موقوفه
به مال مورد وقف موقوفه گفته میشود.
اگر فردی اراضی موقوفه را فروخته باشد آیا ورّاث آن می‌توانند بجای آن اراضی ، اراضی دیگری را به موقوفه واگذار کنند یا باید اراضی خود موقوفه به آن برگردد؟
باید اراضی وقف شده مسترد شود ولی اگر امکان نداشته باشد باید مشابه آن به وقف عودت داده شود.
باید اراضی وقف شده مسترد شود ولی اگر امکان نداشته باشد باید مشابه آن به وقف عودت داده شود.
عنوان سوال:
اگر فردی اراضی موقوفه را فروخته باشد آیا ورّاث آن می‌توانند بجای آن اراضی ، اراضی دیگری را به موقوفه واگذار کنند یا باید اراضی خود موقوفه به آن برگردد؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- فردی زمینی را از شخصی دیگر خریداری و بعداً صاحب اصلی زمین فوت نموده و خریدار پول آن زمین را به ورّاث مسترد نکرده است و حال قصد دارد بدون اذن و اجازه ورّاث در زمین مذکور مسجد بسازد لذا نظر به اهمیّت و ارزش والای مسجد و نماز در جامعه اسلامی مستدعی است نظر مبارک را در این زمینه مرقوم فرمائید؟
- شخصی در زمان حیات خود به دلیل نداشتن فرزند، اموال خود را به فرد مورد اعتمادش واگذار نمود و از خود خلع ید کرده تا در امور عام المنفعه مصرف گردد، پس از وفات آن شخص، وراث نسبت به اجرای وصیت نامه موافقت کتبی نموده و آن را تنفیذ کردهاند ولی پس از مدتی با تحریکات عدهای نسبت به تنفیذ و تأیید وصیت نامه اظهار ندامت کردهاند، آیا شرعاً ندامت وراث نافذ بوده و از اجرای وصیت توسط وصی مانع میگردد یا خیر؟
- شخصی نسبتاً ثروتمند و دارای اراضی کشاورزی بسیار و با داشتن همسران و تعداد زیادی فرزند، تمام اراضی کشاورزی و اشجار و باغات خود را کلاًّ به یکی از پسرانش واگذار کرده (بدون دلیل بلکه نشئت گرفته از عناد) و بقیه فرزندان و همسران را از ارث محروم مینماید و مسئله را به صورت خرید و فروش (در واقع کلاه شرعی) در یکی از دفاتر ثبت، بصورت ثبتی به نام همان یک فرزند نموده است، مرقوم فرمایید از نظر شرعی تکلیف چیست؟ و آیا سایر ورثه در این اموال حقّی دارند یا خیر؟
- اگر مردی همسر و فرزند دارد و مجدداً با خانمی ازدواج کند و نمیخواهد به غیر از خانم کسی بداند، بنابراین در مورد ارث می‌توانند با یکدیگر قرار بگذارند که از همدیگر ارث ببرند یا نه؟ و اگر نتوانند آیا باید وصیت کنند که فلان آقا یا فلان خانم این مبلغ را از من طلب دارد که بجای ارث او باشد؟
- فردی مقداری شراب با درصد بیش از مقدار حدّ متعارف از الکل را به سه نفر فروخته است؛ یکی از خریداران بعد از مصرف شراب فوت نموده، یکی نابینا و نفر سوم فلج شده است، در مورد میزان جرم و مسؤولیت فروشنده این سؤالات مطرح است: الف: در صورت اطلاع از میزان بالای الکل موجود در شراب آیا جنایت عمدی است؟ ب: در صورت عدم اطّلاع از مطلب فوق جنایت چگونه است و تکلیف چه میباشد؟ ج- آیا علم و جهل مصرف کنندهها با بالا بودن میزان الکل تاثیری دارد؟ د: آیا علم مصرف کنندهها به حرمت شرب خمر و بطلان این معامله در این مطلب نقشی دارد؟
- در سال 914 هق شخصی تمامی شش دانگ قریه ای را بر سید علاء الدین ابن قاضی امیر نجم الدین محمود الطالقانی و اولاد ذکور سادات نسلاً بعد نسل وقف می کند و از آن سنه تا دوران تقسیمات اراضی ستمشاهی وقف عمل میشد و اجازه نامچههای زیادی گواه این است به عنوان نمونه 55 برگ اجازه نامچه اصل طبق رسید موجود در کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی گلپایگانی نگهداری میشود و اصل وقفنامه در بخش مخطوطات کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری میشود واقف در آن زمان متولی منصوص نکرده است اما در سال 1369 هش سازمان اوقاف و امور خیریه یکی از موقوف علیهم را طی حکمی به عنوان متولی تعیین میکند و یکی از مراجع معزز در مورد موقوفه مذکور چنین مرقوم فرمودهاند: (وقفنامه قریه سوهان طالقان که در سال 914 هجری قمری خان احمد گیلانی بر سید علاء الدین ابن قاضی نجم الدین محمود الطالقانی وقف نموده و به امضاء شیخ بهایی و میرداماد وقاضی خان و علماء و قضات لاهیجان رسیده و صحیح و معتبر میباشد اکنون و قفیه مزبور به نام آقای سید نصر الدین کیائی است.)
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر متولی یا موقوفٌ علیه (وقف خاص) اراضی موقوفه را به غیر به عنوان مادام العمر واگذار کنند جهت استفاده و بهره برداری نه بعنوان تملک، آیا صحیح است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر به مرور زمان مال الاجاره اراضی وقفی زیاد شود و مستأجرین حاضر به پرداخت حقوق واقعی بر طبق زمان نباشند آیا متولیّ چه وظیفهای نسبت به موقوفه دارد در ضمن موقوفه جز موقوفات عامّ است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بسیاری از اراضی هستند که به ثبت موقوفه می باشند، اما در هیچ زمانی به وسیله آب موقوفه کشت و زرع نشده اند و به کلی متولی وقف آنها را احیا نکرده است و موات بوده اند و دیگران آنها را احیا کرده اند. آیا اینگونه اراضی حکم وقف دارند؟
- [آیت الله بروجردی] هرگاه متولّی موقوفه خیانت در موقوفه نمود و به مصرف نرسانید، آیا معتمدین می‌توانند این متولّی را از تولیت عزل نموده و به مصرف برسانند؟
- [آیت الله سبحانی] پدرم مغازه ای را به صورت رهن به شخصی واگذار کرد. اکنون پس از مرگ پدر، از خالی نمودن مغازه خودداری می نماید. تکلیف وراث چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا اجاره اراضی موقوفه (وقف خاص اولاد ذکور) به مدّت 90 سال برای بنای مسجد و مصلّی و حسینیّه جایز است؟ اگر صحیح است مشروط به چه شرایطی میباشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا اجاره اراضی موقوفه (وقف خاص اولاد ذکور) به مدّت 90 سال برای بنای مسجد و مصلّی و حسینیّه جایز است؟ اگر صحیح است مشروط به چه شرایطی می باشد؟
- [آیت الله سبحانی] تولیت موقوفه ای که از طرف واقف به اولاد ارشد و اعدل، بطناً بعد بطن واگذار شده است شامل پسر دختر نیز می شود یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر در حج بذلی فردی که پول و مخارج را می دهد از این بذل خودش برگردد تکلیف چیست ؟
- [آیت الله بهجت] آیا اراضی موات که هیچ گونه فعّالیت کشاورزی و احیا و عمران بر روی آن صورت نگرفته و اکنون در اختیار هیأت واگذاری زمین است ، می تواند وقف باشد و فردی ادّعای وقفیّت آن را بنماید؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد ، چنانچه در عقد شرط نکرده باشند که خودش آنها را تربیت کند ، ورثه اش بجای او هستند و چنانچه خودشان عمل را انجام ندهند و اجیر هم نگیرند ، حاکم شرع از مال میّت اجیر می گیرد و حاصل را بین ورثة میّت و مالک قسمت می کند و چنانچه میّت مالی نداشته باشد مساقات بهم می خورد و اگر شرط کرده باشند که خود او درختها را تربیت نماید ، پس اگر قرار گذاشته اند که به دیگری واگذار نکند ، با مردن او نیز معامله بهم می خورد و اگر قرار نگذاشته اند . مالک می تواند عقد را بهم بزند ، یا راضی شود که ورثة او یا کسی که آنها اجیرش می کنند ، درختها را تربیت نماید .
- جنسی که می فروشد و چیزی که عوض آن می گیرند پنج شرط دارد : اوّل : آنکه مقدار آن وزن یا پیمانه یا شماره و مانند اینها معلوم باشد . دوّم : آنکه بتوانند آن را تحویل دهند ، بنابراین فروختن اسبی که فرار کرده صحیح نیست . سوّم : خصوصیّاتی را که در جنس و عوض هست و به واسطة آنها میل مردم به معامله فرق می کند معیّن نماید . چهارم : کسی درجنس ، یا در عوض آن حقّی نداشته باشد ؛ پس مالی را که انسان پیش کسی گرو گذاشته ، بدون اجازة او نمی تواند بفروشد . پنجم : آنکه خود جنس را بفروشد به منفعت آن را ، پس اگر مثلاً منفعت یک سالة خانه را بفروشد صحیح نیست ولی چنانچه خریدار بجای پول منفعت ملک خود را بدهد ، مثلاً فرشی را از کسی بخرد و عوض آن یک سالة خانة خود را به او واگذار کند اشکال ندارد و احکام اینها د رمسائل آینده گفته خواهد شد .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] چنانچه چیزهایی همچون فرش، وسایل چای و لوازم صوتی موجود در جاهایی مانند مساجد، مدارس و حسینیّهها برای آنجا وقف شده باشند، فروش آنها جایز نیست و چنانچه آن چیزها را به آنجا تملیک کرده باشند، اختیار آن با متولّی موقوفه یا حاکم شرع است و هر وقت به مصلحت موقوفه باشد، می‌توانند آن را به چیزهای دیگر تبدیل کنند و یا به فروش برسانند.
- [آیت الله خوئی] سفتهای را که به بانک یا غیر بانک فروخته شود درصورتی که حقیقت داشته باشد و جای خالی نباشد مثل کسی جنسی را به دیگری فروخته به معادل صد هزار ریال طلب، سفته گرفته همان صد هزار ریال طلب خود را به بانک و غیر بانک بهعنوان معامله و تملیک واگذار کردن و در مقابل وجه گرفتن با نقیصه که به نسبت مدت طلب واگذاری از مقدار وجه کم مینماید اشکالی ندارد.
- [آیت الله مظاهری] اگر شاهد از شهادت خود برگردد یا شاهد دیگری برخلاف او شهادت دهد، اگر قبل از حکم قاضی باشد آن شهادت اوّل پذیرفته نمیشود ولی اگر بعد از حکم باشد حکم نقض نمیشود. ولی در صورتی که شاهد از شهادت خود برگشته باشد ضامن است و تعزیر میشود، مثلاً اگر کسی به واسطه شهادت او قصاص شده باشد، اگر دروغ گفته باشد ورثه می‌توانند قصاص کنند و اگر اشتباهی باشد ورثه می‌توانند دیه بگیرند.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که جنسی را نسیه فروخته و برای گرفتن ثمن ان مدتی قرار داده اگر مثلا بعد از گذشتن نصف مدت به خریدار بگوید این مقدار از ثمن را نقد بده و بقیه را به تو واگذار می کنم اشکال ندارد
- [آیت الله اردبیلی] هرگاه بین کسانی که مالی را برای آنان وقف کردهاند به گونهای اختلاف پیدا شود که اگر مال وقفی را نفروشند، گمان آن برود که مال یا جانی تلف شود، می‌توانند آن مال را بفروشند و بین موقوفعلیهم تقسیم نمایند، ولی چنانچه اختلاف تنها با فروختن و تهیّه مال دیگر برطرف شود، لازم است آن موقوفه به مال دیگری تبدیل و یا با پول فروش آن، مال دیگری خریداری شود و به جای مال اوّل و در همان منظور وقف اوّل وقف گردد.
- [آیت الله علوی گرگانی] سفتهای که به بانک یا غیر بانک فروخته شود در صورتی که حقیقت داشته باشد وجای خالی نباشد مثل این که کسی جنسی را به دیگریفروخته بمعادل صد هزار ریال طلب، سفته گرفته همان صد هزار ریال طلب خود را به بانک وغیر بانک بعنوان معامله وتملیک واگذار کردن و در مقابل وجه گرفتن با نقیصه که به نسبت مدت طلب واگذاری از مقدار وجه کم مینماید اشکالیندارد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . آنچه در این زمان مرسوم است که چک یا سفته ای مثلاً به مبلغ سه هزار تومان به مدت معین به بانک یا به شخص دیگر واگذار می کنند به مبلغ کمتر، مادامی که قرض و استقراض نباشد، بلکه فروش ما فی الذمه باشد عیبی ندارد به شرط آن که اگر ما فی الذمه مکیل و موزون باشد به مثل خودش فروخته نشود و نیز به شرط آن که چک یا سفته بی مورد و صوری نباشد.
- [آیت الله بروجردی] اگر مالک و زارع صیغه خوانده باشند، بدون رضایت یکدیگر نمیتوانند مزارعه را به هم بزنند و نیز اگر مالک به قصد مزارعه زمین را به کسی واگذار کند، بعد از آن که او مشغول عمل شد، جایز نیست بدون رضایت یکدیگر معامله را به هم بزنند، ولی اگر در ضمن خواندن صیغه مزارعه شرط کرده باشند که هر دو یا یکی از آنان حق به هم زدن معامله را داشته باشند، می‌توانند مطابق قراری که گذاشتهاند معامله را به هم بزنند.
- [آیت الله خوئی] اگر مالک و زارع صیغه خوانده باشند، بدون رضایت یکدیگر نمیتوانند مزارعه را به هم بزنند و بعید نیست که اگر مالک به قصد مزارعه زمین را به کسی واگذار کند نیز بدون رضایت یکدیگر نمیتوانند معامله را بهم بزنند، ولی اگر در ضمن معاملة مزارعه شرط کرده باشند که هر دو یا یکی از آنان حق به هم زدن معامله را داشته باشن، د می‌توانند مطابق قراری که گذاشتهاند معامله را به هم بزنند.
- [آیت الله بهجت] اگر مالک و زارع صیغه خوانده باشند، بدون رضایت یکدیگر نمیتوانند مزارعه را بههم بزنند، و همچنین است اگر مالک به قصد مزارعه زمین را به کسی واگذار کند و او هم به همین قصد بگیرد، ولی اگر در ضمن خواندن صیغه مزارعه شرط کرده باشند که هر دو یا یکی از آنان حق بههم زدن معامله را داشته باشند، می‌توانند مطابق قراری که گذاشتهاند معامله را بههم بزنند.