امام جماعت
امام جماعت به معنی پیش نمازاست واز آن در باب صلاة، سخن رفته است. ومهم‌ترین مباحث آن عبارت است از:
امام جماعت در رکعت دوم به صورت سهوی رکوع را زیاد کرده است. حکم نماز وی و نیز وظیفه مأمومین چیست؟
نماز امام باطل شده است و مأمومین اگر یکی از خودشان را به جای امام جماعت قرار دهند، نماز جماعت آن ها صحیح است و اگر چنین نکردند، نمازشان به نحو فرادا می شود و صحیح است.
نماز امام باطل شده است و مأمومین اگر یکی از خودشان را به جای امام جماعت قرار دهند، نماز جماعت آن ها صحیح است و اگر چنین نکردند، نمازشان به نحو فرادا می شود و صحیح است.
عنوان سوال:
امام جماعت در رکعت دوم به صورت سهوی رکوع را زیاد کرده است. حکم نماز وی و نیز وظیفه مأمومین چیست؟
پاسخ:
نماز امام باطل شده است و مأمومین اگر یکی از خودشان را به جای امام جماعت قرار دهند، نماز جماعت آن ها صحیح است و اگر چنین نکردند، نمازشان به نحو فرادا می شود و صحیح است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر امام جماعت، در نماز چهار رکعتی اشتباه کند و در رکعت سوم تشهد و سلام دهد و مأمومین نیز از او تبعیت کنند؛ وظیفه ی امام و مأمومین چیست؟
- اگر در نماز جماعتی امام بدون رکوع از قیام به سجده برود، وظیفه ی امام و مأمومین چیست؟
- اگر امام جماعت برای خواندن رکعت سوم از حالت تشهّد بلند شد و در قیام متوجه شد که نمازش شکسته بوده، ولی به خواندن نماز ادامه داد تا این که چهار رکعت را کامل خواند، حکم نماز او و نماز مأمومین چیست؟ اگر عده ای از مأمومین می دانستند که نماز امام شکسته بود و عده ای نمی دانستند، تکلیفشان فرق می کند؟
- اگر امام جماعت پشت سر هم سه سجده انجام دهد، آیا نماز او اشکال پیدا می کند؟ وظیفه ی مأمومین در این حال چیست؟
- اگر در نماز جماعت، امام یک سجده را فراموش کند، در حالی که مأمومین با خبر بوده اند ولی به خاطر جهل به مسأله، همراه با امام، نماز خود را ادامه داده اند، تکلیف نماز امام و نماز مأمومین چیست؟
- آیا امام و مأمومین می توانند پس از نماز جمعه، نماز ظهر را به جماعت بخوانند؟
- اگر امام جماعت سهوا بعد از تکبیرة الاحرام به رکوع رود، وظیفه ی مأموم چیست؟ اگر امام در رکوع به مسأله پی ببرد، او چه تکلیفی دارد؟ آیا با انجام دادن تکلیفش، نماز جماعت به قوّت خود باقی است؟
- آیا امام جماعت می تواند نماز آیات را برای بار دوم برای مأمومین دیگر اقامه کند؟
- اگر در حین نماز، برای امام جماعت حالتی پیش بیاید که قادر به ادامه ی نماز نباشد، تکلیف مأمومین چیست؟
- اگر امام جماعت برای رساندن صدای خود به مأمومین از بلندگو استفاده کند، نماز اشکال پیدا می کند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] اگر به هنگام نماز جماعت مشکلی برای امام جماعت پیدا شود بهطوری که نتواند به نماز ادامه دهد، در این صورت وظیفه مأمومین چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] امام در رکعت دوّم نماز جمعه پس از قنوت، اشتباهاً به رکوع رفت، آیا نمازش از جهت زیاد کردن رکن باطل است؟ و اگر باطل است وظیفه مأمومین چیست؟
- [سایر] فلسفه اینکه در رکعت اول و دوم؛ امام جماعت، حمد و سوره را به جای مأمومین میخواند و آنها سکوت می‌کنند ولی بقیه موارد؛ مثل رکوع، سجود یا رکعت 3 یا 4 را خودشان میخوانند، چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر امام جماعت، سهوا رکنی از نماز را اضافه یا کم کند، مثلاً در یک رکعت دو رکوع کند یا اصلاً رکوع نکند، نماز و وظیفه مأموم، چه صورتی پیدا میکند؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر نماز جماعت ظهر به امامت فردی و نماز جماعت عصر به امامت فرد دیگری برگزار گردید و پس از نماز عصر، امام جماعت اول (نماز ظهر) بیان کرد که من برای نماز وضو نداشته ام، وظیفه مأمومین در این باره چیست؟ آیا دوباره باید نماز ظهر و عصر را بجا آورند؟ و یا اینکه فقط نماز ظهر کافی است؟ و یا نماز مأمومین صحیح است؟
- [سایر] فردی به رکعت آخر نماز جماعت رسیده و اقتدا میکند. آیا بعد از پایان نماز امام جماعت، میتواند به نفر جلویی خود که همزمان با وی به مسجد رسیده و نماز میخواند اقتدا کند و ادامه نماز را به امامت آن فرد بخواند؟ (مثل وقتی که امام جماعت وضویش باطل شده و شخص دیگری از مأمومین عهده دار امامت می‌شود).
- [آیت الله جوادی آملی] اگر مأموم در نماز جماعت تکبیرهالاحرام را گفت و امام سر از رکوع برداشت, وظیفه مأموم چیست؟ آیا میتواند نماز را بشکند یا صبر کند امام برای رکعت دوم برخیزد و به نماز خود به عنوان رکعت اول ادامه دهد؟ و اگر این فاصله طولانی باشد مانند اینکه امام تشهد را میخواند تکلیف چیست؟
- [آیت الله جوادی آملی] اگر مأموم در نماز جماعت تکبیره الاحرام را گفت و امام سر از رکوع برداشت، وظیفه مأموم چیست؟ آیا میتواند نماز را بشکند یا صبر کند امام برای رکعت دوم برخیزد و به نماز خود به عنوان رکعت اول ادامه دهد؟ و اگر این فاصله طولانی باشد مانند اینکه امام تشهد را میخواند تکلیف چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] مأمومی که در هنگام رکوع امام جماعت تکبیرة الاحرام گفته ولی به رکوع امام نرسیده وظیفه اش چیست؟
- [آیت الله مظاهری] اگر در رکعت دوّم نماز جماعت اقتدا کنیم، هنگامی که امام و مأمومین قنوت میخوانند با توجّه به اینکه ما در رکعت اوّل هستیم، چه وظیفهای داریم؟ حال اگر قنوت خواندیم در رکعت بعدی که رکعت دوّم ما و رکعت سوّم نماز جماعت است، در خصوص قنوت چه وظیفهای داریم؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر امام جماعت در شماره رکعتهای نماز شک کند؛ مثلاً شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت، چنانچه مأموم یقین یا گمان داشته باشد که چهار رکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است، امام باید نماز را تمام کند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست. و هم‌چنین اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است و مأموم در شماره رکعت های نماز شک کند، باید به شک خود اعتنا ننماید.
- مستحب مؤکد است که امام بعداز نماز خود بنشیند تا همه مأمومین از نماز فارغ شوند.
- اگر امام جماعت در شماره رکعتهای نماز شک کند؛ مثلاً شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت، چنانچه مأموم یقین یا گمان داشته باشد که چهار رکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است، امام باید نماز را تمام کند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست. و هم‌چنین اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است و مأموم در شماره رکعتهای نماز شک کند، باید به شک خود اعتنا ننماید.
- امام جماعت باید یک نفر باشد، ولی اگر در بین نماز برای امام حادثهای پیش آمد، مثل مردن، بیهوشی، دیوانگی، حدث، مرض، جاری شدن خون از بینی، احتیاج به قضای حاجت، و همینطور است اگر امام متوجه شود که طهارت نداشته و یا نماز او شکسته بوده است، امام یا مأمومین میتوانند دیگری را امام قرار دهند، خواه آن فرد از اعضای جماعت باشد و یا کسی باشد که ابتداءاً میخواهد نماز بخواند.
- اگر مأموم عمداً در غیر رکعت اول خودش، زودتر از امام به رکوع برود، باید صبر کند تا امام به او برسد و با او رکوع را تمام کند و برگشتن جایز نیست و در صورتی که تمام قرائت امام را درک کرده باشد نماز او صحیح است و اگر به حالت ایستاده برگشت و با امام دوباره رکوع کرد، نمازش باطل است، و اگر دوباره رکوع نکرد نماز و جماعتش صحیح است، اگرچه معصیت کرده است.
- اگر موقعی که امام در رکعت دوم نماز چهار رکعتی است اقتدا کند، باید در رکعت دوم نمازش که رکعت سوم امام است بعد از دو سجده بنشیند و تشهد را به مقدار واجب بخواند و برخیزد و چنانچه برای گفتن سه مرتبه تسبیحات وقت ندارد، یک مرتبه بگوید و در رکوع یا سجده خود را به امام برساند، و اگر یک مرتبه تسبیحات را هم وقت ندارد کمتر از آن بگوید و به رکوع امام برسد و اگر اصلاً وقت ندارد، قریب است که هیچ ذکر نگوید و با امام رکوع کند، اگر چه احتیاط در قصد انفراد و اتمام است.
- اگر کسی بعد از سر برداشتن امام از رکوع رسید، می تواند به امام اقتدا کند و تکبیرة الاحرام بگوید، اما رکوع بجا نیاورد ولی در یک سجده یا دو سجده امام را متابعت کند و در رکعت بعد که امام برمی خیزد رکعت اول مأموم حساب می شود و بنا بر اظهر تجدید تکبیرة الاحرام لازم نیست .
- مأموم باید غیر از آنچه در نماز خوانده می‌شود و حکم آن گفته شد، کارهای دیگر نماز، مانند رکوع و سجود را با امام یا کمی بعد از امام بهجا آورد و نباید پیش از امام انجام دهد، و هم‌چنین نباید زیاد از امام عقب بماند بهطوریکه مثلاً امام از رکوع برخیزد، ولی مأموم هنوز به رکوع نرفته باشد، و احتیاط در این است که با امام هم انجام ندهد، بلکه کمی بعد از امام انجام دهد. ولی اگر پیش از امام مشغول افعال نماز شود یا اینکه از او زیاد عقب بماند، چنانچه تکبیرةالاحرام را بعد از امام گفته و جماعت منعقد شده باشد نمازش بنابر اقوی صحیح است، ولی معصیت کرده است، و اگر این مخالفت در نماز زیاد واقع شود، مخصوصاً اگر در چند رکن انجام بگیرد ممکن است از نماز جماعت خارج شود، ولی اصل نماز صحیح است.
- اگر موقعی که مشغول نماز سه رکعتی یا چهار رکعتی است جماعت بر پا شود، چنانچه به رکوع رکعت سوم نرفته و اطمینان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت برسد، مستحب است به نیت نماز مستحبی نماز را دو رکعتی تمام کند و خود را به جماعت برساند.
- اگر در نماز جماعت، هم امام و هم مأموم شک کنند و شک هرکدام با دیگری فرق دارد ، هرکدام به وظیفه خود عمل می کند ، و حکم سهو امام یا مأموم یا هردو نیز همین است .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بروجردی] اگر موقعی که امام در رکوع است اقتدا کند و پیش از آن که به اندازهی رکوع خم شود، امام سر از رکوع بردارد، بنا بر احتیاط واجب باید بایستد تا امام برای رکعت بعد برخیزد و آن را رکعت اوّل نماز خود حساب کند؛ ولی اگر برخاستن امام به قدری طول بکشد که نگویند این شخص نماز جماعت میخواند، باید نیت فرادی نماید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر موقعی که امام در رکوع است اقتدا کند و به رکوع امام برسد، اگرچه ذکر امام تمام شده باشد، نمازش به طور جماعت صحیح است و یک رکعت حساب می شود، امّا اگر به مقدار رکوع خم شود و به رکوع امام نرسد جماعتش باطل است. ولی نماز او به صورت فرادی صحیح است لذا آن را رکوع رکعت اول حساب کند و نماز خود را ادامه دهد هرچند احتیاط مستحب اعاده این نماز است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر مأموم امام جماعت را در رکوع نماز عید درک کند، میتواند اقتدا نماید و به رکوع برود و اگر در رکعت دوم برسد، میتواند اقتدا نماید و پس از چهار قنوت امام، قنوت پنجم و تکبیر آن را خودش بخواند و در رکوع به امام برسد و پس از سلام امام، برخیزد و رکعت دوم را خودش بجا آورد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر هنگامی که امام در رکوع است، اقتدا کند و به رکوع امام برسد، اگرچه ذکر امام تمام شده باشد، نماز او به نحو جماعت صحیح است و یک رکعت حساب می‌شود؛ امّا اگر به مقدار رکوع خم شود و به رکوع امام نرسد، نماز او فرادی می‌شود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر موقعی که امام در رکوع است اقتدا کند و به رکوع امام برسد، اگر چه ذکر امام تمام شده باشد، نمازش صحیح است، و یک رکعت حساب می شود. اما اگر به مقدار رکوع خم شود و به رکوع امام نرسد جماعت باطل است، ولیکن احتیاط آن است که سر از رکوع بردارد و آن را یک رکعت حساب نموده و نماز را فرادی تمام کند و بعد دوباره بخواند، اگر چه حکم به صحت نماز بعید نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] در رکعتهای دیگر نماز (غیر از رکعت اول) نیز باید خود را به رکوع امام برساند و گرنه جماعت او اشکال دارد.
- [آیت الله سبحانی] اگر موقعی که امام در رکوع است اقتدا کند و به رکوع امام برسد، اگر چه ذکر امام تمام شده باشد; نمازش به طور جماعت صحیح است و یک رکعت حساب می شود. اما اگر به مقدار رکوع خم شود و به رکوع امام نرسد نماز را به نیت فرادی تمام کند و احتیاطاً دوباره بخواند.
- [آیت الله مظاهری] اگر موقعی که امام در رکوع است اقتدا کند و به رکوع امام برسد، گرچه ذکر امام تمام شده باشد نمازش به طور جماعت صحیح است و یک رکعت حساب می‌شود، امّا اگر به مقدار رکوع خم شود و به رکوع امام نرسد یا شک کند که به رکوع امام رسیده یا نه، نمازش به طور فرادی صحیح میباشد و یک رکعت حساب می‌شود ولی میتواند آن را بشکند و در رکعت بعد اقتدا کند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر موقعی که امام در رکوع است اقتدا کند و پیش از آن که به اندازه رکوع خم شود، امام سر از رکوع بردارد مخیّر است بین این که بایستد تا امام برای رکعت بعد برخیزد و آن را رکعت اوّل نماز خود حساب کند، و بین این که نیّت فرادی نماید ولی اگر برخاستن امام به قدری طول بکشد که نگویند این شخص نماز جماعت میخواند، باید نیّت فرادی کند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر موقعی که امام در رکوع است اقتدا کند و پیش از آنکه به اندازه رکوع خم شود امام سر از رکوع بردارد، می تواند نیّت فرادی کند یا صبر کند تا امام برای رکعت بعد برخیزد و آن را رکعت اوّل نماز خود حساب کند. ولی اگر برخاستن امام به قدری طول بکشد که نگویند این شخص نماز جماعت می خواند، باید نیّت فرادی نماید.