خسارت
خسارت همان زیان است. از آن به مناسبت در بابهای زکات، خمس، تجارت، شرکت و مضاربه سخن گفته‌اند.
ه: مطالبه خسارت چه حکمی دارد؟ و خسارت را چه کسی باید متحمّل شود؟
موارد اشتباه، مختلف است که هر کدام حکم خاص خود را دارد، در صورتی که از قبیل خیار رؤیت باشد و آن را بر خلاف آنچه مشاهده نموده، دریافت کند و خسارتی پیش آید؛ خسارت بعهده فروشنده جنس می‌باشد.
موارد اشتباه، مختلف است که هر کدام حکم خاص خود را دارد، در صورتی که از قبیل خیار رؤیت باشد و آن را بر خلاف آنچه مشاهده نموده، دریافت کند و خسارتی پیش آید؛ خسارت بعهده فروشنده جنس می‌باشد.
پاسخ:
موارد اشتباه، مختلف است که هر کدام حکم خاص خود را دارد، در صورتی که از قبیل خیار رؤیت باشد و آن را بر خلاف آنچه مشاهده نموده، دریافت کند و خسارتی پیش آید؛ خسارت بعهده فروشنده جنس می‌باشد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- دیه مجازات است یا دین؟ و آیا مخارج مازاد بر دیه که مجنی علیه، به سبب جنایت جانی متحمل شده، قابل مطالبه می‌باشد یا خیر؟
- ز: آیا عدم النفع نیز خسارت است؟
- با توجه به اینکه ظاهراً در قوانین فعلی در مورد عدم انجام تعهد در موعد مقرر برای جبران خسارت نسبت به اصل بدهی، بمیزان 12 درصد بعنوان خسارت تأخیر پیش بینی شده است و ظاهراً بانکها آن را عمل میکنند. آیا این خسارت شرعاً رباست؟
- در حالتی که شخص مضطر ناچار میشود تا برای دفع ضرر از دیگری به زیان خود اقدامی کند، مانند موردی که راننده اتومبیلی میبیند و برای پرهیز از تصادف با آنها به ناچار اتومبیل خود را به جدول جوی میزند و در نتیجه خصارت میبیند، در این مورد آیا اضرار به خود برای دفع ضرر از غیر جایز است یاخیر؟ و آیا شخص مضطر خسارت دیده، حق دارد بر طبق قاعده (اداره فضولی مال غیر) از صاحب حیوان یا سرپرست کودک یا آن منتفع مطالبه خسارت کند یا خیر؟
- و: اگر اشتباه از ناحیه وکیلِ یکی از طرفین صورت گرفته باشد، خسارت بر عهده کیست؟
- در صورت مساوی بودن تقصیر سبب و مباشر، تقسیم مسئولیت آن دو برای پرداخت خسارت چگونه خواهد بود؟
- آیا نشوز اضطراری به این معنا که زوج این قدر زوجه خود را اذیت کند که زوجه نتواند متحمل آن شود و بدون اجازه شوهر از خانه بیرون رود مسقط نفقه هست یا نه؟
- گرفتن خسارت مازاد بر دیه از صدمه زننده مثل هزینه درمان و دوران نقاهت صدمه دیده، چه حکمی دارد؟
- آیا از افرادی که در پرداخت به موقع اقساط خود قصور میکنند میشود مبلغی را به عنوان دیرکرد یا خسارت دریافت نمود.
- آیا از افرادی که در پرداخت به موقع اقساط خود قصور میکنند، میشود مبلغی را به عنوان دیرکرد یا خسارت دریافت نمود؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] آیا جایز است هزینه ها و مخارج دادگاه را که وام دهنده برای اثبات قرض و دریافت آن متحمل می شود از بدهکار مطالبه نمود؟
- [آیت الله بهجت] آیا برای ضرر و زیان معنوی که در ضمن وقوع جرایم وارد می شود، می توان مطالبه ی خسارت نمود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] ماهیّت حقوقی دیه چیست؟ آیا دیه به عنوان مجازات یا جبران خسارت وارده بر مجنیٌ علیه تشریع شده است؟ آیا جایی که خسارت وارده بیشتر از مقدار دیه باشد می توان از جانی مطالبه کرد؟
- [آیت الله سبحانی] مغازه ای را فروختم و مقداری از ثمن را دریافت نمودم و خریدار متعهد شد که مابقی را طی دو ماه دیگر پرداخت نماید و اگر پرداخت نکرد حق فسخ داشته باشم و وی مبلغی را به عنوان خسارت و زیان وارده پرداخت نماید آیا فروشنده می تواند در صورت تأخیر معامله را فسخ و مبلغی که به عنوان خسارت مطالبه نماید؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی زمینی را خرید و مقداری از مبلغ را نقداً پرداخت و مقدار باقیمانده را با توافق فروشنده طی یک فقره چک به وی تحویل داد و ضمناً در صورت عدم موجودی در تاریخ چک، حق فسخ برای فروشنده شرط شد، ولی به علّت عدم همکاری فروشنده برای اخذ استعلام ثبتی و دارایی و... در دفترخانه، منجر به تعویق در پرداخت مبلغ چک شد. حالا فروشنده مبلغی را جهت خسارت مطالبه کرده است. آیا فروشنده حق مطالبه ی خسارت را دارد؟ آیا فروشنده حق فسخ معامله را دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر خسارت تأخیر تأدیه بصورت شرط ضمن عقد لازم باشد، آیا اخذ این خسارت جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] نظر معظّم له در رابطه با اخذ خسارت عدم النفع (از نوع منفعت قریب الحصول، یا متوقّع الحصول) چه می باشد؟ لطفاً حکم مصادیق زیر را بیان فرمایید: الف) راننده ای با اتومبیل خود کار می کند. در اثر تصادف و خسارت وارده، نتوانسته به مدّت 4 ماه کار کند، و به نظر کارشناسان 4 ماه هم برای تعمیر و راه اندازی خودروی مزبور وقت لازم است. آیا راننده اتومبیل می تواند علاوه بر هزینه تعمیر، خسارت عدم النفع متعارف این 4 ماه را از مقصِّر حادثه مطالبه نماید؟ ب) هرگاه کسی که حرفه رسمی او طبابت، یا جرّاحی، یا هر شغل دیگری است، در اثر صدمه بدنی عمدی، یا غیر عمدی، از کار افتاده شود، و به تشخیص کارشناسان، تا آخر عمر توانایی کار کردن و کسب درآمد متعارف را از دست بدهد. آیا می تواند علاوه بر دیه، درآمد ماهیانه اش را در حدّ متعارف از مقصِّر حادثه طلب کند؟ ج) شخصی با ارتکاب اعمالی نظیر آدم ربایی، طرح شکایت واهی منتهی به بازداشت، ارائه مدارک جعلی به دادگاه، و کسب مجوّز برای توقّف عملیّات ساختمانی، و مانند آن، بدون آن که صدمه بدنی به طرف وارد نماید، او را از کار و زندگی انداخته، و موجبات اضرار وی را فراهم نموده است. به گونه ای که دقیقاً قابل تقویم به مبلغ قابل توجّهی می باشد.آیا متضرّر می تواند بابت مدّتی که نتوانسته کار کند، و بازداشت بوده، یا بابت مدّتی که خانه دیرتر برای اجاره آماده شده، مطالبه خسارت نماید؟ د) آیا اولیای دم واجب النفقه مقتول که بعد از وقوع قتل از دریافت مستمرّی و نفقه محروم شده اند، می توانند تا مدّت زمانی که عرفاً و قانوناً مستحقّ نفقه بوده اند، علاوه بر دیه، به میزان نفقه معمول مطالبه خسارت نمایند؟ مثلا همسر مقتول تا زمانی که شوهر ننموده، و فرزندان صغیر مقتول تا زمانی که بالغ و متمکّن نشده اند، حقّ مطالبه خسارت دارند؟
- [آیت الله بهجت] زمینی در دامنه ی کوهی واقع شده است که ساکنین دو محله به نحو شراکت از آن زمین جهت علوفه ی حیوانات و مراتع استفاده می کنند و بعدا مورد نزاع شده که یکی از آن دو می گویند چون ما از آن زمین محافظت می کنیم با استخدام اجیر و موانع آن را برطرف می کنیم و خسارت های آن را متحمّل می شویم، پس ما احقّ به آن هستیم، حکم شرعی چیست؟
- [سایر] چکار کنم که در اولین آمیزش جنسی و نزدیکی (هنگام دخول) با همسرم، او درد کمتری متحمل شود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر به علت تأخیر تادیه، خسارت و ضرر مسلّم به شخصی وارد شده باشد، آیا می توان این نوع خسارت را گرفت؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر درصیغة قرض برای پرداخت ان مدّتی قرار دهند ، طلبکار پیش از تمام شدن مدّت نمی تواند طلب خود را مطالبه نماید ولی اگر مدّت نداشته باشد ، طلبکار هر وقت بخواهد ؛ میتواند طلب خود را مطالبه نماید .
- اگر کسی با اجازة بدهکار ضامن شود که بدهی او را بدهد ؛ می تواند مقداری را که ضامن شده از او مطالبه نماید ، ولی اگر بجام جنسی که بدهکار بوده جنس دیگری به طلبکار او بدهد ، نمی تواند چیزی را که داده از او مطالبه نماید ، مثلاً اگر ده من گندم بدهکار باشد و ضامن ده برنج بدهد ، نمی تواند برنج را از او مطالبه نماید ، اما اگر خودش راضی شود که برنج بدهد ، اشکال ندارد
- باید دوائی را که مثل شراب عین آن نجس است معامله نکنند ولی معامله دوائی که عینش نجس نیست ، اگر به آن احتیاج داشته باشند اشکال ندارد . و در داروئی که از عین نجس اخته شده است اگر پول را در مقابل ظرف آن یا در مقابل زحمتی که دوا فروش متحّمل آن شده است بدهند اشکال ندارد .
- 20 78 ) اگر کسی با بچّة ممیّز د رصورتیکه معامله با آن صحیح نیست معامله کند و جنس یا پولی که به بچّه داده از بین برود می واند از بچّه بعد از بلوغ یا ولی او مطالبه نماید ولی اگر بچّه ممیّز نباشد نمی تواند از بچّه یا ولی او مطالبه نماید .
- در معاملة بیع شرط اگر چه فروشنده اطمینان داشته باشد که هرگاه سر مدّت پول را ندهد ؛ خریدار ملک را به او می دهد معامله صحیح است ولی اگر سر مدّت پول را ندهد ، حق ندارد ملک را از خریدار مطالبه کند و اگر خریدار بمیرد ؛ نمی تواند ملک را از ورثة او مطالبه نماید .
- اگر طلبکار طلب خود را مطالبه کند ، چنانچه بدهکار بتواند بدهی خود رابدهد ، باید فوراً آن را بپردازد واگرتأ خیر بیندازد ، گناهکار است .
- اگر مالی را که قرض کرده ازبین نرفته باشد وصاحب مال ، آن را مطالبه کند ، احتیاط مستحبّ آن است که بدهکار همان مال را به او بدهد .
- اگر طلبکار طلب خود را به ضامنببخشد ، ضامن نمی تواند از بدهکار چیزی بگیرد و اگر مقداری از آن را ببخشد ، نمی تواند آن مقدار را مطالبه نماید .
- اگر چیزی را که غصب کرده دیگری از او غصب نماید و از بین برود صاحب مال می تواند عوض آن را از هر کدام آنان بگیرد یا از هر کدام آنان مقداری از عوض آن را مطالبه نماید و چنانچه عوض مال را از اوّلی بگیرد می تواند اوّلی از دوّمی آن چه راکه داده مطالبه کند ولی اگر از دوّمی بگیرد او نمی تواند آنچه را داده از اوّلی مطالبه نماید و استقرار ضمان بر عهدة کسی است که مال در دست او تلف شده است .
- اگر مالی را که می داند غصبی است عاریه کند و از آن استفاده ای ببرد و در دست او از بین برود ، مالک می تواند عوض مال و عوض استفاده ای را که عاریه کننده برده از او یا از کسی که مال را غصب کرده مطالبه کند و اگر عوض مال یا استفادة آن را از عاریه بگیرد او نمی تواند چیزی را که به مالک می دهد از عاریه دهنده مطالبه نماید .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] در عقد مضاربه، خسارت مربوط به مالک است، ولی اگر سودی بهدست آید جبران خسارت با آن میشود، و چنانچه شرط کنند که عامل تمام خسارت یا مقداری از آن را به عهده گیرد، اظهر صحت شرط است.
- [امام خمینی] لازم نیست در قرار بیمه میزان خسارت تعیین شود پس اگر قرار بگذارند که هر مقدار خسارت وارد شد، جبران کنند صحیح است.
- [آیت الله مظاهری] اگر حیوان به جان یا مال یا زراعت کسی خسارت وارد کند، چنانچه صاحب حیوان در نگهداری آن کوتاهی کرده باشد ضامن خسارت است و الّا ضامن نیست.
- [آیت الله اردبیلی] لازم نیست در قرارداد بیمه میزان خسارت تعیین شود؛ پس اگر قرار بگذارند که هر مقدار خسارت وارد شد جبران کنند، صحیح است، ولی در عقد بیمه باید تعهدات طرفین عرفا معلوم و معین باشد.
- [آیت الله جوادی آملی] .در محاسبه کردن ضرر و خسارت از درآمد سال، تفاوتی نیست که در اوا یل سال سود به دست آورد و بعداً متضرر شود یا خسارت ببیند ; یا اینکه در ابتدای سال ضرر کند و بعداً سود نماید، در هر دو صورت , ضرر و خسارت را میتواند از درآمد کسر نماید و سود مانده را تخمیس کند. متعلق خمس، عین یا ذمّه و تصرف در آن
- [آیت الله مظاهری] اگر با رعایت مراتب دفاع، به طرف خسارت مالی یا نقص عضو وارد شود یا کشته شود، انسان ضامن نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] تا وقتی عقد مضاربه باقی باشد خسارت وارد بر سرمایه از سود حاصل از عمل جبران می شود چه سود قبل از خسارت و یا بعد از ان باشد و اگر خسارت قبل از شروع در عمل باشد چنانچه قسمتی از سرمایه تلف شود ان خسارت به سود جبران می شود و چنانچه تمام سرمایه تلف شود بدون ان که کسی ان را تلف کند مضاربه باطل می شود و اگر کسی ان را تلف نماید و تلف کننده بدل ان را بدهد مضاربه باطل نمی شود
- [آیت الله سیستانی] خسارت ، یا تلفی که بر مال مضاربه وارد میشود ، مانند آتش سوزی و دزدی ، و مانند آن با سود حاصله جبران میشود ، چه سود ، قبل از خسارت باشد ، و چه بعد از آن ، بنابراین مالکیت عامل ، نسبت به سهم خود از سود حاصله ، منوط به عدم عروض خسارت یا تلف است ، و تنها وقتی قطعی میشود که مدت مضاربه پایان یابد ، یا قرارداد فسخ شود . ولی اگر عامل در ضمن قرارداد بر مالک شرط کند که خسارت با سود سابق یا لاحق جبران نشود ، شرط صحیح است . و باید به آن عمل شود .
- [آیت الله مظاهری] اگر انسان خیال کرد کسی یا حیوانی، قصد هجوم به جان یا ناموس یا مال او را دارد و در مقام دفاع، خسارت مالی یا جانی به او وارد کرد، ولی بعد معلوم شد که او چنین قصدی نداشته و انسان اشتباه کرده است در این صورت گناه ندارد ولی ضامن خسارت است.
- [آیت الله بهجت] در مضاربه چنانچه خرید کالای خاصی شرط شده باشد، عامل نباید بر خلاف شرط عمل کند، و در صورت مخالفت، ضامن سرمایه و خسارت وارده می‌باشد، مگر آنکه مالک اجازه بدهد که در صورت اجازه، سود حاصله مطابق قرارداد خواهد بود و خسارت احتمالی بر عهده مالک است.