حکم شرعی
به مجموعه قوانين و مقرّرات اسلام، احكام شرعى می‌گویند.احکام شرعی، اعتبارات شرعیِ متعلق به افعال مکلفان را می‌گویند.
زمینی از یکی از سازمان های دولتی خریداری شده و پس از آن معلوم شده که آن زمین مصادره ای بوده است و اکنون ناچار آن را در تصرّف دارند و راهی برای دسترسی به مالک وجود ندارد. حکم شرعی را بیان فرمایید.
می توانند آن را از حاکم شرع اجاره کنند تا هنگامی که از مالک آن خبری برسد، تا حاکم مال الاجاره را به مالک یا ورثه ی او بدهد.
می توانند آن را از حاکم شرع اجاره کنند تا هنگامی که از مالک آن خبری برسد، تا حاکم مال الاجاره را به مالک یا ورثه ی او بدهد.
عنوان سوال:
زمینی از یکی از سازمان های دولتی خریداری شده و پس از آن معلوم شده که آن زمین مصادره ای بوده است و اکنون ناچار آن را در تصرّف دارند و راهی برای دسترسی به مالک وجود ندارد. حکم شرعی را بیان فرمایید.
پاسخ:
می توانند آن را از حاکم شرع اجاره کنند تا هنگامی که از مالک آن خبری برسد، تا حاکم مال الاجاره را به مالک یا ورثه ی او بدهد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- زمینی تحت تصرّف افراد بهایی مذهب بوده و بعدا به وسیله ی سازمان زمین شهری مصادره شده است، آیا مسجد ساختن و نماز خواندن در آن صحیح است یا خیر؟
- پدری در زمان حیاتش زمینی را با دستخط خود به چهار پسرش بخشیده است و به دخترها چیزی واگذار کرده است. سازمان زمین شهری بقیّه ی زمین را تصاحب نموده که طبق قانون، حدّ نصابی از آن زمین به مالک داده می شود. حال مقدار زمینی که سازمان زمین شهری برمی گرداند، آیا به عنوان ماترک پدر فقط بین دختران باید تقسیم شود یا این که فرزندان پسر هم از آن مقدار ارث می برند؟
- شخصی زمین بایری که در اطراف قبرستان قدیمی بوده خریداری کرده و وقف قبرستان نموده است. و پس از مدتی، واقف فوت کرده است چند نفر از اهالی تصمیم گرفته اند آن زمین را تبدیل به زمین زراعی نمایند تا مقداری از سود حاصله را صرف مسجد کنند. حکم شرعی را مرقوم فرمایید.
- شخصی مالک زمین های روستایی بوده است، دولت ظالمی متعرّض آن روستا می شود، مالک از ترس، زمین ها را به دولت ظالم تسلیم می کند، دولت ظالم مالک را می کشد، زمین ها را، زمین های دولتی اعلام می کند و در اختیار کشاورزان قرار می دهد. پس از این، کشاورزها این زمین ها را به دیگران می فروشند و خریدارها به نام خودشان ثبت می کنند، حکم تصرّف های انجام شده بر زمین ها چیست؟
- ملکی برای قبرستان عمومی خریداری شده و دو نفر در آن جا دفن شده اند، چون این ملک در زمین شیب قرار گرفته، اهالی حاضر نشده اند اموات خود را در آن جا دفن کنند، آیا اجازه می فرمایید هیأت امنا، این زمین را بفروشند و در کنار قبرستان قدیمی، زمینی را خریداری نمایند؟
- در زمان تقسیم اراضی در سراسر مملکت، زمین های زراعی مورد نسق، به خود کشاورزان واگذار گردید. مالک یکی از زمین ها یک بیستم از تمام زمین را برای خود و بقیّه ی زمین ها را به دو فرزند متوفّی (که در زمان حیات در زمین مالک کار و رعیتی می کرده) با نظارت هیأت اعزمی واگذار نموده و سند رسمی نیز از اداره ی ثبت صادر گردید. اکنون پس از گذشت سی سال دختران متوفّی مطالبه ی ماترک پدر می نمایند، حتّی از زمینی که در زمان حیات پدر به عنوان مزارعه در دست فرزندان پسر بود، در صورتی که زمین ها در دست و تصرّف فرزندان پسر بوده است و مال مالک؛ و دولت آن زمان نسق زمین های زراعی را به کشاورزان عمل کننده انتقال داده است نه این که ماترک پدری باشد، تقاضامندیم حکم مسأله را بیان فرمایید؟
- در یکی از مناطق مسکونی، مسجدی با هزینه سازمان آب و برق بنا گردیده است و تمامی بودجه شامل: بنّا، سیستم های صوتی، امکانات اولیه، فرش، موکت، یخچال، اجاق گاز و... و هم چنین مراسم مولودی و سوگواری ائمه علیهم السّلام و مراسم مربوط به ماه مبارک رمضان از هزینه آن سازمان تأمین می گردد. حکم شرعی این گونه هزینه ها را از بودجه سازمانی اعلام فرمایید تا مشکل مسلمین نمازگزار در این مسجد و مساجد مشابه حل شود.
- عده ای از کشاورزان پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با اجازه سازمان اراضی، زمین هایی را در حومه شهر، آباد کرده اند با توجه به این که آنان درصدد پرداخت وجوهات شرعی هستند و نیز با عنایت به مرغوب بودن اراضی کشاورزی، کیفیت پرداخت آن را مرقوم فرمایید؟
- دو نفر زمینی را به صورت اجاره، طبق قراردادی با سازمانی به تصرف می گیرند و اعیانی ساختمانی همان زمین (منظور غرفه) را طبق نظر کارشناسی وقت به مبلغ تمام شده پنج میلیون تومان خریداری و بهای آن را طبق قرارداد به سازمان مذکور پرداخت می نمایند. با توجه به این که در قرارداد آمده است: مدت اجاره پنج سال تمام خورشیدی است و با توجه به این که در زمان انعقاد قرارداد به صورت شفاهی مقرر گردیده که مال الاجاره با توجه به نرخ تورّم و عرف جاری معیّن گردد. بفرمایید: 1) آیا چنین قراردادی صحیح است؟
- زمینی بوده که به ده قطعه ی متفرق تقطیع شده که یک ربع مشاع آن وقف برای امام حسین علیه السّلام است، ولی با این تقطیع دیگر قابل انتفاع نیست. مستدعی است درباره این موقوفه حکم شرعی را ارشاد فرمایید.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] اگر در شرایط فعلی در یک شهری یک قطعه زمینی بدون مالک و صاحبی باشد، سند زدن و صاحب شدن آن زمین از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
- [آیت الله سبحانی] زمینی در یک اقدام غیر شرعی توسط عده ای تصرف شد و سپس ساختمان احداث شد اکنون متصرفین حاضر به پرداخت قیمت آن شده اند آیا متصرفین می توانند ما را مجبور به پذیرش قیمت زمین در موقع تصرف بنمایند؟
- [آیت الله خامنه ای] زمینی را از کسی که در آن تصرّف کرده و زراعت می کند و آن را به موجب قانون اصلاحات اراضی نظام سابق بدست آورده است، خریداری کرده ام، ولی نمی دانم فروشنده، همان مالک شرعی آن است یا خیر؟ و مدّت زمان طولانی است که فوت کرده و ورثه او الآن پول آن را از من مطالبه می کنند، حکم این مسأله چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] شهرداری برای استفاده بهینه از زمین، دستور داده است قبرها به صورت دو طبقه ساخته شود. تمنّا می کنیم حکم شرعی آن را بیان فرمایید.
- [آیت الله جوادی آملی] 1 - زمینی جهت حسینیه خریداری شده است از زمان خریداری زمین یک مرتبه آش گندم در آن زمین طبخ شده و پرچم برافراشته گردیده است حال به خاطر کم عرض بودن کوچه جمعی از هیأت امناء خواستار آن شدهاند تا خانهای که روبروی مسجد حضرت جواد الائمه (علیه السّلام) است را جهت حسینیه خریداری نمایند. استدعا میشود نظر مبارک را در مورد فروش زمین و خرید خانه جهت حسینیه را اعلام فرمائید.
- [آیت الله نوری همدانی] فردی زمینی را از شخصی دیگر خریداری و بعداً صاحب اصلی زمین فوت نموده و خریدار پول آن زمین را به ورّاث مسترد نکرده است و حال قصد دارد بدون اذن و اجازه ورّاث در زمین مذکور مسجد بسازد لذا نظر به اهمیّت و ارزش والای مسجد و نماز در جامعه اسلامی مستدعی است نظر مبارک را در این زمینه مرقوم فرمائید؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر مسئولین شرکت نفت و سازمان زمین شهری مقداری از زمین های تحت اختیار خود را برای ساخت مساجد و مدارس علمیه اختصاص بدهند و علاوه بر انشاء صیغه وقف، قبض و اقباض هم صورت بگیرد، آیا این زمین ها موقوفه محسوب می شوند و احکام وقف بر آنها مترتب می گردد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در گیلان معمول است که مزرعه و تخم شالی و کود شیمیایی را به زراع تحویل داده و قرار می کنند که نصف محصول را به مالک زمین بدهد، اکنون عده ای می گویند این عمل صحیح نیست و با تبلیغات خود زارعین را منصرف می کنند و در نتیجه چون مالک زمین پیر شده و قدرت کشت ندارد، مزارع بلا استفاده می ماند. بدیهی است مالک زمین که روزی قدرت داشته و زمین موات را آباد کرده و یا با پول خریداری کرده است، اکنون حاضر نیست که زمین خود را مجاناً در اختیار دیگری قرار دهد، مستدعی است حکم شرعی مسأله را بیان فرمایید تا زارعین با دلگرمی بکار خود اشتغال ورزند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مقادیری زمین کشاورزی به همراه آب مربوطه، موافق عرف محلی، طبق سند عادی در سال 70 خریداری و عوض و معوّض به قبض طرفین رسیده است و به همین مناسبت در اجرای تصرف مالکانه، خریدار اقدام به احداث تأسیساتی، کرده است. در سال 72 دادگاه انقلاب اسلامی اقدام به مصادره اموال فروشنده، از جمله، اراضی مزبور کرده است. با توجه به موارد فوق، حقوق خریدار در خصوص اهل زمین، توسعه آب و آبادانی، و تاسیسات احداثی به چه کیفیت قابل استیفا است؟
- [آیت الله خامنه ای] گاهی بعضی از مؤسسات دولتی و غیر دولتی به سبب مسائل فنی و طراحی از قبیل ساختن سدها و نیروگاههای برق و پارکهای عمومی و مانند آن، مجبور به تصرّف در زمین های وقفی می شوند، آیا مجری این طرحها از نظر شرعی ملزم به پرداخت عوض یا اجرت وقف است؟
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] اگر در زمینی که از دیگری خریده گنجی پیدا کند که جزء عتایق نباشد و بداند مالک ندارد و یا مالک آن از آن اعراض کرده است، آن گنج مال خود اوست و چنانچه طلا، نقره و یا جواهرات باشد، باید خمس آن را بدهد و چنانچه احتمال دهد که مال یکی از مالکان قبلی است، باید به مالک قبلی اطّلاع دهد و چنانچه معلوم شود مال او نیست، باید به کسی که پیش از او مالک زمین بوده اطّلاع دهد و به همین ترتیب به همه کسانی که پیش از او مالک زمین بودهاند خبر دهد و اگر مالک آن معلوم نشود، حکم مجهول المالک را دارد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر در زمینی که از دیگری خریده گنجی پیدا کند و بداند مال کسانیکه قبلا مالک آن زمین بوده اند نیست، مال خود او می شود و باید خمس آن را بدهد، ولی اگر احتمال دهد که مال یکی از آنان است باید به او اطلاع دهد و چنانچه معلوم شود مال او نیست، باید به کسی که پیش از او مالک زمین بوده است خبر دهد، و بهمین ترتیب بنابر احتیاط واجب به تمام کسانی که پیش از او مالک زمین بوده اند خبر دهد، و اگر معلوم شود مال هیچ یک از آنان نیست، مال خود او می شود و باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر در زمینی که از دیگری خریده گنجی پیدا کند و بداند مال کسانی که قبلاً مالک آن زمین بوده اند نیست ، مال خود او می شود و باید خمس آن را بدهد . ولی اگر احتمال دهد که مال یکی از آنان است ؛ باید به او اطلّاع دهد و چنانچه معلوم شود مال او نیست ، باید به کسی که پیش از او مالک زمین بوده اطلّاع دهد و به همین ترتیب به تمام کسانیکه پیش از او مالک زمین بوده اند خبر دهد ، و اگر معلوم شود مال هیچ یک آنان نیست مال خود او می شود و باید خمس آن را بدهد .
- [آیت الله سبحانی] اگر در زمینی که از دیگری خریده گنجی پیدا کند و بداند مال کسانی که قبلاً مالک آن زمین بوده اند، نیست. مال خود او می شود و باید خمس آن را بدهد. ولی اگر احتمال دهد که مال یکی از آنان است; باید به او اطلاع دهد و چنانچه معلوم شود مال او نیست، باید به کسی که پیش از او مالک زمین بوده اطلاع دهد و به همین ترتیب به تمام کسانی که پیش از او مالک زمین بوده اند خبر دهد، و اگر معلوم شود مال هیچ یک از آنان نیست، مال خود او می شود و باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر در زمینی که از دیگری خریده گنجی پیدا کند و بداند مال کسانی که قبلا مالک آن زمین بوده اند نیست؛ مال خود او می شود و باید خمس آن را بدهد؛ ولی اگر احتمال دهد که مال یکی از آنان است بنا بر احتیاط واجب باید به او اطلاع دهد و چنانچه معلوم شود مال او نیست؛ به کسی که پیش از او مالک زمین بوده اطلاع دهد و به همین ترتیب به تمام کسانی که پیش از او مالک زمین بوده اند خبر دهد و اگر معلوم نشود مال آنان است؛ مال خود او می شود و باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله بروجردی] اگر در زمینی که از دیگری خریده گنجی پیدا کند و بداند مال کسانی که قبلاً مالک آن زمین بودهاند نیست، مال خود او میشود و باید خمس آن را بدهد، ولی اگر احتمال دهد که مال یکی از آنان است، باید به او اطلاع دهد و چنانچه معلوم شود مال او نیست، باید به کسی که پیش از او مالک زمین بوده است اطلاع دهد و به همین ترتیب به تمام کسانی که پیش از او مالک زمین بودهاند خبر دهد و اگر معلوم شود مال هیچ یک از آنان نیست، مال خود او میشود و باید خمس آن را بدهد.
- [امام خمینی] اگر در زمینی که از دیگری خریده گنجی پیدا کند و بداند مال کسانی که قبلا مالک آن زمین بوده اند نیست، مال خود او می شود و باید خمس آن را بدهد ولی اگر احتمال دهد که مال یکی از آنان است، باید به او اطلاع دهد و چنانچه معلوم شود مال او نیست، باید به کسی که پیش از او مالک زمین بوده اطلاع دهد و به همین ترتیب به تمام کسانی که پیش از او مالک زمین بوده اند خبر دهد، واگر معلوم شود مال هیچ یک آنان نیست مال خود او می شود و باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر انسان در زمینی که ملک کسی نیست گنجی پیدا کند و مالک آن گنج به هیچ وجه شناخته نیست مال خود اوست و باید خمس آن را بدهد و نیز اگر در زمینی که از دیگری خریده گنجی پیدا کند و بداند مال کسانی که قبلاً مالک آن زمین بوده اند نیست، مال خود او می شود و باید خمس آن را بدهد، ولی اگر احتمال می دهد که مال یکی از آنان است، بنابر احتیاط واجب باید به مالک قبلی اطلاع دهد چنانچه معلوم شود مال او نیست به کسی که پیش از او، مالک آن زمین بوده اطلاع می دهد و به همین ترتیب به تمام کسانی که پیش از او مالک زمین بوده اند و آنها را می شناسد خبر می دهد، اگر معلوم شود مال هیچ یک از آنان نیست مال خود او می شود و باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر در زمینی که از دیگری خریده گنجی پیدا کند وبداند مال کسانی که قبلاً مالک آن زمین بودهاند نیست مال خود او میشود، و باید خمس آن را بدهد ولی اگر احتمال دهد که مال یکی از آنان است باید به او اطلاع دهد و چنانچه معلوم شود مال او نیست باید به کسی که پیش از او مالک زمین بوده اطلاع دهد و به همین ترتیب به تمام کسانیکه پیش از او مالک زمین بودهاند خبر دهد و اگر معلوم شود مال هیچیک آنان نیست، مال خود او میشود و باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر در زمینی که از دیگری خریده گنجی پیدا کند و بداند مال کسانی که قبلا مالک ان زمین بوده اند نیست مال خود او می شود و باید خمس ان را بدهد ولی اگر احتمال دهد که مال یکی از انان است بنابر احتیاط باید به او اطلاع دهد و چنانچه معلوم شود مال او نیست به کسی که پیش از او مالک زمین بوده اطلاع دهد و به همین ترتیب به تمام کسانی که پیش از او مالک زمین بوده اند خبر دهد و اگر معلوم شود مال هیچ یک از انان نیست مال خود او می شود و باید خمس ان را بدهد