امام جماعت
امام جماعت به معنی پیش نمازاست واز آن در باب صلاة، سخن رفته است. ومهم‌ترین مباحث آن عبارت است از:
خانه ای وقف امام جماعت مسجد بوده و به مرور زمان خراب شده است و آن را برای توسعه مسجد، داخل مسجد کرده اند، حکم شرعی در این خصوص چیست؟
تا ممکن است باید به حالت اولیه اش برگردانند و در صورت تعذّر، اگر از موارد جواز فروش وقف باشد، آن را بفروشند و مشتری اگر خواست آن را وقف مسجد کند.
تا ممکن است باید به حالت اولیه اش برگردانند و در صورت تعذّر، اگر از موارد جواز فروش وقف باشد، آن را بفروشند و مشتری اگر خواست آن را وقف مسجد کند.
عنوان سوال:
خانه ای وقف امام جماعت مسجد بوده و به مرور زمان خراب شده است و آن را برای توسعه مسجد، داخل مسجد کرده اند، حکم شرعی در این خصوص چیست؟
پاسخ:
تا ممکن است باید به حالت اولیه اش برگردانند و در صورت تعذّر، اگر از موارد جواز فروش وقف باشد، آن را بفروشند و مشتری اگر خواست آن را وقف مسجد کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در یک طرف مسجد راهی است که دو طرف آن باز و محلّ عبور و مرور است. عده ای می خواهند طرف دیگر این راه را با خود این راه برای توسعه، داخل مسجد کنند، آیا جایز است؟
- مسجدی که به علّت کثرت جمعیّت، نیاز به توسعه دارد و در کنار آن زمینِ دست نخورده است؛ آیا می توان آبدارخانه و کفش کن مسجد را در آن زمین ساخت؟ و بر فرض جواز آیا احکام مسجد را دارد؟
- شخصی مسجدی را وقف کرده و در وقف نامه قید کرده که امام جماعت مسجد مذکور سیّد باشد. در این صورت امامت غیر سیّد چه حکمی دارد و تکلیف مأمومین در رابطه با او چیست؟
- مسجدی را تخریب کرده و توسعه داده اند و مقبره دو میّت که پیش از آن خارج مسجد بوده، داخل مسجد شده است. آیا اشکال دارد؟
- مسجدی، متولّی شرعی دارد که تمام اختیارات مسجد حتی تعیین امام جماعت، به عهده او است اگر کسی بدون اجازه ی متولی، نماز جماعت بخواند، حکم نماز امام و مأموم چگونه است؟
- اشیایی که به مسجد داده می شود، ممکن است گاهی با عنوان وقف و گاهی با عنوان تملیک باشد، آیا احکام شرعی هر کدام از این دو مورد مختلف است؟ لطفا فرق آن ها را مرقوم فرمایید.
- مسجدی را تعمیرو توسعه داده ایم، ولی طبق طرح هادی، از طرف شرق و شمال مسجد ملزم به عقب نشینی شدیم. با عنایت به این که هر دو طرف عقب نشینی شده، راه عمومی بوده و نیاز مبرم به تعریض و توسعه جهت عبور و مرور مردم و ماشین ها دارد، خواهشمند است نظرتان را در رابطه با این عقب نشینی بفرمایید.
- آیا شخص نابینا می تواند امام جماعت باشد؟ به خصوص که از این جهت، در کیفیت تطهیر بدن و لباسش شبهه وجود داشته باشد؟
- زمینی که وقف قرآن خواندن بوده است، فعلاً چون آب ندارد بدون استفاده مانده و متروک شده است. حکم شرعی را درباره این موقوفه بیان نمایید.
- آیا معتکف می تواند جهت امامت و یا مأموم شدن در نماز جمعه و جماعت، از مسجد خارج شود؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] خانه ای توسط شخص خیّری در زمینی که ملک مسجد است احداث شده است. خانه مذکور وقف شرعی گردیده مقیّداً به این که امام جماعت همان مسجد در آن سکونت نماید آیا شارع مقدّس اسلام اجازه می دهد دیگری در آن خانه سکنا گزیند و در صورت عدم سکونت امام راتب مسجد آیا شرعاً اجاره دادن آن جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا عبور و مرور حائض و جنب، از مقدار توسعه یافته مسجدالحرام و مسجدالنبی جایز است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا زکات فطره را می توانیم مصرف تعمیر و توسعه مسجد کنیم و مقداری هم به امام جماعت مسجد که فقیر است بدهیم؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] سالها فردی در مسجد اقامه جماعت می کرده است و بعد از فوت او فرزندش چند سالی اقامه جماعت کرده است و فعلا امام جمعه شهر طبق مصالحی مسجد را توسعه داده و امام جماعت جدیدی نصب کرده است و امام جماعت قبلی اظهار نارضایتی می کند; نماز در این مسجد چه حکمی دارد؟
- [آیت الله خوئی] مساجدی که ساخته می‌شود معمولاً داخل شبستان و خارج آن که صحن مسجد است مورد وقف واقع می‌شود و بسیار است که بعدها شبستان را خراب کرده و بزرگتر میسازند بفرمائید این مقداری که وقف بوده لکن تنجیس آن حرام نبوده حالا که داخل در مسجد شده آیا نجس کردن آن حرام است و باید تطهیر شود یا نه؟
- [آیت الله مظاهری] معتکفی که امام جماعت مسجدی است، آیا میتواند برای اقامه جماعت در آن مسجد در سه وقت شرعی از مسجد خارج شود و پس از اقامه جماعت برگردد؟ برای رسیدن به نماز جماعت (مأموم شدن) چطور؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا تیمم بدل از غسل همان احکام قطعی و ثابت غسل را دارد؟ به این معنی که آیا با آن داخل مسجد شدن جایز است؟
- [آیت الله سبحانی] اگر مسجدی در طرح توسعه ی خیابان قرار گیرد و احداث خیابان و عمران شهر و کاهش تصادفات و ترافیک، منوط به تخریب مسجد باشد، حکم شرعی آن چیست؟
- [سایر] آیا زن مستحاضه، اگر به وظایف استحاضه عمل کرده باشد، میتواند داخل مسجد - به خصوص مسجدالحرام - شود؟
- [آیت الله سبحانی] آیا مساجد تمام گروههای مسلمان در احکام مسجد مشترک اند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر مسجد خراب هم شود، نمیتوانند آن را بفروشند، یا داخل ملک و جاده نمایند.
- صاحب مسجد و امام راتب (امامی که برای امامت آن مسجد معین شده) و صاحب منزل یا مستأجر آن در صورت واجد شرایط بودن، از دیگران در امامت برای جماعت مقدّم هستند و مستحب است کسی را که فقیهتر یا قرائتش از دیگران بهتر یا مسنتر یا هاشمی است، امام جماعت قرار دهند.
- در جایی که عدهای مشغول نماز جماعتند، یا نماز آنان تازه تمام شده و صفها بههم نخورده است، اگر انسان بخواهد فُرادی (بهتنهایی) یا با جماعت دیگری که بر پا شده نماز بخواند، با سه شرط اذان و اقامه از او ساقط می‌شود، بنابر اظهر: اول آنکه برای آن نماز، اذان و اقامه گفته باشند؛ دوم آنکه نماز جماعت باطل نباشد؛ سوم آنکه نماز او و نماز جماعت در یک مکان باشد و بنابر احتیاط باید طوری باشد که ملحق به صف بشود، پس اگر نماز جماعت داخل مسجد باشد و او بخواهد در بام مسجد نماز بخواند، مستحب است اذان و اقامه بگوید.
- مستحب است که در مسجد از خرید و فروش و سایر معاملات (عقود و ایقاعات) غیر عبادی خودداری شود و امّا مانند نذر و وقف و نکاح چون حیثیت عبادی دارند، اشکالی ندارد؛ و مستحب است از ورود دیوانگان و اطفال غیر ممیز که مراعات آداب مساجد را نمینمایند به مساجد، خودداری شود؛ و مکروه است کسی که بوی بدی از او استشمام می‌شود مثل بوی سیر و پیاز، داخل مسجد شود، و بعید نیست نمازی را که با این حال خوانده اعادهاش مستحب باشد.
- چند چیز بر حائض حرام است: 1 عبادتهایی که مانند نماز باید با وضو یا غسل یا تیمم بهجا آورده شود، ولی بهجا آوردن عبادتهایی که وضو و غسل و تیمم برای آن‌ها لازم نیست، مانند نماز میت، مانعی ندارد. 2 تمام چیزهایی که بر جنب حرام است و در احکام جنابت گفته شد. 3 جماع کردن در فرج، که هم برای مرد حرام است و هم برای زن، اگرچه به مقدار ختنهگاه داخل شود و منی هم بیرون نیاید.
- پیش از داخل شدن در حرم مکه، شهر مکه، مسجدالحرام، خانه کعبه، حرم مدینه، شهر مدینه، مسجد پیغمبر صلیاللهعلیهوآله و حرم امامان علیهمالسلام مستحب است انسان غسل کند؛ و اگر در یک روز چند مرتبه مشرف شود، یک غسل کافی است، بلکه اگر در روز غسل کند، میتواند این اعمال را در شبی که متصل به آن است نیز انجام دهد و هم‌چنین به عکس؛ و برای زیارت پیغمبر صلیاللهعلیهوآله و امامان علیهمالسلام از دور یا نزدیک، مستحب است انسان غسل کند. اگر یکی از غسلهایی را که در این مسئله گفته شد بهجا آورد و بعد کاری کند که وضو را باطل مینماید، مثلاً بخوابد، غسل او باطل نمیشود، ولی مستحب است دوباره غسل را بهجا آورد. * تذکر داده می‌شود که هیچ یک از غسلهای مستحب، کفایت از وضو نمیکند.
- جنسی که میفروشند و چیزی که عوض آن میگیرند پنج شرط دارد: 1 مقدار آن با وزن یا پیمانه یا عدد و مانند اینها معلوم باشد.؛ 2 بتواند آن را تحویل دهد، بنابراین فروختن اسبی که فرار کرده است، صحیح نیست؛ 3 خصوصیاتی را که در جنس و عوض هست و بهواسطه آن‌ها میل مردم به معامله فرق میکند، معین نماید؛ 4 مال در رهن یا گرو نباشد، مگر اینکه از مالک آن اجازه فروش داشته باشد؛ 5 خود جنس را بفروشد نه منفعت آن را، پس اگر مثلاً منفعت یک ساله خانه را بفروشد، صحیح نیست؛ ولی چنانچه خریدار به جای پول، منفعت ملک خود را بدهد، مثلاً فرشی را از کسی بخرد و عوض آن منفعت یک سال خانه خود را به او واگذار کند، اشکال ندارد، و احکام اینها در مسائل آینده گفته خواهد شد.
- مستحب است در رکعت اول پیش از خواندن حمد، آهسته بگوید: (أعوذ باللّه من الشیطان الرجیم)، و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر، (بسم اللّه الرحمن الرحیم) را بلند بگوید. و نیز مستحب است حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند، یعنی آن را به آیه بعد نچسباند، و در حال خواندن حمد و سوره به معنای آیه توجه داشته باشد، و اگر نماز را به جماعت میخواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فُرادی میخواند، بعد از آنکه حمد خودش تمام شد، بگوید: (الحمد للّه ربّ العالمین)، و بعد از خواندن سوره (قل هو اللّه أحد) یک یا دو مرتبه (کذلِک اللّه رَبّی) یا سه مرتبه (کذلِک اللّه رَبُّنا) بگوید، و بعد از خواندن سوره کمی صبر کند بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] بنابر احتیاط واجب کسی که مرض خورده یا پیسی دارد ، نباید امام جماعت شود . احکام جماعت
- [آیت الله سیستانی] زمین مساجد واقع شده در خیابانها و پیادهروها، از وقف بودن خارج نمیشود، لکن احکام مترتّب بر عنوان مسجد را ندارد، مانند حرمت نجس کردن آن، وجوب زدودن نجاست از آن؛ حرمت توقف جُنُب، حائض و نفساء در آن. و اما قسمتهای باقیمانده از مسجد، اگر از عنوان مسجد بودن، خارج نشده باشد، همه احکام مربوط به مسجد بر آن‌ها بار می‌شود؛ لکن اگر از عنوان مسجد بودن خارج شود مثلاً ظالم آن را به دکان، یا محل، و یا خانه تبدیل کند احکام مسجد بر آن بار نمیشود و همه انتفاعات حلال از آن جایز است، مگر آنچه که موجب تثبیت غصب به شمار آید، که جایز نیست.
- [آیت الله سبحانی] اگر مسجد خراب شود، عرصه آن به حال وقف باقی می ماند، و هم‌چنین اگر خانه ای که برای گروهی وقف بوده ویران گردد، عرصه آن به عنوان صدقه مطلقه باقی می ماند.
- [آیت الله سبحانی] اگر مسجد خراب شود، عرصه آن به حال وقف باقی می ماند، و هم‌چنین اگر خانه ای که برای گروهی وقف بوده ویران گردد، عرصه آن به عنوان صدقه مطلقه باقی می ماند.
- [آیت الله خوئی] مساجدی که در مسیر خیابانها قرار میگیرد و جزو خیابان می‌شود ظاهر این است که بعد از خیابان شدن از عنوان مسجد بودن خارج می‌شود بنابر این باید در این گونه موارد مابین احکام مربوط بهعنوان مسجدیت و احکامی که تابع صدق عنوان مسجد بودن و صدق نکردن آن است و بین احکام وقف و تفصیل قائل شد از جملة احکام مسجد این است که حرام است نجس کردن مسجد و واجب است برطرف کردن نجس از مسجد و جایز نیست شخص جنب یا زن حائض وارد مسجد شود و دیگر احکامی که تابع عنوان مسجد بودن اوست، این قبیل احکام با برطرف شدن عنوان مسجدیت برداشته می‌شود، گرچه احتیاط مستحب آن است که با رفتن عنوان مسجدی، آن احکام باز رعایت شود. و از احکام وقف بودن این است که جایز نیست تصرف کردن در محل وقف از سنگ و چوب و خود زمین و غیره و جایز نیست خرید و فروش آن‌ها مگر با اجازة حاکم شرع یا وکیل او که آنچه پس از خراب شدن قابل فروش بوده باشد بفروشند و مبلغ آن را در نزدیکترین مسجد دیگری مصرف نمایند و یا خود مواد باقیماندة بنا را در مسجد دیگر نزدیک آن مصرف نمایند و از این بیان حکم مدارس و حسینیههائی که در مسیر خیابانها قرار میگیرند و خراب می‌شود، معلوم گردید درصورتی که وقف بوده باشند با خراب کردن آن‌ها زمین و مواد بنا از وقفیت خارج نمیشود و تصرف در آن‌ها و خرید و فروش آن‌ها جایز نیست مگر با اجازه حاکم شرع یا وکیل او که پس از فروش پول آن‌ها را در نزدیکترین مدرسه یا حسینی دیگری مصرف کنند و یا خود مواد باقیمانده را در اینگونه محلها با رعایت نزدیکترین آن‌ها به کار ببرند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] برای زنها بهتر آن است که نماز را در خانه و اطاق اختصاصی خود بخوانند. ولی اگر نماز در مسجد به هر جهتی غیر از مسجد بودن فضیلت بر نماز در خانه را داشته باشد مثل این که در مسجد جماعت است یا حضور قلب بیشتری وجود دارد بهتر است زنان برای درک این فضیلت با حجاب کامل به مسجد بروند. و اگر راهی برای یادگرفتن احکام و مسائل اسلامی جز از طریق رفتن به مسجد وجود ندارد واجب است به مسجد بروند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مسجد خراب هم شود نمیتوانند آن را بفروشند، یا داخل ملک و جاده نمایند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر مسجد خراب هم بشود نمی توانند آن را بفروشند، یا داخل ملک و جاده نمایند.
- [آیت الله بروجردی] اگر مسجد خراب هم شود نمیتوانند آن را بفروشند، یا داخل ملک یا جاده نمایند.
- [آیت الله سیستانی] اگر مسجد خراب هم شود ، نمیتوانند آن را بفروشند یا داخل ملک وجادّه نمایند .