بیت المال
بیت المال، اصطلاحی در فقه و نام یکی از نهادهای دولت اسلامی.
حقیقت بیت المال چیست و از چه اموالی تشکیل می شود ؟
اصطلاحا بیت المال یعنی اموال عمومی از قبیل خمس و زکات و صدقات و انفال و غیر ذلک .
اصطلاحا بیت المال یعنی اموال عمومی از قبیل خمس و زکات و صدقات و انفال و غیر ذلک .
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- چنانچه فرد محکوم به پرداخت دیه فوت شود و ورثه او قادر به پرداخت دیه نباشند، آیا میتوان آن را از بیت المال پرداخت نمود.
- آیا اموالی که تعلّق به مسجد دارد می‌شود به صورت عاریه (بدون اجرت و یا با اجرت) در اختیار افراد قرار داد یا خیر؟
- در حال حاضر، عکس و صورت معصومین علیهم السلام ساخته شده، آیا این تصاویر مبتنی بر حقیقت است یا خیر؟
- چند نفر سارق به محلی رفته و بعضی از آنها مسلح بوده و اموالی را به سرقت بردهاند و چند نفر آنها را تعقیب نموده که اموال مسروقه را مسترد بدارند در این بین یک نفر از تعقیب کنندگان کشته می‌شود آیا حکم قتل عمدی را دارد یا خیر؟
- نظر به اینکه ایران اسلامی با صرف هزینههای هنگفت از بودجه بیت المال مسلمین و تقدیم شهدای گرانقدر در راه مبارزه با مواد مخدر از این پدیده خانمانسوز جلوگیری میکند ولی با کمال تأسف انتقا این مواد توسط اندکی از زائرین و دستگیر شدن آنها توسط پلیس سعودی، به همراه تبلیغات مسمومی که در کنار این قضیه به راه میاندازند تمام زحمات فرزندان رشید این مرز و بوم و هزینههای فراوانی که صرف این کار شده به هدر میرود، از طرف دیگر قوانین سخت کشور عربستان که هرچند ماه یکبار در میادین شهرهای بزرگ تعدادی از مردم ملیتهای مختلف را به جرم حم مواد مخدر گردن میزنند اقدامهای پیشگیرانه برای حفظ آبرو و حیثیت تشیّع و کشور امام زمان (عج) در اجتنابناپذیر مینماید: اولاً: عمل این دسته از زائرین از نظر شرع اسلام چه حکمی دارد؟
- نظر به اینکه ایران اسلامی با صرف هزینههای هنگفت از بودجه بیت المال مسلمین و تقدیم شهدای گرانقدر در راه مبارزه با مواد مخدر از این پدیده خانمانسوز جلوگیری میکند ولی با کمال تأسف انتقا این مواد توسط اندکی از زائرین و دستگیر شدن آنها توسط پلیس سعودی، به همراه تبلیغات مسمومی که در کنار این قضیه به راه میاندازند تمام زحمات فرزندان رشید این مرز و بوم و هزینههای فراوانی که صرف این کار شده به هدر میرود، از طرف دیگر قوانین سخت کشور عربستان که هرچند ماه یکبار در میادین شهرهای بزرگ تعدادی از مردم ملیتهای مختلف را به جرم حم مواد مخدر گردن میزنند اقدامهای پیشگیرانه برای حفظ آبرو و حیثیت تشیّع و کشور امام زمان (عج) در اجتنابناپذیر مینماید: اولاً: عمل این دسته از زائرین از نظر شرع اسلام چه حکمی دارد؟
- شخصی زمین به متراژ معین را معامله میکند که خریدار پول زمین را به مدت سه روز پرداخت نماید، بعد از گذشت سالیان دراز از پرداخت قیمت که نقدی بوده، خریدار استنکاف میکند، آیا صاحب زمین میتواند معامله را به هم بزند و عین المال را که زمین باشد برگرداند یا خیر؟
- شخصی ده سال پیش وصیت کرده که پنجاه هزار تومان در مجلس ختم من خرج کنید که این وصیّت 10 سال قبل از فوت ایشان بوده و پنجاه هزار تومان آن زمان نقد نبوده ولی اموالی داشته که میتوانسته بفروشد و پنجاه هزار تومان را نقد کند، آیا الان همان پنجاه هزار تومان 10 سال قبل را باید خرج کرد؟ یا اینکه باید ارزش پنجاه هزار تومان 10 سال قبل را حساب کرد؟ با اینکه ایشان صغیر هم دارد؟
- مستدعی است نظر مبارکتان را در رابطه با قضاوت زنان و ورود زنان به دستگاه قضائی جهت رسدگی به دعاوی حقوقی ، کیفری و امور حسبیه از بدو تشکیل پرونده ، مرحله تحقیقات و ختم رسیدگی و اصدار و ابلاغ و اجرای حکم مرقوم فرمایید .
- کسی این مطلب را میداند که عدالت در امام جماعت شرط است، لیکن نمیداند فلان عمل (که در حقیقت مسقط عدالت است) مسقط عدالت است یا خیر؟ مدتی بعد معلوم شد که آن فعل مسقط عدالت بوده، نمازهایی که تا کنون خوانده صحیح است یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر کسی مالی از بیت المال طلب داشته باشد و آن را ندهند، آیا می تواند معادل طلبش از امکانات بیت المال، استفاده کند؟
- [سایر] نحوه تقسیم بیت المال از دیدگاه اسلام چگونه است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] موارد پرداخت دیه از بیت المال را مرقوم فرمایید:
- [آیت الله سبحانی] در صورتی که قاضی در صدور حکم، مرتکب تقصیر شود، آیا می توان دیه را از بیت المال پرداخت و به تدریج از حقوق قاضی کسر و به بیت المال برگرداند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] برخی افراد از وسایل بیت المال بطوری استفاده میکنند که گویی اموال شخصی آنهاست بفرمائید حکم استفاده از وسایل بیت المال چیست و آیا مسئول یک اداره حقّ دارد چنین اجازهای به برخی پرسنل را بدهد یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] استفاده از بیت المال در صورتی که به آن آسیبی وارد نشود درست است یا خیر ؟
- [سایر] آیا رانت خواری و اختلاسهای دولتی از بیت المال مشمول قوانین سرقت می‌شود؟
- [سایر] در خصوص حفظ و صیانت از بیت المال مواد قانونی مربوطه ذکر بفرمایید.
- [سایر] آیا حکومت اسلامی می تواند پول بیت المال را صرف دیگر کشورها کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا تسلط بر اموال بیت المال مسلمین حکم غصب را دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر در جائی نماز جمعه برگزار شد نباید در فاصله ای کمتر از یک فرسخی آن نماز جمعة دیگری منعقد شود ، پس اکر با فاصلة یک فرسخ دو نماز جمعه اقامه شود هر دو صحیح است ، لازم به تذکّر است میزان در مسافت مَحلِّ نماز جمعه است نه شهری که در آن نماز جمعه تشکیل شده است . بنابراین در شهرهای بزرگی که طول آن چند فرسخ است می توان چند نماز جمعه تشکیل داد.
- در شرع مقدس اسلام بسیار سفارش شده است ، که نماز را در مسجد بخوانند و بهتر از همة مسجد ها مسجد الحرام است و بعد از آن مسجد پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) و بعد مسجد کوفه و بعد از آن مسجد بیت المقدس و بعداز مسجد بیت المقدس ، مسجد جامع هر شهر و بعد از آن مسجد محله و بعد از محله ، مسجد بازار است .
- زنان می توانند در نماز جمعه شرکت کنند و نمازشان صحیح است و مُجْزی ازنماز ظهراست اَمّا به تنهائی ( بدون شرکت مردان ) نمی توانند نماز جمعه تشکیل دهند ، چنانچه نمی توانند مکمّل عدد لازم -5 نفر – باشند ، زیرا نماز جمعه تنها با شرکت مردان منعقد می شود .
- اگر یقین دارند که در فاصله کمتر از حدّ لازم ( یک فرسخ ) نماز جمعه بر پا شده ولی شک دارند آن نماز قبلاً برگزار شده یا نه ، و یا شک دارند که آن نماز مُقارن با آنها برگزار می شود یا نه ، در هر دو صورت می توانند خود نماز جمعه ای تشکیل دهند و همچنین است در صورتی که نسبت به اصل انعقاد نماز جمعة دیگر اطْمینان نداشته باشند .
- اگر مشتری در حقیقت قصد معامله دارد ولی قصدش اینست که پول جنسی را که می خرد ندهد این قصد به صحّت معامله ضرری نمی رساند و لازم است پول آن را به فروشنده بدهد و همچنین اگر قصد داشته باشد که پول جنسی را که به ذمّه خریدار بعداً از حرام بدهد ، معامله صحیح است ؛ ولی باید مقداری را که بدهکار است از مال حلال بدهد .
- اگر دو نماز جمعه در یک زمان و با فاصلة کمتر از حدّ معیّن ( یک فرسخ ) تشکیل شود هر دو باطل است . ولی اگر یکی از آنها قبلاً شروع شده و لو فقط تَکْبیره اَلْاِحْرام را گفته باشد ، دیگری باطل است . چه نماز گزاران بدانند که قبل از آنها یا بعد از آنها نماز جمعة دیگری در فاصلة کمتر برقرار شده و یا می شود و چه نداند . و میزان در صِحَّت ، تقدّم در نماز است نه در خطبه ها . بنابر این اگر یکی از دو نماز جمعه در خطبه ها مقدّم بوده امّا نماز دوّم در شروع نماز تَقَدُّم داشته نماز دوّم صحیح و اًوَّلی باطل خواهد بود .
- فاقدین شرائط وجوب نماز جمعه اگر اِتّفاقاً در نماز حاضر شوند یا با مَشقّت خود را به آن برسانند نمازشان صحیح است و نماز ظهر بر آنها واجب نیست . همچنین کسانی که با وجودِ باران یا سرمای شدید یا ندشتن پا یا عضو دیگر که موجب مَشقّت و اِسْقاطِ تکلیف نماز جمعه است در نماز جمعه شرکت کرده اند ، نمازشان صحیح است . اَمّا اگر دیوانه به نماز جمعه بپردازد نمازش صحیح نیست ولی نماز جمعه پسران نابالغ صحیح است گرچه نمی توانند مُکَمَّل عدد لازم - 5 نفر - باشند ، همانگونه که نمی توانند به تنهائی تشکیل نماز جمعه بدهند .
- اگر پس از پایان نماز جمعه مُتوجّه شوند که نماز جمة دیگری در کمتر از حدّ مُقَرَّر تشکیل شده و هر یک از دو گروه احتمال دهد که قبل از دیگری به اقامة جمعه پرداخته ، بر هیچ یک اعاده جمعه و نیز نماز ظهر واجب نیست . گرچه قول به وجوب اعاده ، مطابق احتیاط است ولی اگرگروه سوّمی خواسته باشند در همان محدوده اقامه جمعه دیگری بنمایند ، باید یقین داشته باشند که آن دو نماز جمعه باطل است و اگر احتمال صحّت یکی از آن دو را بدهند نمی توانند اقامة جمعة دیگری بنمایند .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] .بنا بر احتیاط واجب برای یاد دادن احکام واجبِ نماز مزد نگیرند و مسئول اموال بیت المال باید نیاز یاد دهنده احکام واجب نماز را برطرف نماید. دریافت مزد برای یاد دادن احکام مستحبِ نماز, جایز است.
- [آیت الله بهجت] مؤذّن در مقابل اذان گفتن بنابر احتیاط واجب نباید مزد بگیرد و امّا چیزی که عنوان مزد ندارد، جایز است، مثل اِرتزاق از بیتالمال و یا موقوفهای که از درآمد آن برای مؤذّن سهمی در نظر گرفته شده است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] مقدار واجب کفن و هزینه واجبات دیگر مانند غسل و حنوط و دفن را از اصل مال برمی دارند، و احتیاجی به وصیت ندارد و اگر میت مالی نداشته باشد، از بیت المال می دهند.
- [آیت الله مظاهری] اگر پلیس در اثر تیراندازی باعث قتل یا جرح کسی شود، در صورتی که تیراندازی او طبق وظیفه نباشد ضامن است، و اگر طبق وظیفه باشد و به جایی که باید بزند اصابت کرده باشد چیزی بر کسی نیست ولی اگر به غیر جایی که باید بزند زده باشد مثل آنکه تصمیم داشته به پا بزند به قلب یا سر اصابت کند، دیه بر بیتالمال است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اموالی را که انسان به مصرف نذر و کفاره و مانند آن می رساند جزء مخارج سالیانه اوست، همچنین اموالی را که به دیگران می بخشد یا جایزه می دهد اگر از شأن او زیاد نباشد جزء مخارج سالانه حساب می شود.
- [آیت الله مظاهری] تشکیل مراسم مذهبی نظیر سوگواریها و جشنها در مسجد اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] لازم نیست پولی را که صاحب مال میدهد، عین موجود باشد، پس اگر دینی به گردن عامل داشته باشد میتواند آن را رأس المال قرار دهد، و همچنین لازم نیست رأس المال، طلا یا نقره سکّهدار باشد، پس اگر با جنس یا اسکناس مضاربه کند صحیح است.
- [آیت الله سیستانی] آنچه در دست کفار است چنانچه مالکش محترم المال باشد یعنی مسلمان ، یا کافر ذمّی ، یا معاهد باشد احکام غنیمت بر آن جاری نیست .
- [آیت الله مظاهری] در صورت تشکیل حکومت اسلامی قاضی باید از طرف حاکم وقت منصوب باشد و اگر منصوب نباشد نباید قضاوت نماید.
- [آیت الله اردبیلی] چنانچه خود بچّه دارای اموالی باشد، پدر میتواند اجرت کسی را که به بچّه شیر میدهد، از اموال او بردارد و اگر بچّه اموالی نداشته باشد، بر پدر واجب است که اجرت او را از مال خود بپردازد و اگر پدر نیز نتواند اجرت را بپردازد، چنانچه پدر بزرگ پدری داشته باشد و وی بتواند اجرت را بدهد، بنابر احتیاط واجب باید بپردازد وگرنه بر مادر واجب است که بدون اجرت به بچّه شیر بدهد.