ثلث ترکه
يك سوم از تركه ميت پس از ادای ديون
شخصی فوت شده و در وصیّت به ثلث ترکه که یک باب منزل مسکونی است ، چنین آورده است:
(هستی من یک باب منزل می باشد، یک ثلث خرج مجالس سوّم، هفتم و سال و بقیه بین ورّاث تقسیم شود.)
(هستی من یک باب منزل می باشد، یک ثلث خرج مجالس سوّم، هفتم و سال و بقیه بین ورّاث تقسیم شود.)
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا می توان سهم ازدواج هر یک از صغار را از ثلث مال تقسیم نمود و از باب مقدّمه ازدواج برای آن ها مسکن یا قطعه زمینی خریداری کرد، در صورتی که وصیت به ثلث برای این هزینه بوده است؟
- اگر خانه ام را بفروشم و از پول آن دو باب مغازه خریداری کنم تا آن ها را اجاره داده و با پول اجاره آن ها، منزل مسکونی اجاره نمایم و بقیه درآمد حاصل از اجاره ی مغازه را صرف تأمین زندگی و احیانا تهیه منزل شخصی نمایم. آیا این مغازه ها سرمایه کسب محسوب می شود و مشمول خمس است؟
- در جایی که میّت وصیّت به ثلث نکرده باشد، آیا ورثه می توانند از اصل ترکه برای میّت کارهای خیر و عام المنفعه انجام دهند؟
- اگر میتی 31 دارایی اش، از جمله منزل مسکونی خود را وصیت کرده باشد، اجرای مراسم ترحیم و تصرّف در آن منزل، قبل از اجرای وصیت چه حکمی دارد؟
- شخصی فوت کرده، تمام ترکه اش سه میلیون و سیصدهزار تومان می باشد. وارثین او بدین قرار است:
- منظور از ثلث در تقسیم ترکه میّت چیست؟
- متوفّی که دارای دو زوجه می باشد وصیّت نموده است، تا وقتی که دو زوجه اش زنده هستند، وارثان، ساختمان منزل مسکونی و اثاث خانه را تقسیم ننمایند، آیا این وصیّت شرعا صحیح است؟
- شخصی که مجروح شده، به ثلث وصیّت می کند و بعد وفات می نماید. آیا این وصیّت او ثلث دیه ای را که بعدا از قاتل می گیرند شامل می شود؟
- شخصی فوت کرده و مقداری دین (بدهی) و مقداری خمس بدهکار است و ترکه ی او برای ادای هر دو کافی نیست، وظیفه چیست؟
- شخصی بدون وصیّت و با داشتن صغیر، فوت کرده است ولی برای خود کفنی که مشتمل بر قطعات اضافی و مستحبّی است مهیّا کرده و یا قبری با ارزش بالا تهیّه نموده است، آیا تعیین کردن قبر یا کفن به منزله ی وصیّت است و داخل در ثلث می باشد یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] شخصی وصیت کرده که منزل مسکونی او پس از فوت به حسینیه تبدیل شود ولی منزل وی در جای مناسب برای احداث حسینیه نمی باشد آیا می توان با فروش آن منزل، حسینیه ای در محل دیگر احداث کرد؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی دو باب منزل مسکونی دارد و یکی از آن‌ها مورد نیاز خودش است. اگر منزلی را که به آن احتیاج ندارد، به همسرش هدیه کند، خمس آن واجب است یا خیر؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] پدری در زمان حیات و سلامت کامل، منزل مسکونی خود را به نام کوچکترین دختر خود که صغیر هم بوده کرد. و فعلا پدر و مادر فوت کرده اند. و در وصیت نامه اشاره ای به منزل نشده، تکلیف چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] پدر اینجانب در سال 1379 فوت نموده اند و کل هزینه های مربوط به کفن و دفن و تشییع جنازه و مراسمات تا سالگرد مجموعاً چهل میلیون ریال شده است، که طبق وصیت پدرم باید از ثلث مالش که عبارت از یک منزل مسکونی است، برداشته شود. در حال حاضر هشت سال از فوت ایشان می گذرد و می خواهیم منزل را فروخته و هزینه های صرف شده ی مورد اشاره را از ثلث مال میّت برداریم، با توجه به اینکه قیمت منزل نسبت به سال 1379 افزایش داشته است، مبلغ خرج شده را به چه نحوی باید محاسبه کرد؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی به دو نفر وصیّت کرده که بعد از وفات او طبق آنچه که در وصیّت نامه آمده است عمل کنند، در ماده سه آن مقرّر شده که همه ترکه موصی اعم از منقول و غیرمنقول و نقد و طلب هایی که از مردم دارد جمع شده و بعد از پرداخت بدهی های او از اصل ترکه، ثلث آن از همه ترکه جدا شود و طبق مواد 4 و 5 و 6 که در وصیّت نامه آمده است مصرف گردد و بعد از گذشت هفده سال باقی مانده ثلث، خرج ورثه فقیر شود. ولی دو وصی از زمان فوت موصی تا پایان این مدت موفق به جدا کردن ثلث نشده اند و عمل به مواد مذکور برای آنان امکان ندارد و ورثه هم مدّعی هستند که وصیّت نامه بعد از انقضای مدت مزبور باطل است و آن دو وصی هم حق دخالت در اموال موصی را ندارند، حکم این مسأله چیست؟ و این دو وصی چه وظیفه ای دارند؟
- [آیت الله جوادی آملی] اینجانب دارای یک باب منزل مسکونی بوده و از طرف … یک واحد منزل به من دادند و مدت چند سال این منزل دومی خالی است. در حال حاضر برای توسعه منزل اوّلی قصد فروش آن را دارم؛ اولاً آیا به اصل قیمت منزل دومی خمس تعلق میگیرد؟
- [آیت الله خامنه ای] پدری ثلث اموالش را برای خودش وصیّت کرده و مرا وصیّ خود قرار داده است، بعد از تقسیم ترکه، ثلث آن کنار گذاشته شده، آیا جایز است برای اجرای وصایای او قسمتی از ثلث مال او را بفروشم؟
- [آیت الله بروجردی] زنی وفات نموده و شوهر او میداند که مظالم بر ذمّه او بوده ولی خود زن در این باب وصیتی نکرده، آیا شوهر میتواند از مال زن مظالم او را رد کند؟ و بر فرض توانستن، از اصل تَرَکه او میتواند رد کند یا باید از ثُلث تَرَکه او ردنماید؟
- [آیت الله خامنه ای] پدر من در سال 71 فوت نموده و ثلث مالش را برای خودش وصیّت کرده بود. و منزلی که از او باقی مانده بود سال81 فروخته شد. آیا ما باید ثلث مال را از قیمت منزل سال 71 حساب کنیم یا به قیمت منزل سال 81؟
- [آیت الله اردبیلی] چنانچه شخصی منزل مسکونی مورد نیازش را اجاره دهد و با پول آن منزل دیگری اجاره کند، آیا منزل نخست مشمول خمس است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- مقصود از ثلث مال که وصیت در آن نافذ است، ثلث مال در وقت وفات وصیتکننده است، پس اگر در اثر نقصان اموال، مقدار ثلث اموالش در وقت وفات کمتر از زمان وصیت شده باشد، وصیت او در ثلث اموال موجود، نافذ است.
- اگر میت وصیت به ثلث کند، ولی مصرفی را معین نکند، در امور خیریه مصرف می‌شود.
- اگر کسی وصیّت کرده باشد که مقدار مستحب کفن را، که در مسئله ?92 گفته شد، از ثلث مال او بردارند، یا وصیّت کرده باشد که ثلث مال را به مصرف خود او برسانند، ولی مصرف آن را معیّن نکرده باشد یا فقط مصرف مقداری از آن را معین کرده باشد، میتوانند مقدار مستحب کفن را از ثلث مال او بردارند.
- اگر مال میت از بدهی و حج واجب و حقوقی که مثل خمس و زکات و مظالم بر او واجب است زیاد بیاید، چنانچه وصیت کرده باشد که ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند، باید به وصیت او عمل کنند، و اگر وصیت نکرده باشد، آنچه میماند، مال ورثه است.
- اگر وصیت کند که بدهی او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبی هم انجام دهند، چنانچه وصیت نکرده باشد که اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی زیاد آمد، ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و کارهای مستحبی که معین کرده برسانند، و در صورتی که ثلث کافی نباشد، اگر ورثه اجازه بدهند باید وصیت او عملی شود و اگر اجازه ندهند، باید نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف کار مستحبی که معین کرده برسانند.
- اگر انسان از وصیّت خود برگردد، مثلاً بگوید ثلث مالش را به کسی بدهند، بعد بگوید به او ندهند، وصیّت باطل می‌شود، و اگر وصیّت خود را تغییر دهد، مثل آنکه قیّمی برای بچههای خود معیّن کند بعد دیگری را به جای او قیّم نماید، وصیّت اولش باطل می‌شود و باید به وصیّت دوم او عمل نمایند.
- اگر مصرفی را که میت معین کرده، از ثلث مال او بیشتر باشد، وصیت او در بیشتر از ثلث در صورتی صحیح است که ورثه حرفی بزنند، یا کاری کنند که معلوم شود عملی شدن وصیت را اجازه دادهاند و تنها راضی بودن آنان کافی نیست؛ و اگر مدتی بعد از مردن او هم اجازه بدهند، صحیح است.
- اگر وصیّت کند چیزی به شخصی بدهند و آن شخص پیش از آنکه قبول یا رد کند بمیرد، تا وقتی ورثه او وصیّت را رد نکردهاند، میتوانند آن را قبول نمایند، ولی این در صورتی است که وصیّتکننده از وصیّت خود برنگردد، وگرنه ورثه آن شخص حقی به آن چیز ندارند. و اگر آن شخص بعد از قبول فوت کرد، مال از آن وارث اوست و نیازی به قبول مجدّد وارث نیست. مگر آنکه وصیّتکننده از وصیتش برگردد.
- اگر وصیت کند که ثلث مال او را بفروشند و عایدی آن را به مصرفی برسانند، باید مطابق گفته او عمل نمایند.
- حجّی که بر میت واجب است و بدهکاری و حقوقی را که مثل خمس و زکات و مظالم، ادا کردن آن‌ها واجب می‌باشد، باید از اصل ترکه میت بدهند، اگرچه میت برای آن‌ها وصیت نکرده باشد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] حجی که به استطاعت بر میت واجب است و بدهکاری و حقوقی را که مثل خمس و زکات و مظالم ادا کردن انها واجب می باشد باید از اصل مال میت بدهند اگرچه میت برای انها وصیت نکرده باشد ولی اگر وصیت کرده باشد از ثلث بدهند باید به وصیت عمل کنند و اگر ثلث کفایت نکرد از اصل مال خارج کنند
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] مسأله 2718 - اگر کسی در مرضی که به آن مرض می میرد؛ مقداری از مالش را به کسی ببخشد و وصیت کند که بعد از مردن او هم مقداری به کس دیگر بدهند؛ باید مالی را که بخشیده؛ از اصل ترکه خارج نمایند چنانکه در مسأله (2264) گذشت؛ ولی مالی را که وصیت کرده باید از ثلث خارج کنند.
- [آیت الله مظاهری] کسی که حجّ واجب بر عهدهاش می‌باشد وقت مرگ واجب است وصیّت به آن کند و ورثه باید حجّ او را از اصل ترکه ادا کنند گرچه وصیّت به حجّ نکرده باشد، ولی اگر میّتوصیّت به ثلثکرده باشد ورثه میتوانند حجّ را از ثلث ادا کند.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کسی در مرضی که به ان مرض می میرد مقداری از مالش را به کسی ببخشد و وصیت کند که بعد از مردن او هم مقداری به کسی بدهند باید مالی که بخشیده از اصل ترکه خارج نمایند چنانچه در مساله گذشت ولی مالی را که وصیت کرده از ثلث خارج کنند
- [آیت الله خوئی] اگر کسی در مرضی که به آن مرض میمیرد، مقداری از مالش را به کسی ببخشد و وصیت کند که بعد از مردن او هم مقداری به کس دیگر بدهند، باید مالی را که بخشیده از اصل ترکه خارج نمایند چنانکه در مسألة (2264) گذشت ولی مالی را که وصیت کرده باید از ثلث خارج کنند.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر شخصی از عامه بمیرد و از او یک دختر عامی مذهب بماند و برادری داشته باشد اگر برادر شیعه باشد و یا پس از مرگ برادرش شیعه شود بنا به قاعده الزام برادر شیعه می تواند انچه از ترکه میت زیاد می اید از باب تعصیب بگیرد هر چند تعصیب در مذهب شیعه باطل است و همچنین اگر شخصی از عامه یک خواهر عامی مذهب وارث داشته باشد و عموی ابوینی داشته باشد چنانچه عموی او شیعه باشد و یا بعد از مرگ پسر برادرش شیعه شود بنا به قاعده الزام می تواند انچه از باب تعصیب به او می رسد بگیرد و همچنین است حکم در سایر موارد تعصیب
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر وصیت کند چیزی به کسی بدهند و آن کس پیش از آن که قبول کند یا رد نماید بمیرد، تا وقتی ورثه او وصیت را رد نکرده اند می توانند آن چیز را قبول نمایند ولی این در صورتی است که وصیت کننده از وصیت خود برنگردد و گر نه حقّی به آن چیز ندارند و چنانچه آن شخص بعد از فوت وصیت کننده بمیرد به عنوان ترکه او به ورثه او به ارث می رسد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] انسان نمی تواند بیش از مقدار ثلث مال خود را وصیت کند، مگر این که ورثه اجازه دهند، خواه این اجازه قبل از فوت او باشد یا بعد از فوت و ورثه بعد از اجازه نمی توانند از حرف خود برگردند، خواه قبل از فوت اجازه داده باشند یا بعد از آن بنابر احتیاط واجب.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر وصیت کند که از ثلث او خمس و زکات یا بدهی دیگر او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبی هم مثل اطعام به فقراء انجام دهند باید اول بدهی او را از ثلث بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و اگر از ان زیاد امد به مصرف کار مستحبی که معین کرده برسانند و چنانچه ثلث مال او فقط باندازه بدهی او باشد و ورثه هم اجازه ندهند که بیشتر از ثلث مال مصرف شود ثلث بین بدهی نماز و روزه قسمت می شود و کسر واجب مالی از اصل ترکه داده می شود
- [آیت الله مظاهری] انسان بیش از ثلث اموالش نمیتواند وصیّت کند و چنانچه زیادتر از ثلث وصیّت نماید زیادی آن محتاج به اذن ورثه است، خواه قبل از مردن اذن دهند یا بعد از مردن.