حیات
حیات مقابل ممات است. از آن به مناسبت در بسیاری از ابواب فقه نظیر طهارت، حج، وصیت، نکاح، استیلاد، اطعمه و اشربه، ارث و دیات سخن رفته است.
پدری در زمان حیات خود به یک پسرش گفته است تا در زمینی برای خودش خانه ای بسازد و او هم خانه را ساخته است. حال بعد از فوت پدر، آیا ورثه دیگر از آن زمین ارث می برند یا خیر؟
اگر زمین را به او بخشیده باشد، کسی حق مزاحمت او را ندارد. و بقیه از آن ارث نمی برند.
اگر زمین را به او بخشیده باشد، کسی حق مزاحمت او را ندارد. و بقیه از آن ارث نمی برند.
عنوان سوال:
پدری در زمان حیات خود به یک پسرش گفته است تا در زمینی برای خودش خانه ای بسازد و او هم خانه را ساخته است. حال بعد از فوت پدر، آیا ورثه دیگر از آن زمین ارث می برند یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- بعد از فوت شخصی یکی از فرزندان او در خانه مسکونی او ساکن شده است. آیا سایر ورثه از این خانه ارث می برند؟ و آیا می توانند اجاره چند ماه سکونت او را از وی بگیرند؟
- شخصی فوت کرده است. ورثه او عبارتند از یک عموی پدری و دو خاله پدر و مادری و یک دایی. لطفاً سهم الارث هریک را بیان فرمایید:
- شخصی فوت کرده و ورثه او عبارتند از شوهر و عمه پدری و دایی پدر و مادری. حال سهم الارث هریک را معین کنید؟
- پدری در زمان حیات و سلامت کامل، منزل مسکونی خود را به نام کوچکترین دختر خود که صغیر هم بوده کرد. و فعلا پدر و مادر فوت کرده اند. و در وصیت نامه اشاره ای به منزل نشده، تکلیف چیست؟
- پس از فوت پدر، آیا مادر در قبال حضانت فرزندان صغیر می تواند از جدّ پدری مطالبه اجرت کند؟
- شخصی زمینی را برای مسجد وقف کرده است، و فرزند واقف در زمان حیات واقف، زمین وقف را با شخص دیگری معاوضه کرده است و اکنون شخص ثالث (مشتری) زمین را به عنوان خانه مسکونی ساخته و سکونت دارد، آیا این معاوضه صحیح است؟
- اگر شخصی زمینی را برای مسجد، حسینیه و یا امر خیر دیگری وقف کند و تحویل متولی وقف دهد، ولی قبل از آنکه متولی، در آن زمین دخل و تصرفی کند، واقف از وقف پشیمان شود یا فوت کند، آیا در این صورت وقف محقق شده یا اینکه زمین به مالک آن یا ورثه منتقل می شود؟
- مردی فوت کرده است و اموالی مثل باغ، ساختمان، زمین مزروعی و پول نقد از او باقی مانده است. ورثه او هنگام فوت چند پسر و دختر است با یک زن دائم که از این زن فرزندی ندارد. لطفاً بفرمایید سهم الارث هرکدام چه مقدار می باشد؟ و همسر وی از چه چیزهایی ارث می برد؟
- مرسوم است که شخص در زمان حیات اموال خود را به صورت سهم الارث بین ورثه خود تقسیم می کند و بعد از فوت بین ورثه اختلاف حاصل می شود، آیا این مسأله وجاهت شرعی دارد؟ همچنین آیا می تواند در زمان حیات مقدار زیادی از دارایی خود را به یکی از ورثه مصالحه یا هبه کند به نحوی که ضرر به حقوق سایر ورثه داشته باشد؟
- ارث بچه ای که در کودکی بعد از پدر بمیرد، چگونه حساب می گردد؟ و همچنین فوت بعد از مادر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] زنی قبل از پدر خود فوت می کند. پدر در زمان حیات خود وصیت می کند که به دخترش همچون سایر ورثه ارث برسد. لطفا بفرمایید نحوه تقسیم ارث بین ورثه آن زن چگونه است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر پدری فوت نماید و قبل از تقسیم اموال ایشان بین ورثه بعضی از ورّاث هم فوت نمایند آیا به وارثان ورثه فوت شده ارث پدر میرسد یا خیر؟
- [آیت الله بهجت] بهایی که بهایی زاده است، فوت شده و وارث مسلمانی ندارد، آیا ورثه بهایی وی ارث می برند؟
- [آیت الله خامنه ای] پدر و مادر از حقوق فرزند پسرشان که فوت کرده ارث می برند یا نه؟
- [آیت الله اردبیلی] مادر من در حالی فوت شده که پدر و مادرشان در قید حیات هستند. از آنجایی که پدرمان نیز زندهاند و ما 2 خواهر و2 برادریم واز مادرم 1 خانه به ارث مانده، تقسیم این ارث به چه صورت است؟
- [آیت الله بروجردی] زنی مسمّی به مریم با پسرش اسماعیل نام و دخترش زرّین تاج نام در یک خانه بودهاند و سیل آنها را برده و وارث مریم مزبوره دو پسر و دو دختر و یک شوهر است که حیات دارند و وارث زرّین تاج مزبوره پدر و شوهرش میباشد که حیات دارند، متمنّیست بیان فرمایید طریق ارث آنها به چه نحو است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] خانم بیوه ای با داشتن چند فرزند شوهر می کند. پس از مدّتی شوهر جدید نیز فوت می نماید. نحوه ارث فرزندان زن از آن شخص به چه صورت است؟ در عکس مسأله آیا ورثه از نامادری ارث می برند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] پدری زمینی را به مساحت 170 متر به فرزندش به مبلغ 170 هزار تومان فروخته و قولنامه نوشتهاند، و لکن پدر 70 هزار تومان را فی المجلس گرفته است و 100 هزار تومان باقی مانده را بابت سهم ارث حساب نموده که بعد از فوت، فرزند این مقدار ارثی خود را تحویل بگیرد، یعنی بعد از مرگ پدر که به فرزند ارث میرسد آن را نگیرد و در عوض ذمّه پسر بری شود، اکنون فرزند آن زمین را فروخته تا خانه بخرد ولی پدر میگوید، مقدار باقی مانده مرا بده، آیا بر فرزند لازم است باقی را بدهد یا خیر؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی با مال مخمّس زمینی را خریده است تا خانهای برای سکونت خود بسازد و قیمت این زمین، ترقی کرده است. صاحب زمین نیز از ساختن خانه منصرف شده است. آیا اضافه قیمت، خمس دارد یا خیر؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی قطعه زمین خود را نزد فرد دیگری در برابر بدهیش به او، گرو گذاشته است. بیشتر از چهل سال است که از این جریان گذشته تا اینکه راهن و مُرتهن هر دو فوت کردند، ورثه راهن بعد از فوت او چندین بار از ورثه مُرتهن زمین را مطالبه نمودند، ولی آنان با ردّ تقاضای ورثه راهن مدّعی شدند که زمین را از پدرشان به ارث برده اند، آیا جایز است ورثه راهن زمین را از آنان پس بگیرند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر وارث میت عبارت باشند از دایی وخاله پدری و دایی و خاله مادری چون دایی و خاله پدر و مادری وجود ندارند دایی و خاله پدری ارث می برند و در تقسیم ارث احکام دایی و خاله پدر و مادری را خواهند داشت ودر کنار دایی و خاله مادری طبق مساله قبل ارث می برند.
- با وجود جد یا جده میت (پدری باشند یا مادری) پدر یا مادر جد یا جده او ارث نمی برند. برادر وخواهر
- اگر میت کافر باشد الف: اگر تمام ورثه او هم کافر باشند ورثه طبق احکام ارث از او ارث می برند. ب: اگر بعضی از ورثه او مسلمان باشند و بعضی کافر فقط ورثه مسلمان او ارث میبرند و به ورثه کافر ارث نمیرسد. ج: اگر همه ورثه او مسلمان باشند همه آنها طبق احکام ارث از او ارث میبرند.
- اگر میت مسلمان باشد الف: اگرهمه ورثه او مسلمان باشند همه طبق احکام ارث از او ارث می برند. ب: اگر بعضی از ورثه مسلمان باشند و برخی از آنها کافر باشند تنها ورثه مسلمان ازاو ارث میبرند. ج: اگر همه ورثه او کافر باشند هیچیک از آنها از او ارث نمیبرند و تمام مال میت مسلمان در اختیار مجتهد جامع الشرائط قرار میگیرد.
- اگر میت هم برادر و خواهر پدری داشته باشد و هم برادر و خواهر پدری و مادری برادر و خواهر پدری ارث نمی برند و فرقی نمی کند که برادر و خواهر مادری داشته باشد یا نداشته باشد.
- اگر هیچیک از عمو وعمه و دایی و خاله و فرزندان آنان زنده نباشند عمو و عمه ودایی و خاله پدر یا مادر میت از او ارث می برند واگر اینها هم زنده نباشند فرزندان آنان ارث می برند.
- اگر وارث فقط پدر ومادر باشند: الف: اگر متوفی حد اقل دو برادر یا چهار خواهر یا یک برادر پدری داشته باشد هر چند با وجود پدر و مادر ارث نمی برند ولی نمی گذارند مادر بیش از 61 ارث ببرد و اینها را حاجب می گویند بنابر این سهم مادر 61 و بقیه به پدر می رسد. ب: اگر مادر حاجب نداشته باشد سهم مادر 31 و بقیه به پدر میرسد.
- اگر میت برادر و خواهر پدر و مادری نداشته باشد ولی برادر و خواهر پدری و برادر و خواهر مادری داشته باشد برادر و خواهر پدری جایگزین برادر و خواهر پدر و مادری شده و طبق تفصیلی که در مساله قبل بیان شد از میت ارث می برند یعنی61 یا31 مال به برادر و خواهر مادری می رسد و بقیه بین برادر و خواهر پدری تقسیم می شود که هر برادر دو برابر سهم هر خواهر می برد.
- اگر چند نفر که از همدیگر ارث میبرند مثل پدر و پسر و زن و شوهر در یک حادثه بمیرند و معلوم نباشد کدامیک اول مرده اند همه از یکدیگر ارث میبرند. در تقسبم ارث فرض میکنیم که اول یکی از آنها فوت نموده و بنا بر این فرض اموال او را بین ورثه او تقسیم میکنیم و سهم کسانی که فوت کرده اند را به ورثه زنده آنها میدهیم. سپس فرض میکنیم که دیگری اول فوت نموده وبنا بر این فرض اموال او را بین ورثه او تقسیم میکنیم (در این فرض کسی را که در فرض سابق فرض کرده بودیم اول مرده است زنده فرض میکنیم) و سهم الارث افرادی که فوت شده اند را به ورثه زنده آنها میدهیم.
- اگر وارث میت هم جد وجده بودند وهم خواهر و برادر جد در حکم برادر و جده در حکم خواهر قرار گرفته و مثل آنها ارث می برند مثلا اگر وارث میت در طبقه دوم عبارتند از جد پدری و سه برادر پدری و مادری باشند مال میت به چهار قسمت تقسیم شده و هر یک، یک سهم می برند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر وارث میت فقط دائی و خاله پدری و دائی و خاله مادری و دائی و خاله پدر و مادری باشد؛ دائی و خاله پدری ارث نمی برند. و بعید نیست که بقیه در تقسیم آن باهم مساوی باشند.
- [آیت الله خوئی] پدری که تمکن تزویج پسرش را ندارد میتواند از زکات برای پسرش زن بگیرد و همچنین است پسر نسبت به پدر.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر مردی بمیرد و اولاد نداشته باشد؛ چهار یک مال او را زن و بقیه را ورثه دیگر می برند و اگر از آن زن یا از زن دیگر اولاد داشته باشد؛ هشت یک مال را زن و بقیه را ورثه دیگر می برند و زن از زمین خانه و باغ و زراعت و زمینهای دیگر نه از خود زمین و نه از قیمت آن ارث می برد و نیز از خود هوائی خانه مانند بنا و درخت ارث نمی برد؛ ولی از قیمت آنها ارث می برد و همچنین است درخت و ساختمانی که در زمین باغ و زراعت و زمینهای دیگر است. و اظهر آن است که زن از خود زراعت ارث می برد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسانی که به واسطه خویشاوندی ارث می برند سه گروهند. گروه اول: پدر و مادر و اولاد میت است و با نبودن اولاد، اولاد اولاد او هرچه پایین روند (البته هر کدام از آنان که به میت نزدیکتر است) و تا یک نفر از این گروه باشد گروه دوم ارث نمی برند. گروه دوم: پدر بزرگ و پدر او، هر چه بالا روند و مادر بزرگ و مادر او، هر چه بالا روند (پدری باشند یا مادری) و همچنین خواهر و برادر و با نبودن برادر و خواهر اولاد ایشان و اولاد اولاد ایشان، هر کدام به میت نزدیکتر است و تا یک نفر از این گروه وجود دارد گروه سوم ارث نمی برند. گروه سوم: عمو و عمه و دایی و خاله هر چه بالا روند و اولاد آنان هر چه پایین روند (البته هر کدام نزدیکترند ارث می برند) و تا یک نفر از عمو و عمه ها و دایی و خاله ها زنده اند اولاد آنان ارث نمی برند و تا اولاد آنها زنده اند اولاد اولاد آنها ارث نمی برند و تنها یک استثناء دارد و آن این که: اگر میت عموی پدری و پسر عموی پدری و مادری داشته باشد، عموی پدری ارث نمی برد و مال به پسر عموی پدر و مادری می رسد.
- [آیت الله بهجت] اگر مردی بمیرد و اولاد نداشته باشد، چهار یک ( 41 ) مال او را زن، و بقیه را ورثه دیگر می برند، و اگر از آن زن یا از زن دیگر اولاد داشته باشد، هشت یک ( 81 ) مال را زن، و بقیه را ورثه دیگر می برند. و زن از همه اموال منقول ارث می برد ولی از زمین و قیمت آن ارث نمی برد، چه زمین خانه مسکونی باشد یا زمین باغ و زراعت و غیر آن، و از قیمت هوایی مثل بنا و درخت ارث می برد، و بنابر اظهر با رضایت وارثان از خود هوائی هم می تواند ارث ببرد، و بنابر اظهر در آنچه که گفته شد فرق ندارد، زن از این شوهر اولاد داشته باشد یا نه، اگرچه احتیاط در مورد زن بچه دار در ارث بردن از زمین، خوب است.
- [آیت الله سبحانی] اگر مردی بمیرد و اولاد نداشته باشد، چهار یک مال او را زن دائمی و بقیه را ورثه دیگر می برند. و اگر از آن زن و زن دیگری اولاد داشته باشد، هشت یک اموال منقول را زن، و بقیّه را ورثه دیگر می برند. و امّا غیر منقول از زمین مسکونی و قیمت آن ارث نمی برد و نیز از خود هوائی مثل ساختمان و درخت ارث نمی برد بلکه از قیمت آن ارث می برد، همچنان که از زمین باغ و زراعت ارث می برد.
- [آیت الله بهجت] اگر پدر، خانه و زمین و امثال آن را به فرزند خود ببخشد و در زمان حیاتش تحویل او داده باشد، آن مال ملک فرزند شده و پدر بعد از آن حق رجوع نداشته و ورثه هم بعد از فوت پدر در آن حقی ندارند.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر مردی بمیرد و اولاد نداشته باشد چهار یک مال او را زن و بقیه را ورثه دیگر می برند و اگر از ان زن یا از زن دیگر اولاد داشته باشد هشت یک مال را زن و بقیه را ورثه دیگر می برند و زن از زمین خانه و باغ و زراعت و زمینهای دیگر ارث نمی برد نه از خود زمین و نه از قیمت ان و از خود هوایی خانه مانند بنا و درخت ارث می برد ولی اگر بقیه ورثه قیمت بنا و درخت را بخواهد بدهد باید زن قبول کند و همچنین است حکم درخت و زراعت و ساختمانی که در زمین باغ و زراعت و زمینهای دیگر است
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر میت برادر و خواهر پدر و مادری و برادر و خواهر پدری و یک برادر یا یک خواهر مادری داشته باشد برادر و خواهر پدری ارث نمی برند و مال را شش قسمت می کنند و یک قسمت را به برادر یا خواهر مادری وبقیه را به برادر و خواهر پدر و مادری می دهند و هر برادری دو برابر خواهر می برد
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه وارث، فقط یک دایی، یا یک خاله مادری، و دایی و خاله پدر و مادریو دایی و خاله پدری باشد، دایی و خاله پدری ارث نمی برند و مال را شش قسمت می کنند یک سهم به دایی و خاله مادری و بقیه به دایی و خاله پدر و مادری می رسد و آنها بطور مساوی تقسیم می کنند.