حلال
حلال،این عنوان در مقابل حرام وبه معنای انچه که از لحاظ شرعی جایز است.
ورزشی که در آن برد و باخت مطرح است، مثل مسابقات فوتبال، والیبال، کشتی و... چه صورتی دارد؟ آیا حلال است یا حرام؟
شرط بندی و برد و باخت حرام است. بلی اگر شرط بندی نشود، ولی جایزه ای به برنده بدهند، اشکالی ندارد.
شرط بندی و برد و باخت حرام است. بلی اگر شرط بندی نشود، ولی جایزه ای به برنده بدهند، اشکالی ندارد.
عنوان سوال:
ورزشی که در آن برد و باخت مطرح است، مثل مسابقات فوتبال، والیبال، کشتی و... چه صورتی دارد؟ آیا حلال است یا حرام؟
پاسخ:
شرط بندی و برد و باخت حرام است. بلی اگر شرط بندی نشود، ولی جایزه ای به برنده بدهند، اشکالی ندارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- بیشتر اوقات مشاهده می شود که بعضی در مسابقات فوتبال، والیبال، بخصوص پینگ پنگ، مبلغ 40 یا 50 تومان پول می سپارند و روی آن شرط بندی می کنند و هرگروه یا تیمی که برنده می شود، با آن پول میوه یا شیرینی خریداری کرده و می خورند; آیا این بازی حکم قمار را دارد یا خیر؟
- مال حلال مخلوط به حرام در چه صورتی باید دوبار تخمیس شود؟
- با توجه به سؤال 954 و پاسخ آن در جلد اول جامع المسائل مبنی بر اینکه شرط بندی و گرفتن و دادن پول حرام است با عنایت به ماده 10 قانون مدنی و قاعده (العقود تابعة للقصود) اگر در بازیهای امثال فوتبال، والیبال و پینگ پنگ شرط بندی به معنای لغوی آن نشود بلکه طرفین قراردادی بسته و تحت عنوان عقدی دیگر از قبیل مصالحه، متعهد شوند هر گروه یاتیمی که برنده شد به مقدار پول مصالحه شده میوه یا شیرینی یا نوشابه خریداری و متفقاً یا منفرداً استفاده کنند. حکم این قرارداد چیست؟ و آیا الفاظی از قبیل مصالحه، ماهیت گرفتن و پرداخت کردن این وجه را عوض می کند؟ و به صورت گویا مورد مذکور حرمت دارد؟
- از بعضی میوه ها شراب درست می کنند، فروش آن نوع میوه ها به کسی که برای آن کار می خرد، چه صورتی دارد؟ و آنچه او درست می کند، پاک است یا نجس؟ و خوردن آن حلال است یا حرام؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] ایا در مسابقات فوتبال که تیم برنده پول میگیرد حلال است یا حرام؟
- [آیت الله سیستانی] آیا در مسابقات فوتبال که تیم برنده پول میگیرند حلال است یا حرام؟
- [آیت الله سبحانی] آیا بانوان می توانند تمرین یا مسابقات ورزشی آقایان مثل کشتی را از تلویزیون ببینند؟
- [سایر] حضور بانوان در میادین ورزشی مردان (مانند فوتبال و کشتی ) وقتی که با شورت و زیرپوش بازی میکنند، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بهجت] استفاده از لباس های آستین کوتاه و شلوارک در مسابقاتی مانند فوتبال، والیبال، کشتی، وزنه برداری و... که یا حجم بدن وعورتین کاملاً مشخص است و یا قسمت های زیادی از بدن آشکار است چه حکمی دارد؟
- [آیت الله سبحانی] آیا جایزه ای که در بُرد و باخت بازی ها پرداخت می شود، حلال است؟ آیا در صورتی که فدراسیون جوایز را بپردازد حلال می باشد؟
- [آیت الله بهجت] در مسابقاتی مثل فوتبال اگر جوایزی تهیه شود و یا شرط بندی شود و برد و باخت در کار باشد، حکم مسأله را توضیح دهید؟
- [آیت الله اردبیلی] اینجانب قرار است اقدام به برگزاری سنجش اطلاعات ورزشی به صورت پیشبینی مسابقات فوتبال به صورت اینترنتی (که هماکنون انواع مختلف آن در برنامههای ورزشی صدا و سیما در حال برگزاری است) بنمایم. شرح مسابقه: تعداد 16 بازی از سری مسابقات فوتبال باشگاههای مختلف در یک فرم به صورت اینترنتی قرار گرفته که شرکت کننده باید قبل از برگزاری مسابقات فوتبال، نتایج این مسابقات را به صورت برد باخت مساوی پیشبینی کند و در قبال این پیشبینی خود، مبلغی به برگزار کننده بپردازد. از کل مبلغی که از شرکتکنندگان جمعآوری شده، 75 درصد به عنوان جایزه به دارندگان بالاترین امتیاز مسابقه (فقط نفرات برندة اول، دوم و سوم) پرداخت میشود (در این گونه مسابقات هیچگونه قرعهکشی و شانس وجود ندارد) و 25 درصد باقیمانده حقالزحمة پرسنل و هزینة نگهداری وبسایت و سهم فرهنگی و عامالمنفعه و خرید مایحتاج محرومین و هزینة افراد بیبضاعت میگردد. با نظر به اینکه مبلغ شرکت در مسابقات از طرف شرکتکننده به عنوان بخشش در اختیار مؤسسه قرار میگیرد و مؤسسه ریالی از درآمد حاصله را به عنوان سود برداشت نمیکند، آیا برگزاری این گونه مسابقات از نظر شرعی اشکال دارد؟ حکم پرداخت وجه از طرف شرکت کننده به برگزار کننده چگونه است؟ حکم پرداخت جایزه به برندگان مسابقات چگونه است؟
- [آیت الله اردبیلی] اینجانب قرار است اقدام به برگزاری سنجش اطلاعات ورزشی به صورت پیشبینی مسابقات فوتبال به صورت اینترنتی (که هماکنون انواع مختلف آن در برنامههای ورزشی صدا و سیما در حال برگزاری است) بنمایم. شرح مسابقه: تعداد 16 بازی از سری مسابقات فوتبال باشگاههای مختلف در یک فرم به صورت اینترنتی قرار گرفته که شرکت کننده باید قبل از برگزاری مسابقات فوتبال، نتایج این مسابقات را به صورت برد باخت مساوی پیشبینی کند و در قبال این پیشبینی خود، مبلغی به برگزار کننده بپردازد. از کل مبلغی که از شرکتکنندگان جمعآوری شده، 75 درصد به عنوان جایزه به دارندگان بالاترین امتیاز مسابقه (فقط نفرات برندة اول، دوم و سوم) پرداخت میشود (در این گونه مسابقات هیچگونه قرعهکشی و شانس وجود ندارد) و 25 درصد باقیمانده حقالزحمة پرسنل و هزینة نگهداری وبسایت و سهم فرهنگی و عامالمنفعه و خرید مایحتاج محرومین و هزینة افراد بیبضاعت میگردد. با نظر به اینکه مبلغ شرکت در مسابقات از طرف شرکتکننده به عنوان بخشش در اختیار مؤسسه قرار میگیرد و مؤسسه ریالی از درآمد حاصله را به عنوان سود برداشت نمیکند، آیا برگزاری این گونه مسابقات از نظر شرعی اشکال دارد؟ حکم پرداخت وجه از طرف شرکت کننده به برگزار کننده چگونه است؟ حکم پرداخت جایزه به برندگان مسابقات چگونه است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا ورق بازی کردن با دوستان یا فامیل در خانه و فقط برای تفریح بدون مطرح بودن برد و باخت حرام است؟ اگر حرام است لطفا علت را نیز برایم بنویسید. با تشکر
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر کسی با زنی که شوهر ندارد و در عدّه کسی هم نیست زنا کند، چنانچه بعد او را عقد کند و بچه ای از آنان پیدا شود، در صورتی که ندانند از نطفه حلال است یا حرام، آن بچه حلال زاده است.
- اگر بچه ای در شکم حیوان شکار شده یا ذبح شده باشد اگر خلقت آن کامل نشده باشد و مو یا پشم بر بدن او روییده نباشد حرام است و اگر خلقت آن کامل شده باشد و زنده از بدن مادر خارج شده باشد در صورتی حلال می شود که آن را به دستور شرع ذبح کنند و اگر خودش بمیرد حرام می شود و اگر مرده از بدن مادر خارج شود چنانچه قبل از کشتن مادر مرده باشد نجس و حرام است و اگر با کشتن مادرش مرده باشد پاک و حلال است. شکار کردن با سگ شکاری
- اگر مال حلال با حرام مخلوط شود و انسان مقدار حرام را نداند ولی صاحبش را بشناسد، باید او را راضی نمایند، و چنانچه صاحب مال راضی نشود، در صورتی که انسان بداند چیز معینی مال او است و شک کند که بیشتر از آن هم مال او هست یا نه، باید چیزی را که یقین دارد مال اوست باو بدهد، و احتیاط مستحب آن است مقدار بیشتری را که احتمال می دهد مال او است به او بدهد.
- اگر مرد نداند که زن در عده است یا نداند که عقد در عدّه حرام است و با او ازدواج کند، چنانچه بچه ای از او متولد شود ولد شبهه می باشد و احکام بچه حلال زاده را دارد و اگر زن نیز نمی داند از طرف او هم همین گونه است و اگر زن می دانسته از طرف او زنا محسوب می شود و بچه از جانب او ولد الزنا می باشد و احکام ولد الزنا را دارد یعنی از زن ارث نمی برد.
- اگر حیوان حلال گوشت وحشی را با اسلحه شکار کنند و بمیرد با پنج شرط حلال و بدنش پاک است: اوّل: آن که اسلحه شکار مثل کارد و شمشیر برنده باشد، یا مثل نیزه و تیر، تیز باشد که بواسطه تیز بودن، بدن حیوان را پاره کند و حیوان بر اثر خون ریزی بمیرد و اگر به وسیله دام یا چوب و سنگ و مانند اینها حیوانی را شکار کنند پاک نمی شود و خوردن آن هم حرام است مگر اینکه آن را زنده پیدا کنند و ذبح کنند و اگر حیوانی را با تفنگ شکار کنند چنانچه گلوله آن انفجاری باشد و به دلیل انفجار بدن حیوان را متلاشی کند یا بواسطه حرارتش بدن حیوان را بسوزاند و در اثر سوزاندن، حیوان بمیرد حلال نمی شود. دوّم: کسی که شکار می کند باید مسلمان باشد یا بچه مسلمان باشد که خوب و بد را بفهمد، و اگر کافر یا کسی که در حکم کافر است مانند غلات و خوارج و نواصب حیوانی راشکار نماید، آن شکار حلال نیست. سوّم: اسلحه را برای شکار کردن حیوان به کار برد و اگر مثلا جایی را نشان کند و اتفاقاً حیوانی را بکشد، آن حیوان پاک نیست و خوردن آن هم حرام است. چهارم: در وقت به کار بردن اسلحه نام خدا را ببرد و چنانچه عمداً نام خدا را نبرد شکار حلال نمی شود، ولی اگر فراموش کند اشکال ندارد. پنجم: وقتی به حیوان برسد که مرده باشد، یا اگر زنده است به اندازه سر بریدن آن وقت نباشد وچنانچه به اندازه سربریدن وقت باشد وسر حیوان را نبرد تا بمیرد حرام است.
- اگر سر سوزنی خون حیض در بدن یا لباس نمازگزار باشد نماز او باطل است و بنابر احتیاط واجب نباید خون نفاس و استحاضه در بدن یا لباس نمازگزار باشد، و بهتر است از خون حیوان حرام گوشت بپرهیزد. ولی خونهای دیگر مثل خون بدن انسان یا خون حیوان حلال گوشت اگرچه در چند جای بدن و لباس باشد در صورتی که روی هم کمتر از درهم باشد (که تقریباً به اندازه سطح یک دو ریالی می شود) نماز خواندن با آن اشکال ندارد.
- در چند مورد معامله باطل است: اول: خرید و فروش عین نجس مانند مشروبات مسکر و سگ غیر شکاری و خوک. ولی خرید و فروش عین نجسی که بتوان از آن استفاده حلال نمود جایز است. مثلا خرید و فروش غائط برای کودسازی جایز است. همچنین خرید و فروش خون که در زمان ما برای نجات مجروحین و بیماران مورد استفاده قرار می گیرد جایز است. دوم: خرید و فروش مال غصبی مگر آن که صاحبش معامله را اجازه کند. سوم: خرید و فروش چیزهایی که مالیت ندارد. چهارم: معامله چیزی که منافع معمولی آن حرام باشد، مثل آلات قمار و موسیقی مطرب. پنجم: معامله ای که در آن ربا باشد. غش در معامله حرام است. یعنی فروختن جنسی که با چیز دیگر مخلوط است، در صورتی که آن چیز معلوم نباشد و فروشنده هم به خریدار نگوید، مثل فروختن روغنی که آن را با پیه مخلوط کرده است، از پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) منقول است که فرمود: از ما نیست کسی که در معامله با مسلمانان غش کند یا به آنان ضرر بزند یا تقلّب و حیله نماید و هر که با برادر مسلمان خود غش کند، خداوند برکت روزی او را می برد و راه معاش او را می بندد و او را به خودش واگذار می کند.
- اگر گرگ گلوی گوسفند را بطوری بکند که از چهار رگی که در گردن است و باید بریده شود، چیزی نماند، آن حیوان حرام می شود، و همین طور بنابر احتیاط واجب اگر آن رگ ها را از بالا یا پایین خورده باشد و مقداری از آن رگ ها یا متصل به سر یا به جسد حیوان باقی مانده باشد، و یا این که بعضی رگ ها را کلا خورده باشد، ولی اگر مقداری از گردن را بکند و چهار رگ باقی باشد، یا جای دیگر بدن را بکند، در صورتی که گوسفند زنده باشد و به دستوری که گفته می شود سر آن را ببرند حلال و پاک می باشد. شرایط سر بریدن حیوان
- آشامیدن شراب، حرام و در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی آن را حلال بداند در صورتی که ملتفت باشد که لازمه حلال دانستن آن تکذیب خدا و پیغمبر می باشد کافر است. از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام)روایت شده است که فرمودند: شراب ریشه بدیها و منشأ گناهان است و کسی که شراب می خورد، عقل خود را از دست می دهد و در آن موقع خدا را نمی شناسد و از هیچ گناهی باک ندارد و احترام هیچ کس را نگه نمی دارد و حق خویشان نزدیک را رعایت نمی کند و از زشتیهای آشکار رو نمی گرداند و روح ایمان و خدا شناسی از بدن او بیرون می رود و روح ناقص خبیثی که از رحمت خدا دور است در او می ماند و خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنین، او را لعنت می کنند و تا چهل روز نماز او قبول نمی شود و روز قیامت روی او سیاه است و زبان از دهانش بیرون می آید و آب دهان او به سینه اش می ریزد و فریاد تشنگی او بلند است.
- سر بریدن حیوان شش شرط دارد: اول: کسی که سر حیوان را می برد چه مرد باشد، چه زن باید مسلمان باشد و بچه مسلمان هم اگر ممیز باشد یعنی خوب و بد را بفهمد می تواند سر حیوان را ببرد. و اگر کسی که از کفّار یا از فرقه هائی است که در حکم کفّارند مانند غلات و خوارج و نواصب سر حیوان را ببرند، حلال نمی شود. دوّم: سر حیوان را با آهن ببرند ولی چنانچه آهن پیدا نشود و طوری باشد که اگر سر حیوان را نبرند می میرد، با چیز تیزی که چهار رگ آن را جدا کند مانند شیشه و سنگ تیز، می شود سر آن را برید. سوّم: در موقع سر بریدن، جلو بدن حیوان رو به قبله باشد و کسی که می داند باید رو به قبله سر ببرد، اگر عمداً حیوان را رو به قبله نکند حیوان حرام می شود ولی اگر فراموش کند، یا مسأله را نداند، یا قبله را اشتباه کند، یا نداند قبله کدام طرف است و نتواند بپرسد و ناچار به ذبح باشد یا نتواند حیوان را رو به قبله کند اشکال ندارد. چهارم: وقتی می خواهد سر حیوان را ببرد یا کارد به گلویش بگذارد به نیت سر بریدن، نام خدا را ببرد و همین قدر که بگوید (بسم الله) کافی است و اگر بدون قصد سر بریدن نام خدا را ببرد، آن حیوان پاک نمی شود و گوشت آن هم حرام است، و همچنین است اگر از روی جهل به مسئله نام خدا را نبرد ولی اگر از روی فراموشی نام خدا را نبرد اشکال ندارد. پنجم: حیوان زنده باشد و با بریدن رگ ها جان بدهد. لذا اگر معلوم باشد که حیوان زنده بوده و بعد از ذبح جان داده اشکال ندارد و اگر شک در زنده بودن آن قبل از ذبح داشته باشد در صورتی محکوم به طهارت است که بعد از ذبح حرکتی بکند که علامت زنده بودن آن باشد مثلاً دم خود را حرکت دهد یا پا به زمین بزند یا به مقدار متعارف خون از بدن حیوان خارج شود. ششم: آنکه کشتن از مذبح باشد و بنابر احتیاط وجوبی جائز نیست کارد را پشت گردن فرو نموده و به طرف جلو بیاورد که گردن از پشت بریده شود.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] مسابقات علمی یا ورزشی و مانند اینها که در این زمان متداول است، نظیر اینکه اگر کسی جواب ده سؤال را بدهد جایزهای به او میدهند، جایز و برنده مسابقه، آن مبلغ را مالک میشود و واجب است برای کسی که این مسابقه را برگزار نموده است به قرارش عمل نماید و در صورتی که برد و باخت طرفینی باشد اصل مسابقه حرام و برنده مالک آن مبلغ نمیشود.
- [آیت الله بهجت] بازی کردن با آلات قمار، از قبیل نرد و پاسور و شطرنج، با برد و باخت حرام قطعی است، و بدون برد و باخت احتیاط در ترک آن است و در شطرنج احتیاط اشد است.
- [آیت الله اردبیلی] انواع مسابقات ورزشی مانند شنا، دو، کُشتی و فوتبال، جایز است بلکه برای حفظ سلامت و ایجاد نشاط فردی و اجتماعی در حدّ معقول پسندیده میباشد، به شرط این که ضرر جسمی یا روانی قابل توجّه نداشته باشند و بدون شرطبندی انجام شوند و همراه با اعمال نامشروع نباشند، هر چند اگر شخص سوم یا مؤسّسهای و یا دولت به برندگان، جوایز نقدی یا غیر نقدی اهدا کنند، اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] قمار بر پنج قسم است: اوّل: بازی کردن با آلات قمار از قبیل شطرنج و نرد و پاسور و مانند اینها با قصد برد و باخت. دوّم: بازی کردن با آن آلات بدون قصد برد و باخت. سوّم: بازی کردن با چیزی که از آلات قمار نیست نظیر منچ و گردو و توپ و مانند اینها با قصد برد و باخت. چهارم: بازی کردن با آنها بدون قصد برد و باخت. پنجم: رزمایشها و مسابقات که در این زمان متداول است که به آن آمادگی رزمی میگویند نظیر تیر اندازی، مین گذاری، قایقرانی، طرز حمله به دشمن یا فرار از او و مانند اینها، گرچه با برد و باخت باشد. قسم اوّل و دوّم و سوّم حرام است ولی قسم چهارم و پنجم مانعی ندارد.
- [آیت الله جوادی آملی] .خرید و فروش چیزی که منفعت حلال هم دارد، اگر فقط برای مصرف حرام باشد, به صورتی که انشای عقد روی منفعت حرام باشد مانند فروش انگور برای شراب سازی داد و ستد آن حرام و باطل است، اگر فروشنده بداند که خریدار از آن بهره حرام می برد؛ ولی در متن داد و ستد هیچگونه قصدی به بهره حرام نباشد، اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] یکی از گناهانی که قرآن شریف آن را پلید و نظیر شرابخواری میداند، قمار است: (انَّما الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ ... رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوه)[1] (همانا شراب و قمار، پلیدی و از عمل شیطان است پس از آن بپرهیزید.) لذا علاوه بر حرمت، موجب تباهی روح و ضعف اعصاب و افسردگی دل نیز میشود، و بدتر از همه اینها موجب تباهی دین و دنیای انسان است، و چنانکه در احکام قمار نیز گفته شد، قمار بر پنج قسم است: اوّل: بازی کردن با آلات مُعِدِّه، یعنی آلاتی که برای قمار کردن ساخته شده است، همراه با قصد برد و باخت. دوّم: بازی کردن با آلات معدّه، بدون قصد برد و باخت. سوّم: بازی کردن با آلات غیر معدّه، یعنی چیزی که از آلات قمار نیست، همراه با قصد برد و باخت. چهارم: بازی کردن با آلات غیر معدّه، بدون قصد برد و باخت. پنجم: مسابقاتی که در این زمان متداول است نظیر تیراندازی، قایقرانی، طریقه حمله به دشمن یا فرار از او، گرچه با قصد برد و باخت باشد. قسم اوّل و دوّم و سوّم حرام است و قسم چهارم گرچه حرام نیست، ولی بسیاری از مفاسد آن اقسام سهگانه را دارد و یک مسلمان واقعی عمر خود را صرف اینگونه کارها نمیکند و قسم پنجم، اشکالی ندارد.
- [آیت الله علوی گرگانی] چون رادیو وتلویزیون هم منافع حلال وهم منافع حرام دارد، خرید وفروش آنها برای منافع حلال مانعی ندارد ولی در صورتی که مواظب باشند خانواده وبچهها استفاده حرام از آنها نکنند.
- [آیت الله بهجت] کار کردن برای کسی که مالش مخلوط به حرام است، و دستمزد گرفتن از او، در صورتی که شخصی یقین ندارد که در مال مورد ابتلای او، حرام وجود دارد، مانعی ندارد و حلال است.
- [آیت الله سیستانی] حیوان حلال گوشت وحشی در صورتی با شکار کردن پاک و حلال میشود که بتواند فرار کند یا پرواز نماید ، بنابراین بچه آهو که نمیتواند فرار کند و بچه کبک که نمیتواند پرواز نماید ، با شکار کردن پاک و حلال نمیشود ، و اگر آهو وبچهاش را که نمیتواند فرار کند ، با یک تیر شکار نماید ، آهو حلال و بچهاش حرام است .
- [آیت الله اردبیلی] بازی و مسابقه با آلات و وسایلی که وضع آنها برای قمار است، مانند شطرنج، ورق و نرد، به قصد برد و باخت و با شرطبندی حرام است، بلکه چنانچه به قصد سرگرمی و بدون شرطبندی باشد نیز بنابر احتیاط جایز نیست؛ ولی بازی و مسابقه با آلاتی که در نظر عرف مردم مخصوص قمار نیستند و قبلاً هم نبودهاند و یا قبلاً مخصوص قمار بودهاند، ولی اکنون از آلت قمار بودن به طور کلّی خارج شدهاند، بدون شرطبندی، اشکال ندارد.