شهادت سه نفر
گواهی سه نفر هم در بعضی موارد قابل قبول است.
اگر چهار شاهد زنا برای ادای شهادت حاضر شوند، ولی پس از شهادتِ سه نفر، فرد چهارم شهادت ندهد، آیا بر آن سه نفر حدّ قذف جاری می شود؟
آن سه نفر محکوم به حدّ قذف می شوند، مگر این که چهارمی پیش از ادا، وفات کند یا آن سه نفر اطمینان داشته باشند که نفر چهارم هم شهادت می دهد و امتناع نخواهد کرد، که در صورت اطمینان شهود به عدم رجوع و به عدالت مقبوله و به عدم امتناع همه، مشکل است حدّ قذف برای آن که مقبول الشّهاده است؛ بلکه عدم آن اقرب است و در رجوع بعد از حکم، خصوص راجع، محدود می شود. (جامع المسائل، ج 5، ص 193)
آن سه نفر محکوم به حدّ قذف می شوند، مگر این که چهارمی پیش از ادا، وفات کند یا آن سه نفر اطمینان داشته باشند که نفر چهارم هم شهادت می دهد و امتناع نخواهد کرد، که در صورت اطمینان شهود به عدم رجوع و به عدالت مقبوله و به عدم امتناع همه، مشکل است حدّ قذف برای آن که مقبول الشّهاده است؛ بلکه عدم آن اقرب است و در رجوع بعد از حکم، خصوص راجع، محدود می شود. (جامع المسائل، ج 5، ص 193)
عنوان سوال:
اگر چهار شاهد زنا برای ادای شهادت حاضر شوند، ولی پس از شهادتِ سه نفر، فرد چهارم شهادت ندهد، آیا بر آن سه نفر حدّ قذف جاری می شود؟
پاسخ:
آن سه نفر محکوم به حدّ قذف می شوند، مگر این که چهارمی پیش از ادا، وفات کند یا آن سه نفر اطمینان داشته باشند که نفر چهارم هم شهادت می دهد و امتناع نخواهد کرد، که در صورت اطمینان شهود به عدم رجوع و به عدالت مقبوله و به عدم امتناع همه، مشکل است حدّ قذف برای آن که مقبول الشّهاده است؛ بلکه عدم آن اقرب است و در رجوع بعد از حکم، خصوص راجع، محدود می شود. (جامع المسائل، ج 5، ص 193)
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر فردی به دیگری نسبت ولدالزّنا بدهد، در چه صورت حدّ قذف جاری است؟
- سارقی چند سرقت کرده و بر دو سرقت، بینّه اقامه شده و یک حدّ بر وی جاری شده است. پس از آن سرقت سوّمی ثابت می شود که پیش از حدّ آن سرقت بوده است. آیا حدّ دوّم بر وی جاری می شود؟ اگر سرقت چهارم ثابت شود، آیا حدّ سوّم جاری می شود؟
- آیا در حدّ قوادی،نتیجه هم شرط است یا اگر قوّاد دو نفر را برای فعل حرام جمع کرد، ولی زنا یا لواط واقع نشد، مستحقّ حدّ نمی باشد؟
- صیغه ی عقد دایم جاری شده و عاقد می گوید: با وکالت از زوج بوده است و دو شاهد هم حاضر بودند. ولی زوج می گوید که عقد باطل است، زیرا من از مجلس بیرون رفتم و دختر را عوض کرده بودند و صیغه بدون وکالت و رضایت من جاری شده است. زوج شهادت شهود را هم قبول ندارد. آیا قول وی پذیرفته می شود؟
- شخصی در دادگاه محکوم شده و حدّ شرعی بر او جاری شده است در حالی که خود او می داند بی گناه بوده. آیا این فرد می تواند امامت جماعت افرادی که او را می شناسند یا نمی شناسند را، بر عهده بگیرد؟
- متوفّی در وصیّت نامه اش به شهادت پنج نفر عادل سه دانگ یک ساختمان مسکونی را به همسرش و یک و نیم دانگ آن را به یکی از فرزندانش و یک و نیم دانگ باقیمانده را بین وارثان تقسیم کرده است. اکنون یکی از وارثین به سهم سه دانگ همسر مرحوم و به آن یک و نیم دانگ دیگر اعتراض دارد. آیا اعتراض او شرعا قابل توجه و ملاحظه است؟
- یکی از درجه داران نیروی انتظامی در پاسگاهی در اطاق افسر نگهبان، پس از مصدوم شدن با گلوله، فوت می کند. افسر نگهبان که متّهم پرونده است، مدّعی شده که نزدیک مقتول رفتم و خواستم توپی کلت را جابه جا کنم که در این لحظه مقتول به سوی من برگشت و دستش به اسلحه خورد و اسلحه شلّیک شد و این واقعه به وجود آمد. مسلّمات پرونده به شرح زیر است: 1) پزشک قانونی در بازسازی صحنه که با حضور متّهم انجام شده، با توجه به نقطه ورود گلوله: زیر بغل در زیر لبه تحتانی دنده چهارم سمت چپ قفسه سینه و مسیر گلوله که ریه ها و قلب را پاره کرده و نقطه ای که گلوله در آن به دست آمده: زیر لبه تحتانی دنده پنجم سمت راست قفسه سینه، اعلام کرده است که قول متّهم مطابق با واقع نمی باشد و قابل پذیرش نیست. 2) مأمورین کشف جرایم نیز که در صحنه بازسازی حضور داشته اند، قول متّهم را تأیید نکرده اند. 3) متخصّص اسلحه شناسی اعلام کرده شلّیک، از فاصله ای کمتر از نیم متر انجام شده است. 4) کسی غیر از قاتل و مقتول در صحنه حضور نداشته است که از مشاهدات او استفاده کنیم. اولیای دم، مدّعی قتل عمدی هستند ولی متهم حتی حاضر به قبول شلیک به طرف مقتول نگردیده است. آیا در این مورد خاص، باید قاعده حقّ استحلاف اولیای دم و سوگند متّهم را برای احراز نوع قتل جاری سازیم یا با توجه به مسلّمات پرونده، مورد را از موارد لوث تلقّی نماییم و از اولیای دم به خواهیم 50 نفر را برای ادای سوگند جهت اثبات قتل عمدی به دادگاه معرفی کنند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر پدری فرزند نامشروع خویش را قذف کند، آیا حدّ قذف بر او جاری می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چهار نفر در یک مجلس به زنا کردن مردی شهادت میدهند. حاکمدستور رجم او را صادر میکند، یکی از آن چهار نفر شاهد، در سنگسار زانی شرکت میکند و سه نفر دیگر شرکت نمیکنند، پس از بازگشت از سنگسار کردن، آن مرد شاهد قبل از آن که زانی بمیرد از شهادت خود باز می‌گردد و سه نفر دیگر بعد از مرگ زانی از شهادتشان بر میگردند. دیه این مرد بر کیست؟
- [سایر] چهار نفر در یک مجلس به زنا کردن مردی شهادت میدهند. حاکم دستور رجم او را صادر میکند، یکی از آن چهار نفر شاهد، در سنگسار زانی شرکت میکند و سه نفر دیگر شرکت نمیکنند، پس از بازگشت از سنگسار کردن، آن مرد شاهد قبل از آن که زانی بمیرد از شهادت خود باز می‌گردد و سه نفر دیگر بعد از مرگ زانی از شهادتشان بر میگردند. دیه این مرد بر کیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چهار نفر در یک مجلس به زنا کردن مردی شهادت می دهند. حاکم دستور رجم او را صادر می کند، یکی از آن چهار نفر شاهد، در سنگسار زانی شرکت می کند و سه نفر دیگر شرکت نمی کنند، پس از بازگشت از سنگسار کردن، آن مرد شاهد قبل از آن که زانی بمیرد از شهادت خود باز می گردد و سه نفر دیگر بعد از مرگ زانی از شهادتشان بر می گردند. دیه این مرد بر کیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] چنانچه دختری پس از وضع حمل مدّعی باشد که فلان شخص با وی زنا نموده است ولی متّهم، منکر اتّهام انتسابی باشد بفرمائید : الف - اگر پزشک قانونی در نتیجه آزمایشهای دقیق علمی طفل را به نامبرده منتسب کند آیا شرعااین نظر حجیّت دارد؟ ب - در صورت حجیّت آیا میتوان حدّ زنا را بر متّهم جاری نمود؟ ج - در فرض عدم اثبات اتّهام انتسابی و تقاضای حدّ قذف از سوی مقذوف آیا حدّ قذف بر مدّعی زنا جاری می‌گردد؟ د - در صورت عدم تحقّق شرائط قذف آیا میتوان مدّعی را تعزیر کرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] سه نفر مدّعی هستند که شخصی زنا کرده است و یک نفر هم می گوید، آن شخص را دیده که وارد منزل آن زن شده است ولی بیش از آن نمی داند، آیا حد جاری می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] با توجّه به این که در برخی از روایات آمده که: (شدّت تازیانه در حدّ شرب خمر، شدیدتر از حدّ قذف است.) و در برخی دیگر از روایات آمده که (تازیانه های حدّ قذف معمولی زده می شود.) لطفاً بفرمایید که شدّت تازیانه ها در حدّ شرب خمر چگونه باید باشد؟ آیا همانند حدّ زنا باید اشدّ ضرب باشد، یا از نظر شدّت بین حدّ زنا و حدّ قذف می باشد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] دو نفر به یکدیگر نسبت زنا یا لواط داده اند، آیا بر هر دو حد جاری می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر فردی در جریانی شاهد ماجرا باشد و بتواند گواهی دهد و این گواهی در رای دادگاه تاثیر داشته باشد و غیر از او فرد دیگری که گواهی دهد نباشد، در صورتی که از آن شخص برای ادای شهادت در دادگاه دعوت شود، آیا ادای شهادت بر او واجب عینی است؟ و اگر این شخص به هر دلیل از حضور در دادگاه خودداری کند آیا قاضی وظیفه دارد برای اخذ شهادت نزد شاهد برود یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در قانون مجازات اسلامی آمده که: (اگر زانی، یا زانیه قبل از ادای شهادت شهود توبه نماید، حدّ بر وی جاری نمی شود.) آیا این تخفیف شامل زنای به عنف نیز می شود؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر کسی چیزی را پیدا کند و دیگری بگوید مال من است، اگر یقین یا اطمینان پیدا کند که راست میگوید یا دو شاهد عادل شهادت دهند و یا ادّعاکننده قسم بخورد که مال اوست، واجب است به او داده شود، ولی اگر از نشانه دادن او فقط گمان برایش حاصل شود یا یک شاهد عادل شهادت دهد، مخیر است به او بدهد یا ندهد، و در صورتی که گمان قوی پیدا کند، وجوب تحویل به او خالی از وجه نیست.
- اگر کسی بگوید که میت وصیت کرده فلان مبلغ را به من بدهند، چنانچه دو مرد عادل گفته او را تصدیق کنند، یا قسم بخورد و یک مرد عادل هم گفته او را تصدیق نماید، یا یک مرد و دو زن عادل یا چهار زن عادل به گفته او شهادت دهند، باید مقداری را که میگوید به او بدهند، و اگر یک زن عادل شهادت دهد، باید یک چهارم چیزی را که مطالبه میکند به او بدهند. و اگر دو زن عادل شهادت دهند نصف آن را و اگر سه زن عادل شهادت دهند باید سه چهارم آن را به او بدهند، و نیز اگر دو مرد کافر ذمّی که در دین خود عادل باشند و مورد وثوق به راستگویی و عدم خیانت باشند گفته او را تصدیق کنند، در صورتی که میت ناچار بوده است که وصیت کند و مرد و زن عادلی هم در موقع وصیت نبوده، باید چیزی را که مطالبه میکند به او بدهند.
- امام جماعت باید یک نفر باشد، ولی اگر در بین نماز برای امام حادثهای پیش آمد، مثل مردن، بیهوشی، دیوانگی، حدث، مرض، جاری شدن خون از بینی، احتیاج به قضای حاجت، و همینطور است اگر امام متوجه شود که طهارت نداشته و یا نماز او شکسته بوده است، امام یا مأمومین میتوانند دیگری را امام قرار دهند، خواه آن فرد از اعضای جماعت باشد و یا کسی باشد که ابتداءاً میخواهد نماز بخواند.
- اگر به چیز نجسی که عین نجاست در آن نیست، یک مرتبه باران ببارد، جایی که باران به آن برسد پاک می‌شود، و در فرش و لباس و مانند اینها فشار لازم نیست. ولی باریدن دو سه قطره فایده ندارد، بلکه باید بنابر احوط طوری باشد که بگویند باران میآید، و به حدّ جریان برسد؛ و اگر زمین طوری است که آب به آن جریان پیدا نمیکند، کافی است به حدی ببارد که اگر زمین سخت بود بر آن جاری میشد.
- اگر مجتهد اعلم در مسأله ای فتوا دهد، مقلِّدِ آن مجتهد ( یعنی کسی که از او تقلید می کند ) نمی تواند در آن مسأله به فتوای مجتهد دیگر عمل کند، ولی اگر فتوا ندهد و بفرماید : احتیاط آن است که فلان طور عمل شود، مثلاً بفرماید : ( احتیاط آن است که در رکعت سوم و چهارم نماز سه مرتبه تسبیحات اربعه ( یعنی ( سُبْحانَ اللّه وَالْحَمْدُ للّه وَ لااِلهَ اِلاَّ اللّه وَ اللّه اَکْبَرْ ) بگویند ) مقلد باید یا به این احتیاط که احتیاط واجبش می گویند عمل کند و سه مرتبه بگوید و یا بنا بر احتیاط واجب به فتوای مجتهدی که علم او از مجتهد اعلم کمتر و از مجتهدهای دیگر بیشتر و یا مساوی است با احراز سایر شرایط تقلید عمل نماید، پس اگر او یک مرتبه گفتن را کافی بداند، می تواند یک مرتبه بگوید . و همچنین است اگر مجتهد اعلم بفرماید : ( مسأله محل تأمّل یا محل اشکال است ) .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] شهادت پنج دسته پذیرفته نمیشود گرچه دارای شرایط بیّنه باشند: 1 - شهادت شریک برای شریک در مالی که شریک هستند. 2 - شهادت وصی در چیزهایی که در اختیار اوست. 3 - شهادت خویشان مانند پدر و فرزند. 4 - شهادت دشمن علیه دشمن خود. 5 - شهادت مدّعی برای ادعای خود نظیر قذف (شهادت کسی که به دیگری نسبت زنا بدهد در مورد زنا).
- [آیت الله مظاهری] شهادت زن در حدود و تعزیرات پذیرفته نمیشود مگر در زنا یا لواط که با شهادت سه مرد عادل و دو زن ثابت می‌گردد.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی دو نفر را برای زنا یا لواط به هم برساند، چنانچه آن کس زن باشد حدّ او هفتاد و پنج تازیانه است، و اگر مرد باشد هفتاد و پنج تازیانه میزنند و سرش را میتراشند و در میان مردم میگردانند و او را نیز تبعید میکنند، و کسی که این عمل شنیع را انجام میدهد اگر سه بار تازیانه بخورد در مرتبه چهارم حدّ او کشتن است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر دو شاهد عادل شهادت دهند که مالِ پیدا شده متعلّق به فلان شخص است، باید مال به آن فرد داده شود، چه پیش از شروع اعلام یا در بین و یا بعد از آن باشد.
- [آیت الله مظاهری] در اثبات زنا و لواط باید چهار مرد یا سه مرد و دو زن شهادت دهند ولی در سایر امور شهادت دو مرد یا یک مرد و دو زن کافی است.
- [آیت الله مظاهری] اگر مردی که بالغ و عاقل است با اختیار زنا کند حدّ او صد تازیانه است، و اگر سه مرتبه زنا کند و در هر دفعه تازیانهاش بزنند در مرتبه چهارم حدّ او کشتن است. و همچنین است حکم زن بالغ و عاقلی که با اختیار زنا دهد، ولی مردی که زن دائمی در اختیار دارد و مانعی هم برای نزدیکی مانند حیض ندارد اگر زنا کند باید او را سنگسار نمود و همچنین است زنی که شوهر دارد و شوهر در اختیار اوست و مانعی هم از نزدیکی با او ندارد.
- [آیت الله مظاهری] حدود و تعزیرات به دو راه ثابت می‌شود: اوّل: شهادت دو مرد عادل. دوّم: اقرار خود شخص، ولی زنا یا لواط با شهادت چهار شاهد عادل یا چهار مرتبه اقرار خود شخص در چهار جلسه ثابت می‌شود. و اقرار باید با اختیار و بدون تهدید یا شکنجه و مانند اینها باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بالغ عاقل به مرد یا زن مسلمان بالغ عاقل عفیفی، نسبت زنا یا لواط یا سحق بدهد و شرعاً نتواند آن را ثابت کند، باید هشتاد تازیانه از روی لباس به او بزنند، تازیانه به طور متوسط زده می‌شود و به جز عبا سایر لباسهای وی را نباید کند. چند مورد از این حدّ استثنا شده است: اوّل: اگر دو نفر هم دیگر را به زنا یا لواط یا سحق نسبت دهند حدّ جاری نمیشود، بلکه آن دو به حکم حاکم شرع تعزیر میگردند. دوم: اگر پدری به فرزند خود چنین نسبتی بدهد حدّ جاری نمیشود، بلکه تعزیر می‌گردد. سوم: اگر شوهر به زن خود چنین نسبتی بدهد، حکم خاصّی دارد که در کتب فقهی در فصل (لعان) آمده است. اگر کسی به دیگری ولد الزنا بگوید، چنانچه با این جمله نسبت زنا به پدر و مادر وی بدهد، حدّ فوق درباره او ثابت است، ولی اگر تنها از باب فحّاشی باشد و نسبت زنا به طور جدّی مطرح نباشد، کار گناهی انجام داده است ولی حدّ فوق دربارهاش نیست. گفتنیست که این حدّ، حقّ کسیست که به او چنین توهینی شده است و اگر او ببخشد حدّ جاری نمی‌گردد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر مرد آزادی زنا کند، باید او را صد تازیانه بزنند و چنانچه سه مرتبه زنا کند، و در هر دفعه صد تازیانهاش بزنند باید در دفعه چهارم او را بکشند. ولی کسی که زن عقدی دائمی یا کنیز مملوک دارد و در حالی که بالغ و عاقل و آزاد بوده با او نزدیکی کرده و هر وقت هم بخواهد میتواند با او نزدیکی کند، اگر با زنیکه بالغه و عاقله است زنا کند باید او را سنگسار نمایند.
- [آیت الله سیستانی] – حداقل زمانِ اعتکاف، سه روز به ضمیمه دو شبِ وسطِ آن سه روز می‌باشد، و در کمتر از آن صحیح نیست ولی در زیاده حدّی ندارد، و داخل نمودن شب اوّل یا چهارم در نیت اعتکاف مانعی ندارد، بنابراین اعتکاف بیشتر از سه روز جایز است و اگر فرد پنج روز کامل معتکف شد، روز ششم را باید معتکف بماند.