زکات مال
زکات صدقه مقدر به اصل شرع می باشد. زکات عنوان بابى مستقل در فقه است که مباحث و مسائل آن به تفصیل در این باب آمده است.
در چه صورتی شخص می تواند زکات مال را به داماد یا عروس خود بدهد؟
در صورتی که فقیر باشند.
در صورتی که فقیر باشند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- مرسوم است داماد، مقداری پول به عنوان شیربها به خانواده ی عروس می دهد و آنان با آن پول جهیزیه می خرند و به عروس می دهند. آیا این لوازم شرعا متعلّق به عروس است یا داماد؟
- اگر علاوه بر جهیزیّه که پدر به دختر خود می دهد، دیگران هدایایی به عروس و داماد بدهند و اتّفاقا عروس و داماد در تصادف فوت نمایند، لکن زوج چند ساعت پس از عروس فوت نماید، حکم این اموال چیست؟
- در دوران خواستگاری اگر داماد انگشتری را در دست عروس بنماید، اشکال دارد؟
- عقدنامه باید نزد چه کسی باشد؟ خانواده ی عروس یا نزد خود داماد؟
- معمولاً خانواده ی عروس بعد از عقد و عروسی، برای دخترشان هدایایی می برند. پس از جدا شدن این عروس و داماد یا مرگ عروس این هدایا متعلّق به چه کسی است؟
- آیا زن می تواند در عقد ازدواج شرط کند که داماد علاوه بر مهریه، مقداری پول هم به پدر یا مادر عروس بدهد؟ آیا چنین شرطی لازم الوفاء است؟
- شخصی وصیّت کرده ثلث مال او جهت خیرات مصرف شود. ثلث او 200 نخل خرما است. اگر محصول خرما به حد نصاب برسد، به آن زکات تعلّق می گیرد؟ آیا بر وصیّ واجب است زکات آن را بدهد یا بر شخص دیگر؟
- شخص متمکّنی در روز عید فطر، مال یا وجه نقد در اختیار ندارد، که زکات فطره اش را پیش از نماز پرداخت نماید. آیا واجب است قرض بگیرد و زکات فطره را بدهد یا نه؟ و اگر قرض کردن خلاف شأن او باشد حکمش چیست؟
- کسی که خمس بر مالش تعلّق گرفته، آیا زکات فطره را می تواند از آن مال بدهد یا این که باید اوّل خمس را پرداخت کند و بعد زکات فطره بدهد؟
- اگر مادربزرگ، نوه ی دختری خود را شیر بدهد، داماد او به همسرش حرام می شود. آیا داماد پس از فوت مادرزن، می تواند با خواهرزن خود ازدواج کند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] می خواستم بدانم که طلایی که خانواده داماد سر عقد به عروس هدیه می دهند متعلق به عروس است یا به داماد ؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مرسوم است داماد مقداری پول به عنوان شیربها به خانواده عروس می دهد و آنان پول را جهیزیه می خرند و به عروس می دهند، آیا این لوازم شرعاً متعلق به عروس است یا داماد؟
- [سایر] براساس عرف جامعه، موقع رقصیدن عروس و داماد، مهمانان و بخصوص خانواده عروس و داماد به آن ها شاد باش نقدی می دهند. می خواهم بدانم دادن این شاد باش نقدی به عروس وداماد چه حکمی دارد؟ آیا این پول حرام است؟ همچنین اگر عروس و داماد این شادباش نقدی را بگیرند آیا پول حرامی را قبول کرده اند و گناهی مرتکب شده اند؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی وکیل شده و صیغه عقد نکاحی را به قصد دوام خوانده و مدّت معین نکرده است و داماد و عروس و پدر عروس هم قصدشان عقد دائمی بوده، ولی به وکیل این مطلب را نگفتهاند، آیا لازم است داماد و عروس و پدر عروس زباناً بگویند که عقد دائمی است یا لازم نمیباشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] عقدنامه باید نزد چه کسی باشد؟ خانواده عروس یا نزد خود داماد؟
- [سایر] آیا خانواده عروس، میتواند برای داماد حلقه و انگشتر طلا تهیه کند؟
- [سایر] آیا شیر بهایی که داماد به خانواده عروس داده است، میتواند بعد از عقد از آنان باز پس گیرد؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا پدر عروس میتواند مخارج عروسی را یعنی عروسی دخترش را از خانواده داماد مطالبه نماید یا خیر؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر طلا را داماد یا پدر و مادر و بستگان داماد خریده و به عروس دادهاند آیا عروس مالک میشود؟ حال اگر طلا و اشیاء قیمتی که به عروس دادهاند و قبض و اقباض شده بعد از مدتی مثلاً پنج سال طلاق واقع شد یا شوهر از دنیا رفت حکم آن اشیاء چه میشود؟ آیا دهندگان میتوانند پس بگیرند؟ مثلاً پدر شوهر بگوید من به خاطر اینکه عروسم بودی خریدم حالا طلاق یا فوت و... که دیگر عروس من نیستی آنها را میخواهم؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا پدر داماد می تواند مهریه عروس خود را مستقیماً به عهده بگیرد و بپردازد؟ یا باید مهریه را به پسر خود ببخشد و پسر خودش مهریه را بدهد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر مالی را که فقیر بابت خمس و زکات و صدقه مستحبی گرفته، از مخارج سالش زیاد بیاید و شخص با گرفتن این مال، دیگر فقیر نباشد، واجب است خمس آن را بدهد.
- کسی که زکات چند مال بر او واجب شده اگر مقداری زکات بدهد و نیت هیچ کدام آنها را نکند، بلکه نیت کند که (زکات میدهم) کافی است.
- اگر کسی را وکیل کند که زکات مال او را بدهد، چنانچه وکیل موقع دادن زکات به فقیر، از طرف مالک نیت زکات کند، بنابر اظهر کافی است.
- انسان باید زکات را به قصد قربت یعنی برای انجام فرمان خداوند عالم بدهد و اگر غیر از زکات، مال دیگری هم بر او واجب شده است، در نیت معین کند که آنچه را میدهد زکات است، ولی اگر هم زکات مال بر او واجب شده است و هم زکات فطره، لازم نیست موقع ادا کردن، نیت کند که آنچه را میدهد زکات مال است، بلکه اگر به نیت (آنچه بر او واجب است) بدهد از هر دو کفایت میکند، و همچنین اگر مثلاً زکات گندم و جو بر او واجب باشد، لازم نیست معین کند چیزی را که میدهد زکات گندم است یا جو.
- مسافری که در سفر درمانده شده و زکات گرفته، بعد از آنکه به وطنش رسید، اگر چیزی از زکات باقی مانده باشد، در صورتی که بازگرداندن آن به صاحب مال یا نایب او مشقت داشته باشد، باید آن را به حاکم شرع بدهد و بگوید آن زکات است، و اگر به حاکم شرع هم ممکن نشد به مؤمنین عادل میدهد که آنها به مصرف زکات برسانند. و اگر آن هم ممکن نشد، خودش میتواند آن را در موارد مصرف زکات صرف کند.
- اگر مالک یا وکیل او بدون قصد قربت زکات را به فقیر بدهد و پیش از آنکه آن مال از بین برود، خود مالک نیت زکات کند، زکات حساب میشود.
- انسان مالی را میتواند گرو بگذارد که شرعاً بتواند در آن مال تصرف کند، و اگر مال شخص دیگری را گرو بگذارد، در صورتی صحیح است که صاحب مال بگوید: به گرو گذاشتن راضی هستم.
- اگر مال حلال با حرام مخلوط شود و انسان مقدار حرام را نداند، ولی صاحبش را بشناسد، در صورتی که انسان بداند چیز معینی مال او است و شک کند که بیشتر از آن مال هم مال او هست یا نه، باید چیزی را که یقین دارد مال او است به او بدهد، و احتیاط در این است که با او در مقداری که احتمال میدهد مال او باشد مصالحه نماید، در صورتی که مصالحه ممکن باشد، و اگر مصالحه ممکن نشد بنابر اظهر دادن زیادتر از مقداری که یقین دارد مال اوست، بر این شخص واجب نیست.
- اگر به خیال اینکه شخصی فقیر است به او زکات بدهد، بعد بفهمد فقیر نبوده، یا از روی ندانستن مسئله به کسی که میداند فقیر نیست زکات بدهد، چنانچه چیزی را که به او داده باقی باشد، میتواند از او بگیرد و به مستحق بدهد و اگر از بین رفته باشد اظهر این است که گیرنده در صورت جهل ضامن نیست، امّا اگر کسی که آن چیز را گرفته میدانسته یا احتمال میداده که زکات است و میدانسته که خودش فقیر نیست و ممکن است آن چیز یا عوضش را از او بگیرند، اگر میتواند باید عوض آن را از او بگیرد و به مستحق بدهد و اگر گیرنده ادعا کند نمیدانسته آن مال زکات است، همین که دهنده زکات میگوید، بهعنوان زکات دادم، پذیرفته میشود، و در صورت بقای عین آن مال، حق پس گرفتن آن را دارد، ولی میتواند پس نگیرد و از مال خود دوباره بدهد.
- گوسفند پنج نصاب دارد: اول: چهل گوسفند، و زکات آن یک گوسفند است، و تا گوسفند به چهل نرسد زکات ندارد؛ دوم: 121گوسفند، و زکات آن دو گوسفند است؛ سوم: 201گوسفند، و زکات آن سه گوسفند است؛ چهارم: 301 گوسفند، و زکات آن چهار گوسفند است؛ پنجم: چهار صد و بالاتر از آن، که باید آنها را صدتا، صدتا، حساب کند و برای هرصدتای آنها یک گوسفند بدهد، و لازم نیست زکات را از خود گوسفندها بدهد، بلکه اگر گوسفند دیگری بدهد، یا مطابق قیمت گوسفند، پول بدهد کافی است؛ ولی اگر بخواهد جنس دیگر بدهد در صورتی که برای فقرا بهتر باشد، اشکال ندارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر به وسیله کسی زکات مال را بدهد، موقعی که آن شخص زکات را به فقیر میدهد باید مالک قصد قربت داشته باشد هر چند موقع دادن مال به واسطه، قصد قربت نداشته باشد و اگر در هنگامی که مال را به واسطه میدهد یا موقعی که او را وکیل میکند یا به او اجازه دادن زکات میدهد قصد قربت کند و تا موقع دادن زکات از این قصد منصرف نشود، کفایت میکند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر به گمان این که کسی فقیر است به او زکات بدهد و بعد بفهمد فقیر نبوده و یا به خاطر ندانستن مسأله به کسی که میداند فقیر نیست، زکات بدهد، چنانچه چیزی که به او داده، باقی باشد و زکات را قبل از پرداخت از مال خود جدا نکرده باشد، میتواند آن را از او پس بگیرد و اگر زکات را قبل از پرداخت از مال خود جدا کرده باشد، باید آن را از او پس بگیرد و به مستحق برساند و چنانچه چیزی که به او داده، تلف شده باشد، ولی گیرنده در هنگام دریافت میدانسته که زکات است، میتواند عوض آن را از گیرنده پس بگیرد و در صورتی که نتواند عوض آن را پس بگیرد و یا این که گیرنده در هنگام دریافت نمیدانسته که آن چیز زکات است و یا این که عین چیزی که پرداخته باقی باشد، ولی نتواند آن را پس بگیرد، چنانچه زکات را قبل از پرداخت از مال خود جدا کرده باشد و در تشخیص مستحق کوتاهی نکرده باشد و با حجّت شرعی زکات را به وی پرداخته باشد، لازم نیست دوباره آن را بپردازد؛ ولی اگر در تشخیص مستحق کوتاهی کرده باشد و یا این که زکات را قبل از پرداخت از مال خود جدا نکرده باشد، باید دوباره زکات بدهد. البته اگر برای دادن زکات به آن شخص از مجتهد جامع الشرایط اذن گرفته باشد، در هیچ صورتی لازم نیست زکات را دوباره بدهد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر مال حلال با حرام مخلوط شود و انسان مقدار حرام را نداند ولی صاحب آن را بشناسد، باید یکدیگر را راضی نمایند و چنانچه صاحب مال راضی نشود، در صورتی که انسان بداند مقدار معیّنی مال اوست وشک کند که بیشتر از آن نیز مال او هست یا نه، باید مقداری را که یقین دارد مال اوست به او بدهد و احتیاط مستحب آن است که مقدار بیشتری را که احتمال میدهد مال اوست، به او بدهد؛ ولی چنانچه بداند یکی از دو مال، متعلّق به شخص دیگری است و نتواند رضایت او را جلب نماید، باید نصف هر یک از آن دو مال را به آن شخص بدهد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی را وکیل کند که زکات مال او را بدهد، باید در وقت دادن مال به وکیل، نیّت زکات کند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که زکات چند مال بر او واجب شده، اگر مقداری زکات بدهد و نیّت هیچ کدام آنها را نکند، چنانچه مالی را که میپردازد تنها زکات یکی از آنها میتواند به حساب آید، زکات همان مال پرداخت شده است، ولی اگر بتواند زکات دو یا چند مال محسوب گردد، به آن دو یا چند مال قسمت میشود، بنابراین کسی که زکات پنج شتر و زکات بیست دینار طلا بر او واجب است، اگر یک گوسفند از بابت زکات بدهد، زکات پنج شتر به حساب میآید، ولی اگر مقداری پول بدهد، به زکاتی که برای شتر و طلا بدهکار است تقسیم میشود.
- [آیت الله مظاهری] کسی که باید زکات گاو، گوسفند و شتر را بدهد، اگر زکات آنها را از مال دیگرش بدهد، تا وقتی که شماره آنها از نصاب کم نشده، همه ساله باید زکات آنها را بدهد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] در زکات فطره مانند زکات مال قصد قربت لازم است، یعنی باید برای اطاعت فرمان خدا زکات فطره بدهد و نیت فطره نیز شرط است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر بدون قصد قربت زکات را به فقیر بدهد و پیش از آن که آن مال از بین برود، نیّت زکات کند، زکات حساب میشود.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی را وکیل کند که زکات مال او را بدهد، وکیل وقتی که زکات را به فقیر میدهد، باید از طرف مالک نیّت زکات کند.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر بدون قصد قربت زکات را به فقیر بدهد و پیش از ان که ان مال از بین برود نیت زکات کند زکات حساب می شود