قراین
قرینه به شیء همراه کلام، و راهنمای مخاطب به مراد جدّی متکلّم اطلاق می‌شود.
قتلی واقع شده است و قاتل مردّد است بین دو نفر، و قاضی ظن اجمالی دارد که قاتل یکی از دو نفر است و شواهد و قرائن هم ظن قاضی را تأیید می کند. در این صورت آیا می شود با قرعه معین کرد که قاتل چه کسی است؟
ظاهراً مورد از موارد لوث و قسامه است که اگر اصل قتل محرز شده و برای قاضی شرع اماره ظنیه قائم شده بر این که یکی از دو نفر قاتل است چنانچه دو متهم بیّنه بر رفع اتهام خود ندارند بر ولیّ دم است که اقامه قسامه کند که اگر اقامه کرد دیه ثابت می شود و باید دو متهم با توافق خود مشترکاً یا با قرعه، دیه را، بپردازند و اگر اقامه قسامه نکرد بر دو متهم است که هر یک جداگانه برای رفع اتهام خود اقامه قسامه کنند که اگر اقامه کردند تبرئه می شوند و دیه بر بیت المال است و اگر نکول کردند دیه بر آنان ثابت می شود که باید به نحوی که قبلاً بیان شد بپردازند و اگر یکی از آنان اقامه قسامه کرد تبرئه می شود و دیه بر دیگری است که باید بدهد.
ظاهراً مورد از موارد لوث و قسامه است که اگر اصل قتل محرز شده و برای قاضی شرع اماره ظنیه قائم شده بر این که یکی از دو نفر قاتل است چنانچه دو متهم بیّنه بر رفع اتهام خود ندارند بر ولیّ دم است که اقامه قسامه کند که اگر اقامه کرد دیه ثابت می شود و باید دو متهم با توافق خود مشترکاً یا با قرعه، دیه را، بپردازند و اگر اقامه قسامه نکرد بر دو متهم است که هر یک جداگانه برای رفع اتهام خود اقامه قسامه کنند که اگر اقامه کردند تبرئه می شوند و دیه بر بیت المال است و اگر نکول کردند دیه بر آنان ثابت می شود که باید به نحوی که قبلاً بیان شد بپردازند و اگر یکی از آنان اقامه قسامه کرد تبرئه می شود و دیه بر دیگری است که باید بدهد.
عنوان سوال:
قتلی واقع شده است و قاتل مردّد است بین دو نفر، و قاضی ظن اجمالی دارد که قاتل یکی از دو نفر است و شواهد و قرائن هم ظن قاضی را تأیید می کند. در این صورت آیا می شود با قرعه معین کرد که قاتل چه کسی است؟
پاسخ:
ظاهراً مورد از موارد لوث و قسامه است که اگر اصل قتل محرز شده و برای قاضی شرع اماره ظنیه قائم شده بر این که یکی از دو نفر قاتل است چنانچه دو متهم بیّنه بر رفع اتهام خود ندارند بر ولیّ دم است که اقامه قسامه کند که اگر اقامه کرد دیه ثابت می شود و باید دو متهم با توافق خود مشترکاً یا با قرعه، دیه را، بپردازند و اگر اقامه قسامه نکرد بر دو متهم است که هر یک جداگانه برای رفع اتهام خود اقامه قسامه کنند که اگر اقامه کردند تبرئه می شوند و دیه بر بیت المال است و اگر نکول کردند دیه بر آنان ثابت می شود که باید به نحوی که قبلاً بیان شد بپردازند و اگر یکی از آنان اقامه قسامه کرد تبرئه می شود و دیه بر دیگری است که باید بدهد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا دادگاه می تواند بدون درخواست اولیای دم در مورد قتلی که واقع شده تحقیق و پیگیری کند تا قاتل را شناسایی کند؟
- قتل عمدی اتفاق افتاده است و قاتل یکی از دو نفر می باشد که معلوم نیست. آیا در این فرض می توان قاتل را با قرعه معین کرد و طبق قرعه یکی را قصاص کرد یا از او دیه گرفت و دیگری را رها کرد؟
- دو نفر متهم به قتل یا ضرب و جرح باشند و قاضی ظن اجمالی به وقوع بزه توسط یکی از آن دو نفر لاعلی التعیین داشته باشد و اولیاء دم، یا ادعای علم تفصیلی به وقوع بزه توسط یکی از آن دو نفر داشته و حاضر به اقامه قسامه با استناد بزه به یکی از آن دو به نحو معین می باشند و یا این که ادعای اجمالی داشته و حاضر به اقامه قسامه به استناد بزه به یکی از متهمان بدون این که آن یک نفر را معین کنند می باشند، آیا فروض مذکور از باب لوث می باشد؟ و در فرض دوم چنانچه از مصادیق لوث باشد با اقامه قسامه به کیفیت مذکور کدامیک از متهمان محکوم می باشند؟
- چنانچه قاتل به قصد (الف) تیری را به سوی او پرتاب کند، غافل از این که شخص مورد هدف (ب) است; قتل واقع شده چه نوع قتلی دارد؟ (با توجه به این که هم تعهد در فعل بر روی مجنی علیه، و هم تعهد در قتل وجود دارد).
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] در صورت علم اجمالی به وجود قاتل در بین افراد محدود و معیّن، بفرمایید:الف: آیا قاضی می‌تواند برای تعیین قاتل و اجرای قصاص از قرعه استفاده نماید؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورت علم اجمالی به وجود قاتل در بین افراد محدود و معیّن، بفرمایید: 1 آیا قاضی می تواند برای تعیین قاتل و اجرای قصاص از قرعه استفاده کند؟ 2 در صورت منفی بودن پاسخ و لزوم پرداخت دیه، چه کسی باید دیه را بپردازد؟ نحوه پرداخت آن چگونه خواهد بود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] در صورت علم اجمالی به وجود قاتل در بین افراد محدود و معیّن بفرمائید : الف - آیا قاضی می‌تواند برای تعیین قاتل و اجرای قصاص از قرعه استفاده نماید؟ ب - در صورت منفی بودن پاسخ و لزوم پرداخت دیه، چه کسی باید دیه را بپردازد و نحوه پرداخت آن چگونه خواهد بود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در مواردی که قاتل معیّن، امّا مقتول مردّد بین دو نفر باشد، پرداخت دیه به اولیای دم چگونه خواهد بود؟
- [آیت الله خامنه ای] در مورد علم اجمالی هرگاه جانی مردد بین دو یا چند نفر معین بوده و امکان اثبات جنابت از طریق قسامه وجود نداشته باشد آیا دیه بطور مساوی از اطراف علم اجمالی گرفته می شود و یا از بیت المال و یا با قرعه مسئول پرداخت دیه مشخص می شود؟
- [آیت الله سبحانی] قاتل پس از ارتکاب قتل متواری شد و بر طبق قرائن و شواهد امکان دسترسی به او نیست و قاضی بر طبق ماده ی 313 قانون مجازات اسلامی، قصاص را به دیه تبدیل نمود. آیا ولی دم می تواند از دیه امتناع و منتظر دستگیری قاتل شود؟ اگر ولیّ دم از دستگیری قاتل ناامید شود و به دیه راضی گردد و بعد از مدتی، قاتل دستگیر شود، آیا ولی دم می تواند دیه را برگرداند و مطالبه ی قصاص نماید؟
- [آیت الله نوری همدانی] مواردی است که قاتل معیّن است ولّی مقتول مستحق دیه میان دو نفر مردّد میباشد. آیا نحوه پرداخت دیه به اولیای دم چگونه است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] در مواردی که قاتل معیّن است امّا مقتول (مستحقّ دیه) بین دو نفر مردّد باشد بفرمائید نحوه پرداخت دیه به اولیاء دم چگونه است؟
- [آیت الله بهجت] آیا دادگاه می تواند بدون درخواست اولیای دم، در مورد قتلی که واقع شده تحقیق و پیگیری کند تا قاتل را شناسایی نماید؟
- [آیت الله علوی گرگانی] با توجّه به جریان قاعده قرعه در شبهات موضوعیّه بفرمائید الف - آیا این قاعده به امور حقوقی اختصاص دارد یا شبهات موضوعیّه در امور جزائی را نیز در بر میگیرد؟(به عنوان مثال در موردی که علم اجمالی به وجود قاتل بین دو یا چند نفر باشد آیا میتوان با تمسّک به قرعه حسب مورد، حکم قصاص یا دیه را اجراء نمود)
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر مال حلالی با حرام مخلوط شود و مقدار حرام معلوم باشد و انسان بداند که صاحب ان از چند نفر معین بیرون نیست ولی نتواند بفهمد کیست در صورت امکان بنابر احتیاط واجب همه انها را راضی کند و در صورت عدم امکان باید مالک به قرعه معین شود
- [آیت الله اردبیلی] مال مورد حواله باید برای حواله دهنده و طلبکار معیّن باشد، یعنی مردّد نباشد؛ پس اگر مثلاً ده من گندم و هزار تومان پول به یک نفر بدهکار باشد و به او بگوید: (یکی از دو طلب خود را از فلانی بگیر) و آن را معیّن نکند، حواله درست نیست.
- [امام خمینی] مال مورد حواله باید برای حواله دهنده و طلبکار معین باشد، یعنی مردّد نباشد پس اگر مثلًا ده من گندم و ده تومان پول به یک نفر بدهکار باشد و به او بگوید یکی از دو طلب خود را از فلانی بگیر، و آن را معین نکند، حواله درست نیست.
- [آیت الله سیستانی] جنس و مقدار حواله باید در واقع معیّن باشد ، پس اگر مثلاً ده من گندم ، و ده تومان پول به یک نفر بدهکار باشد ، و به او بگوید یکی از دو طلب خود را از فلانی بگیر ، و آن را معیّن نکند ، حواله درست نیست .
- [آیت الله سبحانی] اگر مال حلالی با حرام مخلوط شود و مقدار حرام معلوم باشد و انسان بداند که صاحب آن از چند نفر معین بیرون نیست ولی نتواند بفهمد کیست، اگر می تواند همه آنها را با تقسیم راضی سازد وگرنه قرعه بیندازد و به نام هر کس افتاد، مال را به او بدهد. 5 جواهری که با غواصی به دست می آید
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر مال حلالی با حرام مخلوط شود ومقدار حرام معلوم باشد وانسان بداند که صاحب آن از چند نفر معیّن بیرون نیست ولی نتواند بفهمد کیست، واجب آن است که رضایت همه را تحصیل کند و اگر ممکن نباشد یا مستلزم ضرر فوقالعاده باشد، باید عمل به قرعه در تعیین مالک بنماید.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر مال حلالی با حرام مخلوط شود و مقدار حرام معلوم باشد و انسان بداند که صاحب آن از چند نفرِ معیّن بیرون نیست ولی نتواند بفهمد کیست ، باید قرعه بیندازد و به نام هر کس افتاد مال را به او بدهند . 5 جواهری که به واسطه فرو رفتن در دریا بدست می آید
- [امام خمینی] اگر مال حلالی با حرام مخلوط شود و مقدار حرام معلوم باشد و انسان بداند که صاحب آن از چند نفر معین بیرون نیست ولی نتواند بفهمد کیست، به احتیاط واجب باید از تمام آنان تحصیل رضایت نماید، و اگر ممکن نگردید باید قرعه بیندازد و به نام هر کس افتاد مال را به او بدهند.
- [آیت الله اردبیلی] در صورتی انسان می‌تواند ضامن شود که طلبکار و بدهکار و جنسِ بدهی معیّن باشد، یعنی مبهم یا مردّد نباشد؛ پس اگر دو نفر از کسی طلبکار باشند و انسان بگوید: (من ضامن هستم که طلب یکی از شماها را بدهم) چون معیّن نکرده که طلب کدام را بدهد، ضامن شدن او باطل است و نیز اگر کسی از دو نفر طلبکار باشد و انسان بگوید: (من ضامن هستم که بدهی یکی از آن دو نفر را به تو بدهم) چون معیّن نکرده که بدهی کدام را میدهد، ضامن شدن او باطل میباشد و همچنین اگر کسی از دیگری مثلاً ده من گندم و هزار تومان پول طلبکار باشد و انسان بگوید: (من ضامن یکی از دو طلب تو هستم) و معیّن نکند که ضامن گندم است یا ضامن پول، ضمانت صحیح نیست.
- [آیت الله خوئی] در صورتی انسان می‌تواند ضامن شود که طلبکار و بدهکار و جنس بدهی همه در واقع و نفسالامر معیّن باشد. پس اگر دو نفر از کسی طلبکار باشند و انسان بگوید من ضامن هستم که طلب یکی از شماها را بدهم، چون معیّن نکرده که طلب کدام را میدهد، ضامن شدن او باطل است. و نیز اگر کسی از دو نفر طلبکار باشد و شخصی بگوید من ضامن هستم که بدهی یکی از آن دو نفر را به تو بدهم، چون معین نکرده که بدهی کدام را میدهد، ضامن شدن او باطل میباشد و همچنین اگر کسی از دیگری مثلًا ده من گندم و ده تومان پول طلبکار باشد و شخصی بگوید من ضامن یکی از دو طلب تو هستم و معین نکند که ضامن گندم است یا ضامن پول، صحیح نیست.