین، به صورتی که ممنوع از دفن نباشد، جایز است.
پاسخ:
خیر، زیرا مسجد ملازمه ی با بقای ابدی در آن جا دارد و این امر با وقف برای غیر، منافات دارد، ولی مصلّی قرار دادن آن زمین، به صورتی که ممنوع از دفن نباشد، جایز است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا در قبرستانی که زمین آن وقف قبرستان شده، می توان مسجد ساخت؟ و اگر مسجدی ساخته شود، آیا نماز خواندن در آن صحیح است؟
- آیا می توان دور قبرستان عمومی را حصار کشید به نحوی که حصار در زمین قبرستان واقع می شود؟
- مقدار زیادی از زمین های مشهد، قم و... موقوفه امام رضا علیه السّلام و حضرت معصومه علیهاالسّلام است، ساخت مسجد در چنین زمین هایی چه حکمی دارد؟
- حسینیه ای را در کنار قبرستان موقوفه ای ساخته اند؛ پایه های حسینیه در قبرستان بر بدنه قبرها ساخته شده است، حکم شرعی چیست؟
- زمین های قبرستان موقوفه ای که سازمان اوقاف آن را به صاحبانش می فروشد، آیا ملک آنان محسوب می شود؟ و در صورت دفن فرد دیگر در آن قبر، بدون اجازه اولیای میّت اوّل قبر غصبی به شمار می رود؟
- شخصی زمین بایری که در اطراف قبرستان قدیمی بوده خریداری کرده و وقف قبرستان نموده است. و پس از مدتی، واقف فوت کرده است چند نفر از اهالی تصمیم گرفته اند آن زمین را تبدیل به زمین زراعی نمایند تا مقداری از سود حاصله را صرف مسجد کنند. حکم شرعی را مرقوم فرمایید.
- قبرستان های قدیمی که امروزه کسی در آن دفن نمی شود و موجب جمع زباله یا تجمع افراد لا ابالی گردیده است، آیا می شود تبدیل به فضای سبز و یا بازار و... شود؟ آیا موقوفه بودن یا نبودن زمین برای قبرستان در حکم فوق تأثیر دارد؟
- مسجدی قدیمی، قابل استفاده و دارای سابقه 400 ساله در روستایی وجود دارد. ولی گروهی قصد دارند مسجد دیگری، آن هم در زمین موقوفه بسازند. آیا نماز خواندن در مسجد جدید جایز است؟
- مکان هایی هم چون بام و زیر زمین مسجد که شک داریم جزو مسجد است یا نه، آیا می توان در حین اعتکاف به آن جا رفت؟
- مسجدی که به علّت کثرت جمعیّت، نیاز به توسعه دارد و در کنار آن زمینِ دست نخورده است؛ آیا می توان آبدارخانه و کفش کن مسجد را در آن زمین ساخت؟ و بر فرض جواز آیا احکام مسجد را دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا ضرورت دارد که زمین قبرستان وقف ابدی برای قبرستان باشد، یا در زمین های (کرایه ای) طویل المدّت هم می توان به تدفین اموات مسلمانها پرداخت؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا ضرورت دارد که زمین قبرستان وقف ابدی برای قبرستان باشد، یا در زمین های (کرایه ای) طویل المدّت هم می توان به تدفین اموات مسلمانها پرداخت؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا ضرورت دارد که زمین قبرستان وقف ابدی برای قبرستان باشد، یا در زمین های (کرایه ای) طویل المدّت هم می توان به تدفین اموات مسلمانها پرداخت؟
- [آیت الله خامنه ای] زمین موقوفه ای در کنار قبرستانی که برای دفن اموات اهالی کافی نیست، وجود دارد و موقعیت آن برای تبدیل به قبرستان مناسب است، آیا تبدیل آن به قبرستان جایز است؟
- [آیت الله نوری همدانی] در شهر همدان قبرستان متروکهای است که حدود شصت سال قبل، زمین آن برای قبرستان خریداری شده است و قسمتی از این قبرستان را شهرداری همدان جهت احداث مسجد به اهالی محل واگذار نموده است که ساخت مسجد نیز - به علّت اینکه فاصله زمین مورد نظر با مسجد جامع محلّ حدود یک کیلومتر می‌باشد - ضرورت دارد، لکن هنوز صورت قبرها باقی است، نظر حضرتعالی در باره ساخت مسجد در این محل مذکور چیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا هیئت امناء مساجد اجازه فروش زمین قبرستان به منظور دفن افراد را دارند یإ؛ٌ ظظ خیر؟
- [آیت الله سبحانی] آیا می توان زمین وقفی را برای مسجد اجاره کرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا هیأت امناء قبرستان می توانند قطعاتی از قبرستان موقوفه را جهت احداث قبر به بعضی افراد واگذار کرده و پول آن را در مسجدی که در محوّطه قبرستان است و نیاز به تعمیر دارد صرف کنند؟
- [آیت الله خامنه ای] ساخت مسجد در قبرستان متروکه
- [آیت الله سبحانی] آیا می توان متولّی موقوفه ای را بدون خیانت از دخالت در موقوفه مذکور منع کرد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- فروختن در و پنجره و چیزهای دیگر مسجد حرام است و اگر مسجد خراب شود، باید اینها را صرف تعمیر همان مسجد کنند، و چنانچه در آن مسجد قابل مصرف نیست و همان مسجد به پول آن نیاز دارد، بفروشند و صرف نیاز آن مسجد کنند و اگر آن مسجد به خود آن و به پول آن نیاز ندارد در مساجد دیگر آن را مصرف کنند و اگر آنجا هم نیاز نباشد بفروشند و پول آن را صرف مسجد کنند. و غلّه و نذوراتی که برای مسجد معینی قرار داده شده، در صورت بینیاز بودن آن مسجد و یا معذور بودن مصرف در آن مسجد میتوان آنها را در سایر مساجد مصرف کرد؛ و همچنین است حکم غلات و نذورات موقوفه مشاهد مشرفه؛ و با تعذر مصرف در موارد معین شده و یا مماثِل آن، میتوان آن غلات و نذورات را در مطلق خیرات و مبرّات مصرف نمود.
- نجس کردن زمین، سقف، بام، ظاهر و باطن مسجد حرام است و هر کس بفهمد که نجس شده است باید فوراً نجاست آن را برطرف کند؛ و احتیاط واجب آن است که طرف بیرون دیوار مسجد را هم نجس نکنند و اگر نجس شود نجاستش را برطرف نمایند، مگر آنکه واقف آن را جزء مسجد قرار نداده باشد. و بنابر احوط کافر نباید وارد مساجد مسلمین شود.
- نماز در مسجد از نماز در غیر مسجد افضل است؛ و بهتر از همه مسجدالحرام است و بعد مسجدالنبی و بعد مسجد کوفه و بعد مسجد سهله و مسجد خیف و مسجد غدیر و مسجد بیتالمقدس و مسجد براثا و مسجد قبا و مسجد جامع هر شهر و بعد مسجد قبیله و بعد مسجد بازار؛ و از جمله مواضع مستحب و بافضیلت، مشاهد مشرفه انبیا و اوصیای آنان و ائمه علیهمالسلام است.
- فرشی را که برای حسینیه وقف کردهاند، نمیتوان برای استفادههای دیگر، حتی برای نماز به مسجد یا غیر مسجد ببرند، اگرچه آن مسجد نزدیک حسینیه باشد.
- اگر پیشانی را عمداً یا سهواً بر زمین نگذارد، سجده نکرده است، اگرچه جاهای دیگر به زمین برسد. ولی اگر پیشانی را به زمین بگذارد و سهواً جاهای دیگر را به زمین نرساند، یا سهواً ذکر نگوید سجده صحیح است.
- کسی که مالی را وقف میکند، بنابر اظهر میتواند شرط کند که تا مدتی و یا تا وقتی زنده است خودش و یا متعلقین او از مال موقوفه، استفاده نمایند و منافع آن مال به آنها برسد.
- کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه، پاک می باشد ولی احکام دیگر مسلمانان را ندارد، مثلاً نمی تواند زن مسلمان بگیرد و نباید در قبرستان مسلمانان دفن شود.
- اگر مسجد را وقف کنند، بعد از آنکه واقف به قصد واگذار کردن اجازه دهد که در آن مسجد نماز بخوانند، همین که یک نفر در آن مسجد نماز خواند، وقف درست می‌شود.
- اگر در زمینی که غصب کرده زراعت کند، یا درخت بنشاند، زراعت و درخت و میوه آن مال خود اوست و چنانچه صاحب زمین راضی نباشد که زراعت و درخت در زمین بماند، کسی که غصب کرده باید فورا زراعت یا درخت خود را، اگر چه ضرر نماید، از زمین بکَنَد، و نیز باید اجاره زمین را در مدتی که زراعت و درخت در آن بوده به صاحب زمین بدهد و خرابی هایی را که در زمین پیدا شده، درست کند ، مثلاً جای درخت ها را پر نماید. و اگر به سبب اینها قیمت زمین از اولش کمتر شود، باید تفاوت آن را هم بدهد، و نمی تواند صاحب زمین را مجبور کند که زمین را به او بفروشد، یا اجاره دهد، و صاحب زمین نیز نمی تواند او را مجبور کند که درخت یا زراعت را به او بفروشد.
- اگر بر فرش پاکی که روی زمین نجس است باران ببارد و بر زمین نجس جاری شود، فرش نجس نمیشود و زمین هم پاک میگردد، مگر اینکه آب، مضاف یا متغیر شود.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر در صحن یکی از امامان یا امام زادگان که سابقا قبرستان بوده حوض یا نهری بسازند چنانچه انسان نداند که زمین صحن را برای قبرستان وقف کرده اند وضو گرفتن در ان حوض و نهر اشکال ندارد
- [آیت الله نوری همدانی] اگر در صحن یکی از امامان یا امامزادگان که سابقا قبرستان بوده ، حوض یا نهری بسازند ، چنانچه انسان نداند که زمین صحن را برای قبرستان وقف کرده اند ، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشکال ندارد .
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر در صحن یکی از امامان(علیهم السلام) یا امام زادگان که سابقا قبرستان بوده حوض یا نهری بسازند، چنانچه انسان نداند که زمین صحن را مخصوص قبرستان وقف کرده اند، وضو گرفتن از آن حوض یا نهر اشکال ندارد.
- [آیت الله بروجردی] اگر در صحن یکی از امامان یا امامزادگان که سابقاً قبرستان بوده حوض یا نهری بسازند، چنانچه انسان نداند که زمین صحن را برای قبرستان وقف کردهاند، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشکال ندارد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اموال مسجد را, خواه اجزای ساختمان آن باشد مانند در و پنجره یا نباشد مانند فرش نمی توان در غیر آن مسجد صرف کرد . در صورت خراب شدن مسجد می توان آن ها را فروخت و صرف تعمیر آن مسجد نمود و اگر تعمیر آن مسجد ممکن نباشد, صرف مسجد دیگر شود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . تصرف و دخالت در امور اوقاف مجهول التولیه و " غُیَّب و قُصَّر "و مساجد و مدارس دینی و موقوفه و کتابخانه های موقوفه که متولی منصوص ندارد برای غیر مجتهد جامع الشرایط یا مأذون از طرف او حرام و خلاف شرع است و تصرف در وجوهی که آنها می دهند جایز نیست.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر در صحن یکی از امامان یا امامزادگان که سابقاً قبرستان بوده حوض یا نهری بسازند، چنانچه انسان نداند که زمین صحن را برای قبرستان وقف کردهاند وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشکال ندارد. شرط ششم آن که اعضأ وضو موقع شستن و مسح کردن پاک باشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر در صحن یکی از امامان یا امامزادگان که سابقاً قبرستان بوده حوض یا نهری بسازند، چنانچه انسان نداند که زمین صحن را برای قبرستان وقف کرده اند وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشکال ندارد. شرط ششم: اعضای وضو موقع شستن و مسح کردن، پاک باشد.
- [آیت الله مظاهری] اگر در صحن یکی از امامان یا امامزادگان که سابقاً قبرستان بوده حوض یا نهری بسازند، چنانچه انسان نداند که زمین صحن را برای قبرستان وقف کردهاند، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشکال ندارد. شرط ششم: اعضای وضو موقع شستن و مسح کردن پاک باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر در صحن یکی از امامان یا امامزادگان که سابقاً قبرستان بوده است، حوض یا نهری بسازند، چنان چه انسان نداند که زمین صحن را برای قبرستان وقف کرده اند، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشکال ندارد. شرط ششم آن که اعضاء وضو موقع شستن و مسح کردن پاک باشد.