تملک
مالک شدن را تَمَلُّک گویند و در بابهای مربوط به عقود و ایقاعات و نیز بابهایی نظیر جهاد، احیاء موات و حدود از آن سخن رفته است.
شخص فقیری که چیزی را پیدا کرده است، آیا می تواند بعد از یأس از یافتن صاحب آن خودش به عنوان فقیر تملک کند؟
باید آن را به حاکم شرع یا نماینده او تحویل دهد تا حاکم شرع یا نماینده او آن را به نیت صاحبش به او صدقه بدهد، که در این صورت به وظیفه خود عمل کرده است.
باید آن را به حاکم شرع یا نماینده او تحویل دهد تا حاکم شرع یا نماینده او آن را به نیت صاحبش به او صدقه بدهد، که در این صورت به وظیفه خود عمل کرده است.
عنوان سوال:
شخص فقیری که چیزی را پیدا کرده است، آیا می تواند بعد از یأس از یافتن صاحب آن خودش به عنوان فقیر تملک کند؟
پاسخ:
باید آن را به حاکم شرع یا نماینده او تحویل دهد تا حاکم شرع یا نماینده او آن را به نیت صاحبش به او صدقه بدهد، که در این صورت به وظیفه خود عمل کرده است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا مشروط کردن عقد نکاح به اینکه در صورتی که زوج در آینده صاحب خانه گردید، نصف آن را به تملک زوجه درآورد و به نام او ثبت کند صحیح است؟
- آیا تعیین ضرورت به عهده عرف است یا شخص مکلف و یا افراد صاحب نظر؟
- در صورت امکان اگر سر انسان را به انسان دیگر پیوند زنند، آیا جایز است؟ در صورت جواز احکام صاحب سر بر او جاری می شود، یا احکام صاحب بدن، یا شخص جدیدی است؟
- آیا طلبکار می تواند بنابر اصل تقاصّ معادل طلب خود، از ملک بدهکار تملک و تصاحب کند؟
- شخصی مجهول المالک را با اذن و اجازه مجتهد جامع الشرایط به فقیر صدقه داده و بعد صاحب آن پیدا شده و صدقه را قبول نمی کند، آیا صدقه دهنده ضامن است یا مجتهد؟
- شخصی مبلغی از سید فقیری طلبکار است، آیا جایز است طلب خود را از بابت خمس حساب کند؟
- آیا جنگلها و مراتع ملی را که جزء انفال است اشخاص می توانند قبل از تملک قانونی وقف کنند؟ و مراتعی که قبلاً با این شرایط وقف گشته اند چه تکلیفی دارند؟
- اگر متولی یا موقوفٌ علیه (وقف خاص) اراضی موقوفه را به غیر به عنوان مادام العمر واگذار کنند جهت استفاده و بهره برداری نه بعنوان تملک، آیا صحیح است؟
- آیا صغیر ممیز و یا سفیه می توانند با اذن ولی یا قیم خود انشاء وصیت کنند؟ وآیا می توانند رأساً وصیت را قبول و موصی به را تملک کنند؟
- شخصی امانتی را به شخص دیگر داده که بررسی کند و بدهد. این امانت را دزد به سرقت برده و آن شخص هم تفریط نکرده، آیا شخص دوّم ضامن است یا آنکه ضرر بعهده شخص اوّل است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] شخص فقیری که اهل محل نیست، روز عید فطر به روستا می آید، با وجود فقیر در روستا، آیا اهالی می توانند زکات فطره را به این فقیر بدهند؟ آیا این مصداق خارج محل است؟
- [آیت الله بهجت] شب عید فطر، فقیری درب خانه ای را می زند و صاحب خانه نیز مقداری نان و خرما به او می دهد. لیکن فقیر وارد خانه نمی شود و بعد از تشکر از صاحب خانه آن جا را ترک می کند. آیا فطریه ی او بر عهده ی صاحب خانه است یا خیر؟
- [آیت الله بروجردی] اگر شخصی مالی را در بیابانی بیابد و صاحب آن را نداند، میتواند آن را تَمَلُّک نماید یا خیر؟
- [آیت الله خوئی] کمک به شخص فقیری که نماز نمیخواند (از وجوه منطبقه) چه صورت دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چنانچه فقیری را در نذر پرداخت صدقه معین کرده آیا می تواند آن را به فقیر دیگری صدقه دهد؟
- [آیت الله بروجردی] آیا به یک نفر فقیر از هر روزی میتوان یک مد طعام داد، یعنی به هر فقیری نود چار یک برای سه ماه داده شود، یا به هر فقیری یک چهار یک بیشترنمی توان داد؟
- [سایر] رابطه حضرت زهرا (س) با گل یاس چیست؟
- [آیت الله بروجردی] فرمودهاید: لقطه به قدر درهم و زیادتر را بعد از تعریف سنه و یأس ازصاحب به فقیری صدقه بدهند، بفرمایید این حکم اختصاص به لقطه دارد، یاتعمیم دارد که شامل مالی هم که به عنوان ودیعه، یا عاریه، یا غیر آنها نزد کسی مانده و صاحبش معلوم نیست و مأیوس از صاحبش هست هم میشود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] امام جماعتی از منزل موقوفه مسجد در طول سالیان حضورش در آن مسجد، استفاده نموده است، در حالی که خود، صاحب منزل شخصی میباشد. آیا میتواند پس از ترکِ منزلِ مسجد، و انتقال به منزل شخصی خویش، این منزل موقوفه را به شخص ثالثی اجاره داده و خود، مال الاجاره را تملّک کند؟
- [سایر] با توجه به ناعدالتی در تقسیم بیت المال (یارانه ها)، اگر شخص فقیری از دفترچه بیمۀ دیگران استفاده کند حکم آن چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر دیوانه یا بچه نابالغ چیزی پیدا کند، ولیّ او باید اعلان نماید. و پس از آن برای او تملّک و یا از طرف صاحبش صدقه بدهد امّا اگر برای صغیر مصلحت دارد بهتر است تملّک نماید.
- موقعی که گندم و جو را از کاه جدا می کند و موقعی که انگور خشک شده کشمش شود و موقعی که رطب خرما شود انسان باید زکات را به فقیر بدهد یا از مال خود جدا کند. و زکات طلا و نقره و گاو و گوسفند و شتر را بعد از تمام شدن ماه یازدهم باید به فقیر بدهد یا از مال خود جدا نماید. و اگر منتظر فقیر معیّنی باشد، یا بخواهد به فقیری بدهد که از جهتی برتری دارد بنابر احتیاط واجب زکات را جدا کند تا بعد به آن فقیر معیّن برساند.
- شخص مفلّس و آدم سفیه (کسی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف می کند) چنانچه نذر کند چیزی به فقیر بدهد صحیح نیست.
- به سید فقیری که مخارجش بر دیگری واجب است و او نمی تواند مخارج آن سید را بدهد می شود خمس داد.
- کسی که باید زکات بدهد، اگر از فقیری طلبکار باشد، می تواند طلبی را که از او دارد بابت زکات حساب کند.
- به فقیری که گدائی می کند، می شود زکات داد، ولی به کسی که زکات را در معصیت مصرف می کند نمی شود زکات داد.
- اگر نذر کند که به فقیر معینی صدقه بدهد نمی تواند آن را به فقیر دیگر بدهد و اگر آن فقیر بمیرد، بنابر احتیاط باید به ورثه او بدهد.
- مستحب است در دادن زکات فطره، خویشان فقیر خود را بر دیگران مقدم دارد و بعد همسایگان فقیر را، بعد اهل علم فقیر را، ولی اگر دیگران از جهتی برتری داشته باشند، مستحب است آنها را مقدّم بدارد.
- فقیری که خرج سال خود و عیالاتش را ندارد، اگر خانه ای دارد که ملک او است و در آن نشسته، یا مال سواری دارد، چنانچه بدون اینها نتواند زندگی کند، اگر چه برای حفظ آبرویش باشد، می تواند زکات بگیرد و همچنین است اثاث خانه و ظرف و لباس تابستانی و زمستانی و چیزهائی که به آنها احتیاج دارد. و فقیری که اینها را ندارد، اگر به اینها احتیاج داشته باشد، می تواند از زکات خریداری نماید.
- کسی که باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد می تواند کفّاره چند روز را به یک فقیر بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [امام خمینی] اگر مال زیادی به دست آورد از قرعهکشی و با فقیری قرار گذارد که به او صدقه بدهد و فقیر مقداری بردارد و باقی را به او رد کند بخواهد با این حیله حلال کند، جایز نیست و حلال نمیشود، لکن اگر بدون شرط و قید به فقیر داد، و فقیر مقداری که مناسب حالش هست به او رد کند با رضایت اشکال ندارد.
- [آیت الله علوی گرگانی] چیزی را که انسان بابت زکاْ به فقیر میدهد لازم نیست به او بگوید که زکاْ است، بشرط این که بداند فقیر قبول تملّک این مال را ولو از زکاْ باشد مینماید، بلکه اگر فقیر خجالت بکشد، مستحبّ است باسم پیشکش بدهد، ولی باید قصد زکاْ نماید در صورتی که بداند آن فقیر قبول مطلق مال را می‌کند ولو این که زکاْ باشد، والاّض اگر بداند زکاْ را قبول نمیکند بنابر احتیاط واجب آن است که زکاْ را به او ندهد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر انسان در بین سالی که اعلان می کند از پیدا شدن صاحب مال ناامید شود تملک ان اشکال دارد ولی می تواند از طرف صاحبش صدقه بدهد و بنابر احتیاط واجب از حاکم شرع اذن بگیرد
- [آیت الله بهجت] هنگام جدا کردن گندم و جو از کاه و هنگام چیدن خرما و انگور، باید زکات آن را به فقیر داد یا از مال خود جدا کرد. و زکات طلا، نقره، گاو، گوسفند و شتر را بعد از تمام شدن ماه دوازدهم باید به فقیر بدهد یا از مال خود جدا نماید، ولی اگر منتظر فقیر معینی باشد یا بخواهد به فقیری بدهد که از جهتی برتری دارد، میتواند زکات را جدا کند و ادای آن را بهخاطر آن فقیر تأخیر بیندازد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] هرگاه چیزی را پیدا کند که اگر بماند فاسد می شود؛ می تواند قیمت آن را تعیین کرده و خود پیدا شده را تملک و صرف نماید و تا یک سال فحص از صاحب کند و اگر صاحب پیدا نشد بنا بر احتیاط مستحب قیمت تعیین شده را از طرف او صدقه کند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر مالک فقیری را وکیل کند که زکاْ مال او را بدهد، چنانچه آن فقیر احتمال دهد که قصد مالک این بوده که خود آن فقیر از زکاْ برندارد، نمیتواند چیزی از آن را برای خودش بردارد و اگر یقین داشته باشد که قصد مالک این نبوده، برای خودش هم میتواند بردارد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر مالک فقیری را وکیل کند که زکاه مال او را بدهد؛ چنانچه آن فقیر یقین نداشته باشد که قصد مالک این بوده که خود آن فقیر از زکاه برندارد؛ می تواند به مقداری که به دیگران می دهد برای خودش نیز بردارد.
- [امام خمینی] اگر مالک فقیری را وکیل کند، که زکات مال او را بدهد، چنانچه آن فقیر احتمال دهد که قصد مالک این بوده که خود آن فقیر از زکات برندارد،نمی تواند چیزی از آن را برای خودش بردارد و اگر یقین داشته باشد که قصد مالک این نبوده، برای خودش هم می تواند بردارد.
- [آیت الله سیستانی] اگر مالک ، فقیری را وکیل کند که زکات مال او را بدهد ، چنانچه آن فقیر احتمال بدهد که قصد مالک این بوده که خود آن فقیر از زکات برندارد ، نمیتواند چیزی از آن را برای خودش بردارد ، و اگر یقین داشته باشد که قصد مالک این نبوده میتواند برای خودش هم بردارد .
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مالک فقیری را وکیل کند که زکات مال او را بدهد، چنانچه آن فقیر احتمال دهد که قصد مالک این بوده که خود آن فقیر از زکات بر ندارد، نمیتواند چیزی از آن را برای خودش بردارد و اگر اطمینان داشته باشد که قصد مالک این نبوده، برای خودش هم میتواند بردارد.