وظیفه
تکلیف مستفاد از اصول عملی، هنگام شک یا جهل به حکم واقعی را وظیفه عملی گویند. این بحث در اصول فقه کاربرد دارد.
نمازگزار در رکعت آخر و در حالت نشسته، برای لحظاتی چرتش می برد. بعد از این که حواسش جمع شد، یادش نمی آید که قبل از چرت، تشهد و سلام را گفته است یا نه. در چنین موقعیّتی وظیفه ی او چیست؟
اگر چرت در حدّ ابطال وضو بوده و یا طولانی بوده، احتیاطا نماز را اعاده کند و در غیر این صورت تشهّد و سلام را بگوید و نماز او صحیح است.
اگر چرت در حدّ ابطال وضو بوده و یا طولانی بوده، احتیاطا نماز را اعاده کند و در غیر این صورت تشهّد و سلام را بگوید و نماز او صحیح است.
عنوان سوال:
نمازگزار در رکعت آخر و در حالت نشسته، برای لحظاتی چرتش می برد. بعد از این که حواسش جمع شد، یادش نمی آید که قبل از چرت، تشهد و سلام را گفته است یا نه. در چنین موقعیّتی وظیفه ی او چیست؟
پاسخ:
اگر چرت در حدّ ابطال وضو بوده و یا طولانی بوده، احتیاطا نماز را اعاده کند و در غیر این صورت تشهّد و سلام را بگوید و نماز او صحیح است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر شخصی تشهد رکعت دوم را فراموش کند و در حالت رکوع رکعت سوم و یا بعد از آن رکوع، یادش بیاید، وظیفه اش چیست؟
- اگر شخصی در رکعت دوم نماز تشهد را فراموش کند و در حالت قیام رکعت سوم یادش بیاید، وظیفه اش چیست؟
- اگر نمازگزار در رکعت اوّل یک سجده و در رکعت دوم تشهد و در رکعت سوم رکوع را فراموش کند؛ وظیفه اش چیست؟
- اگر رکعت آخر امام باشد، و ما هنوز رکعت های دیگری داشته باشیم، آیا باید تا آخر تشهد یا سلام در حالت تجافی منتظر بمانیم یا این که بلافاصله پس از دو سجده می توانیم بلند شویم و ادامه نمازمان را بخوانیم؟
- اگر کسی در رکعت دوّم در حین تشهّد امام جماعت به تصوّر این که رکعت چهارم می باشد برای درک فضیلت جماعت اقتدا کند و بعدا بفهمد رکعت آخر نبوده است، وظیفه اش چیست؟
- اگر امام جماعت، در نماز چهار رکعتی اشتباه کند و در رکعت سوم تشهد و سلام دهد و مأمومین نیز از او تبعیت کنند؛ وظیفه ی امام و مأمومین چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] اگر فردی یک رکعت از نماز را فراموش کند و در رکعت آخر یادش بیاید، مثلاً فکر میکرد، که رکعت اوّل نمازش رکعت دوّم است، لذا رکعت سوّم و چهارم را هم به جا آورده، و در رکعت آخر متوجّه شده که در رکعت سوّم قرار دارد، وظیفه او چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر فردی یک رکعت از نماز را فراموش کند و در رکعت آخر یادش بیاید، مثلاً فکر می کرد که رکعت اول نمازش رکعت دوم است، لذا رکعت سوم و چهارم را هم بجا آورد، و در رکعت آخر متوجه شد که در رکعت سوم است، وظیفه او چیست؟
- [آیت الله سبحانی] کسی که در رکعت دوم به نماز جماعت رسیده و اقتدا کرده و پس از سجده به حالت تجافی نشسته است، آیا بر او جایز است که تشهد بگوید؟
- [آیت الله مظاهری] اگر نمازگزار پس از تکبیرة الاحرام شروع به قرائت نماید و پس از آن به خود آید که در تشهّد رکعت آخر نماز است، آیا نماز او صحیح است؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر در نماز چهار رکعتی پس از خواندن تشهد رکعت دوم اشتباهاً سلام نماز را بگوییم، وظیفه ما در ادامه نماز چگونه است؟
- [آیت الله خوئی] اگر در حال رکوع رکعت سوم یادش آمد که صلوات تشهد رکعت دوم را نخوانده آیا بعد از سلام باید قضای صلوات تنها را به جا آورد یا تمام تشهد را قضا کند، و آیا سجده سهو هم برای قضای صلوات فراموش شده واجب است یا نه؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر انسان نماز جماعت را به طور کامل درک نکند و به آخر آن برسد و برای درک ثواب آن، تکبیرة الاحرام را گفته و بنشیند و تشهد را با امام بخواند و بعد از سلام او برخیزد و رکعت اول را بخواند، آیا این کار را در تشهد رکعت دوم نمازهای چهار رکعتی هم می تواند انجام دهد؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر شخصی بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک سجده از رکعت آخر را فراموش کرده، آیا بهجا آوردن قضای سجده بر او واجب است یا این که انجام دو سجده سهو کفایت میکند؟
- [آیت الله اردبیلی] مأموم موقعی به نماز جماعت میرسد که امام جماعت در حال خواندن تشهد آخر نماز است. در این حال، اقتدا میکند و مینشیند تا ثواب جماعت را درک کند. سؤال این است که آیا به صورت معمولی بنشیند یا به حالت تجافی؟ و تشهد را با امام بخواند یا ساکت باشد؟ و موقع سلام دادن امام چه کند؟
- [سایر] سلام حاج اقا الان داشتم شما رو تو پارک ملت تماشا می کردم،این فرمایش شما متین که هر کسی رو تو یه قبر میذارن و مثلا ازش میپرسن چقدر دین خدا رو ترویج کردی، ولی خب بسته به جابگاهی که هر فردی داره تو اجتماع برد فعالیتهاش نمود بیشتری پیدا می کنه... من که یک زن خانه دارم ابنجوری می گم به حضرت خدیجه: مادرم همیشه سعی کردم نماز اول وقت بخونم که همسرمم یادش بیاد نمازسو بخونه و بچه هام ازم نماز خوندن یاد بگبرن... جلوشون قران می خونم کتاب می خونم...بهشون می گم چه کاری خوبه چه کاری بده، تو جمع همکارایی که روزه نمی گرفتن روزه گرفتم... تو جمع همسفرایی که نماز نمی خوندن نماز خوندم، نمیدونم چقدر روشون اثر داشت ولی برخورد اطرافیام تو این مواقع محترمانه بود، خودم قبول دارم اینا کار زیادی نیست اما ادامه حرفام با حضرت خدیجه نیست حاج اقا...
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر پیش از گفتن (السلام علینا) و (السلام علیکم) یادش بیاید که دو سجده رکعت آخر را بهجا نیاورده، باید دو سجده را بهجا آورد و دوباره تشهد بخواند و نماز را سلام دهد.
- اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک سجده از رکعت آخر را فراموش کرده، باید سجده را نه به قصد ادا و نه به قصد قضا، بجا آورد، و ما بعد آن را که تشهد و سلام است انجام دهد، و بنابراحتیاط واجب دو سجده سهو برای سجده فراموش شده و دو سجده سهو برای زیاد شدن تشهد و سلام بجا آورد، و اگر تشهد رکعت آخر را فراموش کرده باشد و بعد از سلام یادش بیاید، در صورتی که چیزی که نماز را باطل کند انجام نداده باشد، بنابراحتیاط واجب آن تشهد را نه به قصد ادا و نه قضا بجا آورد و سلام را هم بگوید و سپس دو سجده سهو به قصد وظیفه فعلیه انجام دهد.
- اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک سجده از رکعت آخر را فراموش کرده، باید سجده را نه به قصد ادا و نه به قصد قضا، بهجا آورد، و ما بعد آن را که تشهد و سلام است انجام دهد، و بنابر احتیاط واجب دو سجده سهو برای سجده فراموش شده و دو سجده سهو برای زیاد شدن تشهد و سلام بهجا آورد، و اگر تشهد رکعت آخر را فراموش کرده باشد و بعد از سلام یادش بیاید، در صورتی که چیزی که نماز را باطل کند انجام نداده باشد، بنابر احتیاط واجب آن تشهد را نه به قصد ادا و نه قضا بهجا آورد و سلام را هم بگوید و سپس دو سجده سهو به قصد وظیفه فعلیه انجام دهد.
- اگر پیش از سلام نماز یادش بیاید که یک رکعت یا بیشتر از آخر نماز نخوانده، باید مقداری را که فراموش کرده بجا آورد.
- اگر پیش از سلام نماز یادش بیاید که یک رکعت یا بیشتر از آخر نماز نخوانده، باید مقداری را که فراموش کرده بهجا آورد.
- اگر در رکوع یا بعد از آن یادش بیاید که یک سجده یا تشهد را از رکعت پیش فراموش کرده، باید بعد از سلام بنا بر اظهر سجده یا تشهد را قضا نماید و بعد از آن برای تشهد فراموش شده دو سجده سهو و بنا بر احتیاط واجب برای یک سجده فراموش شده نیز دو سجده سهو بجا آورد .
- اگر در رکوع یا بعد از آن یادش بیاید که یک سجده یا تشهد را از رکعت پیش فراموش کرده، باید بعد از سلام بنابر اظهر سجده یا تشهد را قضا نماید و بعد از آن برای تشهد فراموش شده دو سجده سهو و بنابر احتیاط واجب برای یک سجده فراموش شده نیز دو سجده سهو بهجا آورد.
- اگر موقعی برسد که امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است، چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، باید بعد از نیت و گفتن تکبیرة الاحرام بنشیند و تشهد را با امام بخواند ولی سلام را نگوید و صبر کند تا امام سلام نماز را بدهد، و بنا بر احتیاط مستحب در این حال به صورت تَجافی بنشیند، که توضیح آن خواهد آمد، بعد بایستد و بدون آن که دوباره نیت کند و تکبیر بگوید، حمد و سوره را بخواند و آن را رکعت اول نماز خود حساب کند، و همچنین بنابراظهر در غیر تشهد رکعت آخر هم می تواند چنین کند.
- بعد از تشهّد رکعت آخر نماز، درحالیکه نشسته و بدن آرام است، باید سلام نماز را بگوید و مستحب است ابتدا بگوید: (اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللّه وَ بَرَکاتُهُ) و بعد از آن باید بگوید: (اَلسَّلامُ عَلَینَا وَ عَلَی عِبادِ اللّه الصّالِحِین). و یا اینکه بگوید: (اَلسَّلامُ عَلَیکمْ) و بنابر اظهر، مستحب است بلکه موافق احتیاط است که بعد از آن بگوید: (وَ رَحْمَةُ اللّه وَ بَرَکاتُه). و بهتر آن است که هر سه سلام را به ترتیبی که ذکر شد بگوید.
- اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک رکعت یا بیشتر از آخر نماز را نخوانده، چنانچه کاری انجام داده که اگر در نماز عمدا یا سهوا اتفاق بیفتد نماز را باطل می کند، مثلاً پشت به قبله کرده، نمازش باطل است، و در غیر این صورت باید فورا مقداری که فراموش کرده بجا آورد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک سجده از رکعت آخر را فراموش کرده، چنانچه کاری که عمدی و سهوی آن نماز را باطل میکند؛ مثل پشت کردن به قبله، انجام نداده، بنا بر احتیاط واجب باید به قصد این که وظیفه خود را انجام داده باشد، سجده فراموش شده و بعد از آن تشهد و سلام و دو سجده سهو به جا آورد و نیز اگر یادش بیاید که تشهد رکعت آخر را فراموش کرده، به احتیاط واجب باید به قصد این که وظیفه خود را انجام داده باشد، تشهد را بخواند و بعد از آن، سلام دهد و دو سجده سهو بنماید.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر نمازگزار تشهّد را فراموش کند و برخیزد و پیش از رکوع یادش بیاید, باید بنشیند و تشهّد را بخواند و برخیزد و وظیفه رکعت را انجام دهد و پس از نماز, دو سجده سهو جهت قیام بیجا بهجا آورد و اگر بعد از رفتن به رکوع یا پس از سربرداشتن از آن یادش بیاید, باید نماز را تمام کند و بعد از سلام نماز, تشهّد فراموش شده را قضا کند و دو سجدهّ سهو بهجا آورد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک سجده یا تشهد را از رکعت آخر فراموش کرده؛ باید برگشته و نماز را تمام نموده و دو سجده سهو برای سلام بی جا به جا آورد.
- [آیت الله خوئی] اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک سجده یا تشهد از رکعت آخر را فراموش کرده، باید برگشته و نماز را تمام نموده دو سجده سهو برای سلام بیجا بهجا آورد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر پیش از گفتن: (السّلام علینا) و یا (السّلام علیکم) یادش بیاید که دو سجده رکعت آخر را بجا نیاورده، باید دو سجده را بجا آورد و دوباره تشهد بخواند و نماز را سلام دهد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر پیش از گفتن (السلامُ علَینا ) و ( السلامُ علیکُم )یادش بیاید که دو سجدة رکعت آخر را بجا نیاورده ، باید دو سجده را بجا آورد و دوباره تشهد بخواند و نماز را سلام دهد .
- [آیت الله خوئی] اگر پیش از گفتن (السلام علینا) و (السلام علیکم) یادش بیاید که دو سجده رکعت آخر را بهجا نیاورده، باید دو سجده را بهجا آورد، و دوباره تشهد بخواند و سلام نماز را بدهد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر پیش از گفتن " اَلسَّلاَمُ عَلَیْنَا... " و " اَلسَّلاَمُ عَلَیْکُمْ... " یادش بیاید که دو سجده رکعت آخر را به جا نیاورده، باید دو سجده را به جا آورد و دوباره تشهد بخواند و نماز را سلام دهد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر پیش از گفتن (السلام علینا) و (السلام علیکم) یادش بیاید که دو سجده رکعت آخر را به جا نیاورده؛ باید دو سجده را به جا آورد و دوباره تشهد بخواند و نماز را سلام دهد.
- [آیت الله بروجردی] اگر پیش از گفتن: (اَلسَّلامُ عَلَینا) و یا (اَلسَّلامُ عَلَیکُم) یادش بیاید که دو سجدهی رکعت آخر را به جا نیاورده، باید دو سجده را به جا آورد و دوباره تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد.