وظیفه
تکلیف مستفاد از اصول عملی، هنگام شک یا جهل به حکم واقعی را وظیفه عملی گویند. این بحث در اصول فقه کاربرد دارد.
وظیفه ی کسی که در همه اعمال عبادی و غیر عبادی خود شک های مختلفی می کند؛ چیست؟
اگر واجد شروط کثیر الشّک است، به شک های خود اعتنا نکند.
اگر واجد شروط کثیر الشّک است، به شک های خود اعتنا نکند.
پاسخ:
اگر واجد شروط کثیر الشّک است، به شک های خود اعتنا نکند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا دوشیزگان و بانوان هم در خواب محتلم می شوند؟ و تکلیف بانوانی که به مسأله ی احتلام جاهل بوده و بدون غسل مدّت ها اعمال عبادی خود را انجام داده اند چیست؟
- فردی برای انجام اعمال شب اوّل قبر میتی اجیر می شود اما آن شب فراموش می کند که آن اعمال را انجام دهد، وظیفه او چیست؟
- وظیفه کسی که در بین نماز شک کند، وضو گرفته یا نه، چیست؟
- نمازگزار در حال قیام، در یک یا دو رکعت شک می کند. وظیفه اش چیست؟
- از زنی، بچه ای سقط شد وتا یک ماه از آلودگی پاک نشد. سپس او را کورتاژ کرده اند و بقیه ای از بچه را در آوردند. چون بچه در حقیقت الآن به تمامه منفصل شده، آیا آلودگی این مدت تماما نفاس است یا خیر؟ اعمال عبادی که انجام داده چه می باشد؟
- موقعی که انسان در صحت تکبیرة الاحرام شک دارد، وظیفه او چیست؟
- مسافری که شکّ دارد مسافرت شرعی طی شده است یا نه وظیفه اش چیست؟
- هرگاه زن بعد از بستن احرام برای عمره تمتع خون حیض ببیند و وقت به جا آوردن اعمال عمره را نداشته باشد، چه وظیفه ای دارد؟
- اگر نمازگزار در حال قیام شک کند که یک رکعت خوانده است یا دو رکعت؛ وظیفه اش چیست؟
- شخصی هنگام غسل ترتیبی شک می کند که بول یا بادی از او خارج شده یا نه، وظیفه او چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] با توجه به تحقیقی بودن اصول دین، بنده نسبت به مسائل اعتقادی دچار شک و تردید شده‌ام و این موضوع مرا در انجام اعمال عبادی به وسواس انداخته است، مرا راهنمایی کنید.
- [سایر] برخی از احکام و اعمال عبادی قادیانیه را که با اسلام در تضاد می باشد بیان کنید؟
- [سایر] آیا برای پیشگیری از رفتارهای نابهنجار کودکان و انجام اعمال عبادی می‌توان از اهرم فشار و زور استفاده کرد؟
- [سایر] آیا برای پیشگیری از رفتارهای نابهنجار کودکان و انجام اعمال عبادی می‌توان از اهرم فشار و زور استفاده کرد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] فردی هنوز به تکلیف نرسیده و می‌خواهد اعمال عبادی را انجام دهد آیا باید مطابق فتوای مرجعی باشد یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه پس از شروع اعمال حجّ تمتّع شک کند که عمره تمتّع را بجا آورده یا نه؟ یا شک کند آن را صحیح انجام داده یا نه؟ چه وظیفه ای دارد؟
- [آیت الله جوادی آملی] وظیفه نایب از جهت تقلید در اعمال حج
- [آیت الله خامنه ای] پدری که همه اعمال عبادی خود را عمداً انجام نداده است، آیا بر پسر بزرگ قضای همه نمازها و روزه هایی را که پدرش انجام نداده و به پنجاه سال می رسد، واجب است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] دستور معظّم له در مورد شک در اعمال حج چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شک در اعمال حج یا عمره چه حکمی دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر در نماز جماعت، هم امام و هم مأموم شک کنند و شک هرکدام با دیگری فرق دارد ، هرکدام به وظیفه خود عمل می کند ، و حکم سهو امام یا مأموم یا هردو نیز همین است .
- اگر در نماز جماعت، هم امام و هم مأموم شک کنند و شک هر کدام با دیگری فرق دارد، هر کدام به وظیفه خود عمل می‌کند، و حکم سهو امام یا مأموم یا هر دو نیز همین است.
- اگر در نماز بین دو و چهار شک کرد و بنا را بر چهار گذاشت، و بعد از سلام شک او به شک بین سه و چهار تبدیل شد، یا آنکه بین دو و سه و چهار شک کرد و بنا را بر چهار گذاشت و بعد از سلام شک او به شک بین سه و چهار تبدیل شد، احوط این است که به وظیفه شک دوم عمل کند، و اگر بین دو و چهار شک کرد و بنا را بر چهار گذاشت و بعد از سلام شک او به شک بین دو و سه تبدیل شد، علاوه بر انجام وظیفه مربوط به شک بین دو و سه، دو سجده سهو نیز برای سلام بی‌جا به‌جا می‌آورد.
- اگر در نماز بین دو و چهار شک کرد و بنا را بر چهار گذاشت، و بعد از سلام شک او به شک بین سه و چهار تبدیل شد، یا آن که بین دو و سه و چهار شک کرد و بنا را بر چهار گذاشت و بعد از سلام شک او به شک بین سه و چهار تبدیل شد ، احوط این است که به وظیفه شک دوم عمل کند، و اگر بین دو و چهار شک کرد و بنا را بر چهار گذاشت و بعد از سلام شک او به شک بین دو و سه تبدیل شد، علاوه بر انجام وظیفه مربوط به شک بین دو و سه، دو سجده سهو نیز برای سلام بی جا بجا می آورد .
- مستحب است که در مسجد از خرید و فروش و سایر معاملات (عقود و ایقاعات) غیر عبادی خودداری شود و امّا مانند نذر و وقف و نکاح چون حیثیت عبادی دارند، اشکالی ندارد؛ و مستحب است از ورود دیوانگان و اطفال غیر ممیز که مراعات آداب مساجد را نمی‌نمایند به مساجد، خودداری شود؛ و مکروه است کسی که بوی بدی از او استشمام می‌شود مثل بوی سیر و پیاز، داخل مسجد شود، و بعید نیست نمازی را که با این حال خوانده اعاده‌اش مستحب باشد.
- شک هایی که نباید به آنها اعتنا کرد از این قرار است : 1 شک در چیزی که محل بجا آوردن آن گذشته است ، مثل آن که در رکوع شک کند که حمد را خوانده یا نه . 2 شک بعد از سلام نماز . 3 شک بعد از گذشتن وقت نماز . 4 شک کثیر الشک ، یعنی کسی که زیاد شک می کند . 5 شک امام در شماره رکعت های نماز، در صورتی که مأموم شماره آنها را بداند و همچنین شک مأموم در صورتی که امام شماره رکعت های نماز را بداند . 6 شک در نماز مستحبی . و تفصیل هریک از این شش مورد در مسائل بعدی بیان خواهد شد .
- کسی که زیاد شک می کند، نباید به شک خود اعتنا کند . و کثیر الشک شدن به این است که مردم بگویند تو زیاد شک می کنی و زیاد شک کردن به این صورت محقق می شود که در یک نماز سه مرتبه شک کند، یا در سه نماز پشت سر هم مثلاً در نماز صبح و ظهر و عصر شک کند .
- کسی که زیاد شک می‌کند، نباید به شک خود اعتنا کند. و کثیرالشک شدن به این است که مردم بگویند تو زیاد شک می‌کنی و زیاد شک کردن به این صورت محقق می‌شود که در یک نماز سه مرتبه شک کند، یا در سه نماز پشت سر هم مثلاً در نماز صبح و ظهر و عصر شک کند.
- شک‌هایی که نباید به آنها اعتنا کرد از این قرار است: 1 شک در چیزی که محل به‌جا آوردن آن گذشته است، مثل آنکه در رکوع شک کند که حمد را خوانده یا نه؛ 2 شک بعد از سلام نماز؛ 3 شک بعد از گذشتن وقت نماز؛ 4 شک کثیرالشک، یعنی کسی که زیاد شک می‌کند؛ 5 شک امام در شماره رکعت‌های نماز، در صورتی که مأموم شماره آنها را بداند و همچنین شک مأموم در صورتی که امام شماره رکعت‌های نماز را بداند؛ 6 شک در نماز مستحبی. و تفصیل هر یک از این شش مورد در مسائل بعدی بیان خواهد شد.
- اگر در شماره رکعت های نماز مستحبی شک کند، چنانچه طرف بیشترِ شک ، نماز را باطل می کند ، باید بنا را بر کمتر بگذارد ، مثلاً اگر در نافله صبح شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است ، و اگر طرف بیشترِ شک نماز را باطل نمی کند ، مثلاً شک کند که دو رکعت خوانده یا یک رکعت ، به هرطرف شک عمل کند نمازش صحیح است .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] - اعتکاف از عبادات مستحب می‌باشد که به واسطه نذر، عهد، قسم و مانند اینها واجب می‌شود، و اعتکاف شرعی آن است که فرد در مسجد به قصد قربت، توقّف و اقامت کند و احتیاط مستحب آن است که اقامت به قصد انجام اعمال عبادی مانند نماز یا دعا باشد.
- [امام خمینی] اگر مکلف مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد در صورتی اعمال او صحیح است که بفهمد به وظیفه واقعی خود رفتار کرده است، یا عمل او با فتوای مجتهدی که وظیفه اش تقلید از او بوده، یا با فتوای مجتهدی که فعلًا باید از او تقلید کند مطابق باشد.
- [آیت الله مظاهری] نایب شدن مرد از زن، یا زن از مرد، نظیر بقیه عبادات اشکال ندارد، ولی نایب در اعمال باید به وظیفه خود عمل کند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر در یکی از اعمال نافله شک کند، خواه رکن باشد یا غیر رکن، چنانچه وارد جزء بعدی نشده باشد، باید آن را بجا آورد و اگر وارد جزء بعدی شده باشد، نباید به شک خود اعتنا کند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر بعد از رکوع یا سجود شک کند که اعمال واجب آن، مانند ذکر و آرام بودن بدن را انجام داده یا نه، نباید به شک خود اعتنا کند.
- [آیت الله اردبیلی] (حجّ تمتّع) مرکب از دو عمل عبادیِ (عمره تمتّع) و (حجّ تمتّع) می‌باشد که به ترتیب زیر بیان می‌شود:
- [آیت الله شبیری زنجانی] (کثیر الشک) : کسیست که در سه نماز پی در پی لااقل یک مرتبه شک می‌کند، چنین شخصی به شک خود اعتنا نمی‌کند و کسی که شک او به این اندازه نباشد ولی به قدریست که معمول مردم می‌گویند زیاد شک می‌کند، بنا بر احتیاط واجب به گونه‌ای رفتار کند که هم به وظیفه شک معمولی و هم به وظیفه کثیر الشک عمل کرده باشد، بنابراین اگر مثلاً بین سه و چهار شک کرده، به وظیفه شک معمولی عمل کند و اگر شک وی از شکهاییست که در افراد معمولی نماز را باطل می‌کند، همانند کثیر الشک نماز را ادامه دهد و پس از تمام کردن آن را دوباره بخواند و اگر وظیفه شک معمولی مخالف وظیفه کثیر الشک است، به یکی از دو وظیفه رفتار کرده و نماز را دوباره نیز بخواند، بنابراین اگر در حال ایستاده بین چهار و پنج شک کند، باید یا مانند کثیر الشک بنا را بر چهار گذاشته و نماز را تمام کند یا مانند شک معمولی به وظیفه‌ای که در مسأله 1208 خواهد آمد عمل کند و در هر دو حال نماز را دوباره نیز بخواند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بعد از نماز بفهمد که در حال نماز شکی برای او پیش آمده ولی نداند از شکهای صحیح بوده یا از شکهای باطل‌کننده نماز، چنانچه بداند یا احتمال دهد که بر فرضی که شک باطل کننده نماز بوده از روی غفلت نماز را ادامه نداده است مثلاً نماز را رجاءً ادامه داده است، در این صورت می‌تواند بدون انجام دادن وظیفه شک، نماز را از سر بگیرد، ولی اگر بداند که بر فرضی که شک، نماز را باطل می‌کند از روی غفلت نماز را ادامه داده است بنا را بر این می‌گذارد که شک او از شکهای صحیح بوده، پس اگر شک او بر فرض صحیح بودن مشخص است به وظیفه همان شک عمل می‌کند و اگر شک او بر فرض صحیح بودن مشخّص نیست ولی می‌تواند با احتیاط کردن نماز خود را درست کند، باید احتیاط کند، مثلاً اگر شک صحیح او بعد از سر برداشتن از سجده دوم بوده و مردّد بین شک دو و چهار و شک دو و سه و چهار باشد، بنا را بر چهار می‌گذارد و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و بعد دو رکعت نماز احتیاط نشسته بجا می‌آورد، در نتیجه به وظیفه هر دو شک عمل کرده است و نمازش صحیح است، ولی اگر نتواند با به جا آوردن وظیفه شک، نماز انجام شده خود را درست کند و نیاز به از سرگرفتن نماز باشد، می‌تواند بدون انجام دادن وظیفه شک، نماز را از سر بگیرد.
- [آیت الله اردبیلی] زن مستحاضه اگر نتواند خود را وارسی نماید، باید به آنچه مسلما وظیفه اوست عمل کند، مثلاً اگر نمی‌داند استحاضه او قلیله است یا متوسطه، باید اعمال استحاضه قلیله را انجام دهد و اگر نمی‌داند استحاضه او متوسطه است یا کثیره، باید اعمال استحاضه متوسطه را انجام دهد، ولی اگر بداند استحاضه او سابقا از کدام یک از آن سه قسم بوده، باید به وظیفه همان قسم رفتار نماید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مستحاضه اگر نتواند خود را وارسی نماید که متوسطه یا قلیله یا کثیره است، باید بنحوی عمل کند که یقین به برائت ذمه، حاصل کند پس در شک میان قلیله و متوسطه یا متوسطه و کثیره، عمل به وظیفه هر دو نماید و در شک بین هر سه قسم، عمل به وظیفه هر سه قسم نماید، ولی اگر بداند سابقاً کدام یک از آن سه قسم بوده، باید به وظیفه همان قسم رفتار نماید.