وظیفه
تکلیف مستفاد از اصول عملی، هنگام شک یا جهل به حکم واقعی را وظیفه عملی گویند. این بحث در اصول فقه کاربرد دارد.
اگر اعلم مجتهدین مشخص نباشد، وظیفه چیست؟
باید به فتوای محتمل الأعلمیة عمل کند.
باید به فتوای محتمل الأعلمیة عمل کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در صورتی که فتوای مجتهد اعلم در مسأله ای مشخص نباشد، آیا می توان به مجتهد غیر اعلم رجوع کرد؟
- در صورت تعارض شهادت اهل خبره نسبت به اعلمیت مجتهدین، وظیفه چیست؟
- اگر آب باشد ولی سدر و کافور نباشد، وظیفه چیست؟
- اگر بدن و لباس نجس باشد و وقت تطهیر نباشد وظیفه چیست؟
- اینجانب علاقه زیادی به طلبه شدن دارم و از رفتن به دبیرستان یا هنرستان نسبت به اخلاق خود بیم دارم، ولی پدر اینجانب با طلبه شدن من مخالفت می کنند، لطفاً وظیفه اینجانب را مشخص کنید؟
- در مواردی که مجتهد و نایب او برای اجرای حدود و احقاق حقوق و رفع خصومات نباشد; وظیفه عامه مردم چیست؟
- آیا اموری که مربوط به حاکم شرع است و در رساله ها فرموده اید: (به حاکم شرع رجوع شود)، مربوط به مجتهد اعلم است و باید به اعلم رجوع کرد یا در آن امور اعلمیت شرط نیست؟
- آیا مجتهد غیراعلم می تواند طبق نظر خود عمل کند، یا باید از اعلم تقلید کند؟
- چنانچه پس از تقلید از مجتهدی معلوم گردد دیگری اعلم است، آیا می توان به او رجوع کرد؟
- کسی که مقلّد مجتهدی بوده و به دستور او عمل کرده و بعداً متوجه شده که علم و عدالتش کمتر از مجتهدین دیگر است، آیا اعمال گذشته او نتیجه دارد یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورت تعارض میان اهل خبره در تشخیص اعلم، آیا وظیفه مکلّف احتیاط بین فتاوای آن دسته از مجتهدین است که احتمال اعلمیّت آنها میرود؟
- [آیت الله بهجت] اگر مجتهد اعلم در مسأله ای احتیاط واجب کرد و مجتهد اعلم بعدی نیز احتیاط واجب کرد، آیا می توان به مجتهد سوم با مراعات اعلم بودن نسبت به دیگر مجتهدین رجوع کرد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر اعلم بودن مجتهدی ثابت شود، آیا بر دیگر مجتهدین واجب است که اعلمیّت او را اعلام کنند؟
- [آیت الله بهجت] آیا تقلید ابتدایی از مجتهد میّت در صورتی که مجتهد میّت اعلم از مجتهدین زنده باشد جایز است؟
- [آیت الله اردبیلی] از کجا بفهمیم که یکی از مجتهدین نسبت به دیگران از تخصص بیشتری برخوردار بوده و اعلم است؟
- [آیت الله بهجت] اگر در هنگام دفن جهت قبله مشخص نشود و تأخیر در دفن نیز ممکن نباشد وظیفه چیست؟
- [آیت الله سبحانی] هرگاه تمامی مسائل را از یکی از مجتهدین اعلم تقلید نمایم، آیا می توانم در برخی مسائل از مجتهد مساوی دیگر تقلید کنم؟
- [آیت الله خوئی] در صورتی که امر دائر شود بین تقلید غیر اعلم عادل و اعلم غیر عادل، وظیفه مقلد چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی که غیر عالم، ولی مورد وثوق و اطمینان انسان است، با استفاده از راههای شناختِ مجتهد اعلم که در اول رساله عملیه آمده، مجتهد اعلم را بشناسد و یا احتمال قوی بدهد که یک یا دو نفر از مجتهدین اعلم هستند، آیا با گفته او اعلمیت یا احتمال اعلمیت ثابت می‌شود و میتوان به گفته او عمل نمود؟
- [سایر] اگر نتوانیم مجتهد اعلم را بشناسیم، وظیفه چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر شناختن اعلم مشکل باشد باید از کسی تقلید نماید که گمان به اعلم بودن او دارد بلکه اگر احتمال ضعیفی بدهد که کسی اعلم است و احتمال اعلم بودن دیگری را ندهد باید از همان کس تقلید نماید و همینطور اگر علم داشته باشد که مثلاً دو نفر یا مساوی در علم هستند و یا یکی از آنها به طور معین، احتمالاً اعلم است و احتمال اعلمیّت دیگری را ندهد، باید از آن شخص معین تقلید نماید و اگر چند نفر در نظر او اعلم از دیگران و با یکدیگر مساوی باشند باید از یکی از آنان تقلید کند.
- مجتهد اعلم را از سه راه می توان شناخت: اوّل: خود انسان یقین و یا اطمینان پیدا کند، مانند اینکه انسان خود از اهل خبره باشد و بتواند مجتهد اعلم را بشناسد. دوّم: دو نفر عالم عادل که می توانند مجتهد اعلم را تشخیص دهند اعلم بودن کسی را تصدیق نمایند بشرط آنکه دو نفر عالم عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند. سوّم: اجتهاد و اعلم بودن شخصی به حدّی شایع باشد که از آن شیوع و شهرت برای انسان علم یا اطمینان حاصل شود.
- واجب است مکلف در زمانی که در جستجوی اعلم است، به احتیاط عمل کند.
- واجب است بر مکلف که در مسأله لزوم (تقلید از اعلم) یا (عدم لزوم) آن از یک مجتهد اعلم تقلید نماید.
- رجوع کردن از مجتهد زنده به مجتهد زنده دیگر در صورت تساوی آنها جایز است، و اگر دیگری اعلم باشد، رجوع به او واجب است.
- اگر وظیفه او تیمّم است و نمی تواند تیمم کند، باید نائب بگیرد. و کسی که نائب می شود باید او را با دست خود او تیمّم دهد و اگر ممکن نباشد باید نائب، دست خود را به چیزی که تیمّم به آن صحیح است بزند و به پیشانی و پشت دستهای او بکشد.
- اگر نماز همه کسانی که در صف جلو هستند تمام شود یا همه نیّت فرادی کنند اگر فاصله به اندازه یک قدم معمولی بیشتر نباشد نماز صف بعد به طور جماعت صحیح است و اگر فاصله بیشتر از این مقدار باشد فرادی می شود و باید طبق وظیفه فرادی نماز خود را تمام کنند.
- اگر مجتهدی در احکام عبادات اعلم باشد و مجتهد دیگری در احکام معاملات، احتیاط آن است که مکلّف تقلید را تقسیم نماید یعنی در عبادات از اوّلی و در معاملات از دوّمی تقلید نماید.
- زن مستحاضه اگر پیش از آن که خود را وارسی کند مشغول نماز شود، چنانچه قصد قربت داشته و به وظیفه خود عمل کرده مثلاً استحاضه اش قلیله بوده و به وظیفه استحاضه قلیله عمل نموده، نماز او صحیح است و اگر قصد قربت نداشته یا عمل او مطابق وظیفه اش نبوده مثل آن که استحاضه او متوسطه بوده و به وظیفه قلیله رفتار کرده، نماز او باطل است.
- اگر در بین نماز شک کند که اقتداء کرده یا نه، چنانچه در حالی باشد که وظیفه مأموم است مثلاً به حمد و سوره امام گوش می دهد می تواند نماز را به جماعت تمام کند و اگر مشغول کاری باشد که هم وظیفه امام و هم وظیفه مأموم است مثلاً در رکوع یا سجده باشد، باید نماز را به نیّت فرادی تمام نماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] در مسائلی که مجتهدین اختلاف نظر دارند باید از (اعلم) تقلید کند.
- [امام خمینی] تقلید در احکام، عمل کردن به دستور مجتهد است، و از مجتهدی باید تقلید کرد که مرد و بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و حلالزاده و زنده و عادل باشد. و نیز بنا بر احتیاط واجب باید از مجتهدی تقلید کرد که حریص به دنیا نباشد و از مجتهدین دیگر اعلم باشد، یعنی در فهمیدن حکم خدا از تمام مجتهدین زمان خود استادتر باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان اختلاف بین مجتهدین را در مسائل مورد ابتلا احتمال دهد و یقین داشته باشد که یکی از مجتهدین از دیگران اعلم است ولی نتواند اعلم را تشخیص دهد، باید در صورت امکان احتیاط نماید و اگر احتیاط ممکن نیست، از کسی که به اعلم بودن وی گمان داشته باشد، تقلید کند و اگر گمان نداشته باشد، از هر کسی که احتمال اعلم بودن او را بدهد، میتواند تقلید کند. و اگر یقین نداشته باشد که یکی از مجتهدین از دیگران اعلم است، باید از کسی تقلید کند که گمان به اعلم بودن او دارد و احتیاط کردن لازم نیست، بلکه اگر احتمال اعلم بودن یکی را بدهد و بداند دیگری از او اعلم نیست، باید از او تقلید نماید، اگر چه گمان داشته باشد که با هم مساویند و اگر هیچ یک از افراد در احتمال اعلم بودن بر دیگری ترجیح نداشته باشد، از یکی از آنها تقلید نماید.
- [آیت الله مظاهری] اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می‌کند از دنیا برود، بقاء بر تقلید از او جایز است نه واجب. گرچه مجتهدِ میّت، اعلم از مجتهدینِ زنده باشد.
- [آیت الله بهجت] تقلید از مجتهدی که مرد، بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، حلال زاده ، آزاد، زنده و عادل باشد، جایز است و بنا بر اظهر باید از مجتهدین دیگر اَعلَم باشد یعنی در استنباط احکام الهی تواناتر باشد ، و یا اینکه از نظر علمی و اجتهاد مساوی دیگر مجتهدین باشد، و در صورتی که شناختن اعلم یا به دست آوردن فتاوای او مشکل باشد ( مستلزم عُسر و حَرَج باشد ) می تواند با رعایت اَلاَعلَم فَالاَعلَم و سایر شرایط، از غیراعلم تقلید نماید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر برای انسان مسأله ای پیش آید که فتوای اعلم را نداند اگر مخالفت فتوای غیراعلم با اعلم معلوم نباشد یا فتوای غیراعلم موافق با احتیاط باشد می تواند به غیراعلم رجوع کند و می تواند از روی احتیاط وظیفه خود را انجام دهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] انسان نمیتواند برخی از مسائل را از یک مجتهد و برخی دیگر را از مجتهد دیگر تقلید کند، ولی اگر یکی از مجتهدین در یک باب از احکام - مثلاً در باب نماز - از دیگران اعلم باشد و مجتهد دیگر در باب دیگر - مثلاً روزه - اعلم باشد، باید در احکام نماز از مجتهد اول و در احکام روزه از مجتهد دوم تقلید کند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر اختلاف بین مجتهدین ولو اجمالا معلوم و شناختن اعلم مشکل باشد؛ لازم است از کسی تقلید کند که او با دیگران مساوی یا اعلم از آنها باشد و در صورت احتمال اعلمیت در هر کدام کافی است از یکی از آنها تقلید کند و گمان به اعلمیت معتبر نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر برای انسان مساله ای پیش اید که حکم ان را نمی داند باید احتیاط کند یا این که با شرایطی که ذکر شد تقلید نماید ولی چنانچه مخالفت غیر اعلم با اعلم را در مسایل مورد ابتلا بداند اگر چه اجمالا و فتوای اعلم در دسترس نباشد و تاخیر عمل تا روشن شدن فتوای اعلم و احتیاط ممکن نباشد یا حرجی باشد می تواند از غیر اعلم تقلید نماید
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر برای انسان مسأله ای پیش آید که حکم آن را نمی داند لازم است که احتیاط کند و یا اینکه با شرائطی که ذکر شد؛ تقلید نماید؛ ولی چنانچه مخالفت غیر اعلم با اعلم را اجمالا بداند و تاخیر واقعه و احتیاط ممکن نباشد و دستش به اعلم نرسد جایز است از غیر اعلم تقلید نماید.