توسعه
وسعت و گشایش دادن را توسعه گویند که در اصطلاح به توسعه بر خانواده در مسکن و هزینه‌ها و غیره اطلاق می‌شود. از آن به مناسبت در بابهای صلات، زکات، تجارت و نکاح سخن گفته شده است.
در یک طرف مسجد راهی است که دو طرف آن باز و محلّ عبور و مرور است. عده ای می خواهند طرف دیگر این راه را با خود این راه برای توسعه، داخل مسجد کنند، آیا جایز است؟
چون این راه عبور است و تمام عابرین در آن حق دارند، جایز نیست آن را مسجد کنند و اگر خواستند آن را مصلی (نمازخانه) کنند، بنابر احوط باید راهی برای عبور حتی در موقع نماز بگذارند؛ مانند این که در طبقه ی بالای آن مصلی بسازند و زیر آن، مسیر عبور و مرور مردم باشد.
چون این راه عبور است و تمام عابرین در آن حق دارند، جایز نیست آن را مسجد کنند و اگر خواستند آن را مصلی (نمازخانه) کنند، بنابر احوط باید راهی برای عبور حتی در موقع نماز بگذارند؛ مانند این که در طبقه ی بالای آن مصلی بسازند و زیر آن، مسیر عبور و مرور مردم باشد.
عنوان سوال:
در یک طرف مسجد راهی است که دو طرف آن باز و محلّ عبور و مرور است. عده ای می خواهند طرف دیگر این راه را با خود این راه برای توسعه، داخل مسجد کنند، آیا جایز است؟
پاسخ:
چون این راه عبور است و تمام عابرین در آن حق دارند، جایز نیست آن را مسجد کنند و اگر خواستند آن را مصلی (نمازخانه) کنند، بنابر احوط باید راهی برای عبور حتی در موقع نماز بگذارند؛ مانند این که در طبقه ی بالای آن مصلی بسازند و زیر آن، مسیر عبور و مرور مردم باشد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- خانه ای وقف امام جماعت مسجد بوده و به مرور زمان خراب شده است و آن را برای توسعه مسجد، داخل مسجد کرده اند، حکم شرعی در این خصوص چیست؟
- مسجدی را تعمیرو توسعه داده ایم، ولی طبق طرح هادی، از طرف شرق و شمال مسجد ملزم به عقب نشینی شدیم. با عنایت به این که هر دو طرف عقب نشینی شده، راه عمومی بوده و نیاز مبرم به تعریض و توسعه جهت عبور و مرور مردم و ماشین ها دارد، خواهشمند است نظرتان را در رابطه با این عقب نشینی بفرمایید.
- مسجدی را تخریب کرده و توسعه داده اند و مقبره دو میّت که پیش از آن خارج مسجد بوده، داخل مسجد شده است. آیا اشکال دارد؟
- آیا آذین بستن داخل مسجد برای جشن ائمّه ی اطهار جایز است؟
- اگر در هنگام رکوع بر اثر عبور و مرور، شخص نمازگزار، حرکت کند و از جایش تکان بخورد، نمازش چه حکمی دارد؟
- آیا عقب نشینی، هنگام تجدید بنای مسجد، طبق قوانین شهرداری به نحوی که چند متر از مسجد داخل خیابان واقع شود جایز است؟
- آیا از پول خمس و سهم امام می توان در توسعه ی مسجد استفاده نمود یا خیر؟
- آیا زکات فطره را می توان صرف تعمیر و توسعه ی مسجد و یا ساختمان امامزاده نمود؟
- شخصی زمینی را که در کنار مسجد محل بود، وقف آن مسجد نمود به شرط آن که او را بعد از فوت در همان مسجد که از زمین واقف ساخته شده دفن نمایند. عدّه ای از اهالی این شرط را پذیرفته اند و مسجد محلّ با این زمین یکی شده است و ساختمان سازی به پایان رسیده است. واقف می گوید محلّ دفن او را در مسجد مشخص نمایند و عدم رضایت خود را در صورت عدم تعیین اعلام نموده است. آیا می توان او را در آن جا دفن نمود؟
- برای توسعه مسجد جامع، خانه های اطراف آن را خریداری و به مسجد ملحق کردیم که یکی از آن ها خانه یک بهایی بود و بین مسجد قدیم و یکی از خانه ها کوچه ای به عرض 5/1 متر واقع شده بود که با رضایت اهالی، آن کوچه هم به مسجد ملحق شد. با توجه به این که کوچه های اطراف مسجد را گسترش داده ایم، به طوری که مشکلی برای رفت و آمد مردم وجود ندارد، ولی بعد از ساخت، عدّه ای به دو جهت در مسجد شبهه دارند.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] آیا ساختن جاده بر روی قبر مؤمنین جایز است؟ و آیا عبور و مرور بر قبور جایز است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مسجدی است محتاج به توسعه یک طرف آن کوچه عمومی است که کلیه اهل محل راضی هستند جزء مسجد شود طرف دیگر خانه مسکونی است که قبلا برای مسجد خریداری شده می خواهند مسیر کوچه عام را تغییر داده و آن خانه را مسیر عبور قرار دهند آیا جایز است؟
- [آیت الله وحید خراسانی] ایا حایض و جنب می توانند از مقدار توسعه یافته مسجد الحرام و مسجد النبی صلی الله علیه واله عبور کنند یا خیر
- [آیت الله خامنه ای] زمین موقوفه ای وجود دارد که دارای راهی است که فقط برای عبور چارپایان مناسب است و در حال حاضر به سبب ساخت و ساز خانه در کنار آن باید راه مزبور توسعه پیدا کند، آیا توسعه آن از دو طرف به طوری که به مقدار مساوی از زمین وقفی و املاک شخصی را در بر بگیرد جایز است؟ و بر فرض عدم جواز، آیا جایز است برای توسعه راه، آن مقدار از زمین وقفی از متولّی آن اجاره شود؟
- [آیت الله سبحانی] آیا تخریب مسجد جهت توسعه ی آن جایز است؟
- [آیت الله سبحانی] آیا ملحق کردن قسمتی از حسینیه به مسجد برای توسعه ی مسجد جایز است و آیا در صورت توسعه، نماز در آن مکان صحیح است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر ضرورت اقتضا کند که مسجد توسعه پیدا کند و جهت توسعه مسجد نیاز به استفاده از زمین خیابان عمومی است، آیا جایز است؟
- [آیت الله سبحانی] کسی زمینی را جهت ساخت مسجد یا حسینیه وقف نموده است ولی عده ای از افراد محل در ساخت این زمین کارشکنی و مزاحمت نمایند آیا جایز است زمین را فروخته و در محل دیگر مسجد بنا نمود؟
- [آیت الله سبحانی] برای توسعه مسجدی ناچاریم سقف مسجد فعلی را برداشته و آن را حیاط مسجد قرار دهیم. آیا این کار جایز است؟
- [آیت الله نوری همدانی] نظر مبارک را در رابطه با سدّ معبر و مزاحمتهائی که در عبور و مرور عمومی ایجاد می‌شود ارائه فرمائید؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- پنج چیز بر جنب حرام است: 1 رساندن جایی از بدن به خط قرآن، یا به اسم خدا و بنابر احتیاط به اسم پیغمبران و امامان و اسم حضرت زهرا علیهم‌السلام بهطوریکه در وضو گفته شد. 2 رفتن به مسجدالحرام و مسجد پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، اگرچه از یک در داخل و از در دیگر خارج شود؛ و همچنین داخل شدن به آنجا برای برداشتن چیزی، بنابر احوط. 3 توقف در مساجد دیگر؛ ولی اگر از یک در داخل و از در دیگر خارج شود، یا برای برداشتن چیزی برود مانعی ندارد. و احتیاط واجب آن است که در حرم امامان هم توقف نکند، بلکه عبور نیز ننماید و همچنین در رواقها. 4 گذاشتن چیزی در مسجد. 5 خواندن سورهای که سجده واجب دارد و آن چهار سوره است: 1 سجده (سوره ??)؛ 2 فصّلت (??)؛ 3 نجم (??)؛ ? علق (??)؛ و اگر یک کلمه از این چهار سوره را هم بخواند حرام است.
- اگر مسجد خراب هم شود، نمیتوانند آن را بفروشند، یا داخل ملک و جاده نمایند.
- اگر کمتر از مقدار ختنهگاه داخل شود و منی هم بیرون نیاید، روزه باطل نمیشود، ولی اگر کسی که آلتش را بریدهاند کمتر از ختنهگاه را داخل کند بطلان و عدم بطلان روزهاش، محل اشکال است.
- ازدواج دائم با زن پنجم برای کسی که چهار زن دائم دارد جایز نیست، مگر آنکه بعضی از آنها را طلاق دهد، که اگر طلاق رجعی است باید عدّه به سرآید و اگر طلاق بائن است سرآمدن عدّه لازم نیست، اگرچه در زمان عدّه مکروه است و بلکه خلاف احتیاط است.
- هرگاه در ماه رمضان یا روزه واجب معین، نیت روزه را عمداً ترک نماید تا صبح داخل شود، روزه آن روزش صحیح نیست و قضا بر او واجب است، ولی وجوب کفّاره محل تأمل است.
- تعرض به معابد یهودیان و مسیحیان که در ذمّه اسلام هستند و آن معابد هم در دست خود آنهاست جایز نیست، و آن اماکن مثل مساجد محترم است و جایز نیست خراب کردن آنها مگر با شرایطی که در مساجد هم جاری است. مکانهایی که نماز خواندن در آنها مستحب است
- مستحب است که در مسجد از خرید و فروش و سایر معاملات (عقود و ایقاعات) غیر عبادی خودداری شود و امّا مانند نذر و وقف و نکاح چون حیثیت عبادی دارند، اشکالی ندارد؛ و مستحب است از ورود دیوانگان و اطفال غیر ممیز که مراعات آداب مساجد را نمینمایند به مساجد، خودداری شود؛ و مکروه است کسی که بوی بدی از او استشمام می‌شود مثل بوی سیر و پیاز، داخل مسجد شود، و بعید نیست نمازی را که با این حال خوانده اعادهاش مستحب باشد.
- بنابر اظهر، در قرار دادن مکانی به عنوان مسجد، صیغه وقف لازم نیست، بلکه هر عملی که دلالت بر آن کند کافی است، اگرچه بهکار بردن لفظ در ایجاب آن، و تلفّظ به وقفیت بهعنوان مسجدیت احوط است. و همچنین در قبول متولی یا حاکم شرع؛ و اظهر اعتبار قصد قربت است در وقف مسجد؛ و کافی است که با نیت و اراده بگوید: (جَعَلْتُهُ مَسجِداً لِلّه) و مسجدیت را اعلام کند، به معنایی که در عرف مسلمین معمول است (در مقابل مسجد به معنای لغوی)؛ و در قبضش کافی است یک نفر که نمازش محکوم به صحت باشد با اذن واقف در آنجا نماز بخواند؛ و اقرب ترتیب آثار مسجدیت است بر مساجد مخالفین، در صورتی که محکوم به کفر نباشند؛ و کلیساها و کنیسهها در جهت حصول تقرب مانند مساجد مخالفین است، ولی در سایر جهات محل تأمل است.
- مسواک کردن برای روزهدار، مانند مضمضه جایز و بلکه مستحب است، ولی اگر مسواک را از دهان بیرون آورد و دوباره در دهان وارد کند، نگذارد آب آن داخل حلق شود، ولی اگر آب مسواک بهقدری کم باشد که در آب دهان مستهلک می‌شود، مانعی ندارد.
- در جایی که عدهای مشغول نماز جماعتند، یا نماز آنان تازه تمام شده و صفها بههم نخورده است، اگر انسان بخواهد فُرادی (بهتنهایی) یا با جماعت دیگری که بر پا شده نماز بخواند، با سه شرط اذان و اقامه از او ساقط می‌شود، بنابر اظهر: اول آنکه برای آن نماز، اذان و اقامه گفته باشند؛ دوم آنکه نماز جماعت باطل نباشد؛ سوم آنکه نماز او و نماز جماعت در یک مکان باشد و بنابر احتیاط باید طوری باشد که ملحق به صف بشود، پس اگر نماز جماعت داخل مسجد باشد و او بخواهد در بام مسجد نماز بخواند، مستحب است اذان و اقامه بگوید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] جایز است عبور و مرور از زمین مساجدی که در خیابان واقع شده و همچنین جایز است عبور از زمینهای مدارس دینی و حسینیههائی که در خیابان واقع شدهاند.
- [آیت الله علوی گرگانی] جائز است عبور ومرور از زمین مساجدی که در خیابان واقع شده و همچنین جائز است عبور از زمینهای مدارس دینی وحسینیههایی که در خیابان واقع شدهاند.
- [آیت الله سبحانی] کسی که در محل عبور مردم نماز می خواند، یا کسی روبروی اوست، مستحب است جلوی خود چیزی بگذارد و اگر چوب یا ریسمانی هم باشد کافی است. احکام مسجد:
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی که در محل عبور مردم نماز می خواند؛ یا کسی روبروی او است؛ مستحب است جلوی خود چیزی بگذارد و اگر چوب یا ریسمانی هم باشد کافی است. احکام مسجد
- [آیت الله سیستانی] - در مواردی که جایز است از مسجد بیرون رود، بیشتر از زمانی که برای انجام آن امر لازم است، نباید خارج مسجد نماند. خروج از محل اعتکاف
- [آیت الله سیستانی] - خروج از محلّ اعتکاف برای وضوی نماز واجبِ اداء، جایز است هرچند وقت نماز داخل نشده باشد و خارج شدن برای وضوی نماز واجبِ قضاء در صورتی که وقت قضاء وسعت داشته باشد، محلّ اشکال است.
- [آیت الله سیستانی] آنچه بر حائض واجب است بر نفساء هم واجب می باشد . و بنابر احتیاط واجب توقف در مسجد و دخول آن بدون عبور ، و عبور از مسجدین (مسجد الحرام و مسجد پیغمبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم) و خواندن آیات سجده واجب ، و تماس با خط قرآن و نام خدا ، بر نفساء حرام است .
- [آیت الله اردبیلی] داخل شدن کافر در مسجد اشکال دارد و اگر خواستند جهت شنیدن مطالب اسلامی داخل مسجد شوند، باید محلّی را در کنار مسجد تهیّه نمود که عنوان (مسجد) نداشته باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که در محلّ عبور مردم نماز میخواند یا کسی روبروی اوست، مستحبّ است جلوی خود چیزی بگذارد و اگر چوب یا ریسمانی هم باشد کافی است.
- [امام خمینی] کسی که در محل عبور مردم نماز می خواند، یا کسی روبروی اوست، مستحب است جلوی خود چیزی بگذارد، و اگر چوب یا ریسمانی هم باشد کافی است.