پس انداز
به آنچه براى نیاز آینده کنار گذاشته و اندوخته مى‌شود، ذخیره گویند. از احکام ذخیره در باب هاى خمس، حج و تجارت سخن رفته است.
دختری که کارمند است و در خانه ی پدر زندگی می کند، مقداری از حقوق ماهیانه ی خود را جهت تهیه ی جهیزیه مصرف و مقداری از آن را هم جهت سایر لوازم زندگی برای تکمیل جهیزیه پس انداز می کند. آیا پرداخت خمس بر او واجب است؟
تهیه ی جهیزیه در حدّ شأن و یا پس انداز برای آن به شرحی که در مسأله ی 1391 رساله آمده، خمس ندارد.
تهیه ی جهیزیه در حدّ شأن و یا پس انداز برای آن به شرحی که در مسأله ی 1391 رساله آمده، خمس ندارد.
عنوان سوال:
دختری که کارمند است و در خانه ی پدر زندگی می کند، مقداری از حقوق ماهیانه ی خود را جهت تهیه ی جهیزیه مصرف و مقداری از آن را هم جهت سایر لوازم زندگی برای تکمیل جهیزیه پس انداز می کند. آیا پرداخت خمس بر او واجب است؟
پاسخ:
تهیه ی جهیزیه در حدّ شأن و یا پس انداز برای آن به شرحی که در مسأله ی 1391 رساله آمده، خمس ندارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- دختری که خود و خانواده اش نمی توانند یک جا جهیزیه او را تهیه کنند و خود و یا پدرش مقداری از درآمد ماهیانه خود را برای تهیه جهیزیه پس انداز می کنند که بعد از یک یا چند سال آن را خریداری کنند، آیا به این پس انداز و سود بانکی آن خمس تعلق می گیرد؟ در مورد تهیه وسایل زندگی برای پسر چه طور؟
- معلمی هستم که با پدر و مادرم زندگی می کنم و هر ماه مبلغی از حقوق خود را پس انداز می کنم تا بتوانم برای خود در سال های آینده مسکن تهیه کنم، آیا به این پول خمس تعلق می گیرد؟
- اگر سال خمسی فرا برسد و مقداری از مواد غذایی که از درآمد سال تهیه شده است، مصرف نشده باشد و از طرف دیگر برای تأمین سایر مخارج زندگی (شامل مواد غذایی، پوشاک و...) مقروض باشیم به طوری که مبلغ قرض و بدهی خیلی بیشتر از مواد غذایی مصرف نشده باشد. آیا بایستی قیمت مواد غذایی محاسبه گردد و خمس آن پرداخت شود یا خمس ندارد؟
- اینجانب کارمندم، جهت خرید خانه از اداره خودم مبلغی وام گرفته و به حساب بانک مسکن واریز کردم تا بتوانم در سال های آینده با گرفتن وام مسکن خانه ای تهیه کنم. حال با توجه به این که اقساط این پول از حقوقم کسر می شود و بقیه حقوق نیز به زندگی من کفاف نمی دهد، آیا باید خمس این پول را بپردازم؟
- کارمند دولت هستم و مقداری پول بابت حقوق و مزایا بر عهده دولت است که باید بپردازد و به عللی از جمله عدم توانایی یا مشکلات اداری، پس از دو سال پرداخت می شود. آیا مبلغ مزبور جزو درآمد سال محسوب می گردد یا بر اساس این که مربوط به دین گذشته است و سال بر آن گذشته، خمس دارد؟
- پدری، دختر شاغلی دارد که هنوز ازدواج نکرده و فعلاً به شهر دیگری انتقال یافته است و در منزل پدری زندگی نمی کند. آیا پدر می تواند بدون اجازه ی فرزند از چیزهایی که فرزند در زمان بودنش در خانه و قبل از انتقال، از حقوق خود خریداری و تهیه نموده تصرّف کند؟
- چند سال قبل با وام، یک اتومبیل سواری تهیه کردم و بعد از پرداخت وام با فروش آن اتومبیل یک ماشین مدل جدید به صورت قسطی خریداری کردم و مقداری از پول ماشین اوّل را صرف زندگی کردم و مقداری از آن نیز موجود می باشد، آیا باید خمس آن را بپردازم؟
- پدر اینجانب زمین مواتی را احیا کرده است و برای تأمین مخارج زندگی در آن کشت می کرده و محصولش را می فروخته و مقداری را هم خانواده مصرف می کرده اند این زمین به بنده، ارث رسیده و من مقداری از آن را جهت تأمین نیازهای زندگیم فروختم، حکم خمس این زمین ها چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] بر پس انداز پول جهت خرید خانه و یا جهیزیه و یا لوازم ضروری دیگری که مورد نیاز باشد خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا به پولی که از حقوق ماهیانه ام برای خرید لوازم ازدواج در آینده، پس انداز می کنم، خمس تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] من کارمند دولت هستم و ماهیانه از حقوق ما مالیات کسر می شود، آیا باید جداگانه خمس پرداخت شود؟
- [آیت الله خامنه ای] حقوق کارمند در خارج از کشور مطابق قانون ایران به ارز خارجی مشخص شده است. اگر حقوق ماهیانه را نقداً یا به صورت چک به کارمند پرداخت کنند دقیقاً همان مقدار معلوم را دریافت می کند. اما اگر حقوق ماهیانه را به حساب بانکی او (علیرغم عدم رضایت کارمند) بریزند کارمند برای دریافت حقوق ماهیانه اش از بانک باید مقداری را به عنوان کارمزد پرداخت کند. در این صورت دیگر حقوق ماهیانه اش مطابق آن مقدار معلوم شده نیست بلکه به دلیل کارمزد پرداخت شده کمتر است. آیا عمل به این رویه که متضمن ضرر به اصل حقوق کارمند می باشد صحیح است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] معلّمی هستم که با پدر و مادرم زندگی می کنم و هر ماه مبلغی از حقوق خود را پس انداز می کنم تا بتوانم برای خود مسکن تهیه کنم، آیا به این پول خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله خامنه ای] اسیرانی که به پدر و مادر آنان از طرف جمهوری اسلامی در طول مدت اسارت، حقوق ماهیانه پرداخت شده و در بانک پس انداز گشته است، آیا به مال مزبور خمس تعلّق می گیرد یا خیر؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اینجانب برای دخترم دفترچه حساب پس انداز بانکی باز کرده ام و هرماه مقداری پول به حساب آن واریز می کنم تا پس از گذشت چند سال که موقع ازدواج او فرا می رسد برایش جهیزیه و لوازم زندگی تهیه کنم. آیا به این پول خمس تعلّق می گیرد؟ و اگر از طرف بانک سودی مشروع به این پول تعلق بگیرد، آیا متعلّق خمس است؟
- [سایر] دختری که حقوق خود را جهت خرید جهیزیه اش پس انداز می کند و زمان ازدواجش نیز مشخص نیست،آیا به این پول خمس تعلق می گیرد یا خیر؟ همچنین اگر به نیت عدم پرداخت خمس،پول خود را به نزدیکان مانند مادرش بدهد، اشکال شرعی دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی خانه ای برای سکونت ندارد و برای خرید مسکن یا تهیه مایحتاج زندگی، مالی را پس انداز کرده است، آیا این مبلغ خمس دارد؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی برای تهیّه خانه، جهیزیّه و مانند آن مجبور است درآمد چند سال خود را پسانداز کند؛ آیا با گذشت چند سال از این پس انداز، خمس به آن تعلّق میگیرد یا خیر؟
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] کسیکه خلاف شأنش خانه یا لوازم زندگی و حتّی خوراک و پوشاک تهیه کند مسرف است، و باید خمس آن خانه و لوازم زندگی و مانند آنها را بدهد، و از مؤونه سال حساب نمیشود، و همچنین مترف و مبذّر باید خمس آنچه را اتراف و تبذیر نمودهاند بدهند و نمیتوانند از مؤونه سال حساب کنند.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی خانه یا دیگر لوازم زندگی ندارد و ناچار است از درآمد چند سال جمع کند تا خانه بخرد، خمس آنچه را که از سالهای قبل از خرید خانه پس انداز کرده لازم است بدهد و همچنین است اگر آن را به نسیه بخرد و هر سال قسمتی از پول آن را بدهد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هزینه زندگی خمس ندارد، یعنی آنچه را انسان از درآمدش در بین سال مصرف خوراک و پوشاک و مسکن و اثاث خانه و ازدواج و جهیزیه دختر و زیارت واجب یا مستحب و بذل و بخشش و میهمانی و مانند آن می کند، چنانچه در آن زیاده روی نکرده باشد خمس ندارد و تنها آنچه در آخر سال اضافه می ماند خمس دارد؛ ولی هرگاه چیزی جزء مؤونه سال گردد، مانند خانه و فرش و وسایل دیگر، اگر بعداً آن را بفروشند به قیمت آن خمس تعلّق نمی گیرد؛ مخصوصاً اگر بخواهند آن را تبدیل به مثل کنند.
- [آیت الله اردبیلی] زنی که عقد دائم شده، نباید بدون اجازه شوهر از خانه بیرون رود، امّا اگر بیرون رفتن زن برای حوائج شخصی و لازم، منافاتی با حقوق شوهر نداشته باشد، بیرون رفتن او حرام نیست، ولی زن باید خود را برای هر لذّت متعارفی که شوهر او میخواهد، تسلیم نماید و بدون عذر شرعی از آمیزش با او جلوگیری نکند و اگر زن در این موارد از شوهر اطاعت کند، تهیّه غذا و لباس و منزل او و لوازم دیگری که عرفا جزیی از هزینه زندگی زن میباشد، بر شوهر واجب است و اگر تهیّه نکند چه توانایی داشته باشد و چه نداشته باشد مدیون زن است.
- [آیت الله اردبیلی] هرگاه از درآمد سال چیزی مانند خانه یا ماشین سواری یا فرش و یا سایر وسایل زندگی را در بین سال تهیّه کند و یا بخرد و در سالهای بعد آن را بفروشد، چنانچه پول آن را در مؤونه صرف نماید، مانند این که خانه دیگری را که نیاز دارد بخرد، خُمس ندارد و هر مقدار از آن از مخارج سالانه زیاد بیاید، باید خمس آن را پرداخت نماید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که حساب سال نداشته و تا به حال خمس نداده است اگر فردی حقوق بگیر، کارمند یا کارگر است و با دستمزد خود اشیایی فراهم کرده که مطابق شأن و مورد نیاز است خمس ندارد و اگر چیزی تهیه کرده که زائد بر شأن اوست یا جزء مؤونه او محسوب نمی شود باید خمس آن را بدهد. و همچنین اگر چیزی تهیه کرده که می داند پول آن را قبل از خرید یک سال داشته است باید خمس آن را بدهد. واگر درآمد اواز سرمایه ای تهیه می شده که به آن خمس تعلق گرفته و پرداخت نشده مثلاً کارخانه ای داشته و خمس آن را نداده است باید خمس تمام اموال خود را بدهد. 2 معدن
- [آیت الله سبحانی] زنی که عقد دائمی شده، نباید بدون اجازه شوهر از خانه بیرون رود یا کاری را در خارج خانه انتخاب کند مگر برای نیازمندی های جزئی که با حقوق زوج و شئون او منافات نداشته باشد و بدون عذر شرعی نباید از نزدیکی کردن او جلوگیری کند در این صورت، تهیه غذا و لباس و منزل او و لوازم دیگری که در کتاب های فقهی ذکر شده بر شوهر واجب است و اگر تهیه نکند، چه توانائی داشته باشد، یا نداشته باشد، مدیون زن است.
- [آیت الله سبحانی] زنی که عقد دائمی شده، نباید بدون اجازه شوهر از خانه بیرون رود یا کاری را در خارج خانه انتخاب کند مگر برای نیازمندی های جزئی که با حقوق زوج و شئون او منافات نداشته باشد و بدون عذر شرعی نباید از نزدیکی کردن او جلوگیری کند در این صورت، تهیه غذا و لباس و منزل او و لوازم دیگری که در کتاب های فقهی ذکر شده بر شوهر واجب است و اگر تهیه نکند، چه توانائی داشته باشد، یا نداشته باشد، مدیون زن است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] زنی که عقد دائمی شده، نباید بیعذر شرعی بدون اجازه شوهر از خانه بیرون رود و باید خود را برای هر لذّتی که او میخواهد و عذر شرعی برای زن در اجتناب آن نیست، تسلیم نماید و اگر در اینها از شوهر اطاعت کند، تهیّه غذا و لباس و منزل و سایر لوازم منزل او (با در نظر گرفتن شؤون زن) بر شوهر واجب است و اگر تهیّه نکند؛ چه توانایی داشته باشد یا نداشته باشد، مدیون زن است. (گفتنیست که نزدیکی از راه دبر جزء حقوق مرد بر زن نیست و زن میتواند از تسلیم شدن در این زمینه امتناع ورزد. بلکه مرد نمیتواند بدون رضایت زن به این کار اقدام ورزد).
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که از اول تکلیف، خمس نداده و درآمدهایی پیدا کرده و وسایلی برای زندگی خود خریده است و الآن متوجه وظیفه خمس شده و می خواهد تکلیف خود را درباره آن ادا کند و زندگی خود را پاک نماید اگر از منافع کسب، چیزی را که به آن احتیاج ندارد خریده و یک سال از خرید آن گذشته باید خمس آن را بدهد و اگر اثاث خانه و چیزهای دیگری که به آنها نیاز دارد مطابق شأن خود خریده، پس اگر بداند در بین سالی که در آن سال فایده برده آنها را خریده است لازم نیست خمس آن را بدهد و اگر نداند که در بین سال یا بعد از تمام شدن سال بوده بنابر احتیاط واجب باید با حاکم شرع یا نماینده او مصالحه کند، یعنی تمام اموال مشکوک خود را حساب کرده و حاکم شرع بدهی او را از جهت خمس به مقداری تخمین می زند و با او مصالحه می کند و با پرداخت آن تمام اموالش پاک می شود.