دفن میت
دَفْنْ در فقه به معنای به خاک‌سپردن میت (شخصِ درگذشته) است. دفن میت پس از غُسل، کفن و خواندن نماز میت، مطابق با احکام شرعی انجام می‌شود. این عمل، واجب کفایی است.
اگر پس از دفن میّت، از او وصیت نامه‌ای به دست آمد که در آن خواستار دفن خود در محلّ دیگری شده است، وظیفه اطرافیان او چیست؟
اگر ثابت شد که وصیت نامه مربوط به میّت است، نبش قبر او جایز است؛ بلکه باید به وصیت او عمل کنند.
اگر ثابت شد که وصیت نامه مربوط به میّت است، نبش قبر او جایز است؛ بلکه باید به وصیت او عمل کنند.
عنوان سوال:
اگر پس از دفن میّت، از او وصیت نامه‌ای به دست آمد که در آن خواستار دفن خود در محلّ دیگری شده است، وظیفه اطرافیان او چیست؟
پاسخ:
اگر ثابت شد که وصیت نامه مربوط به میّت است، نبش قبر او جایز است؛ بلکه باید به وصیت او عمل کنند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- حکم دست دادن با اطرافیان، بعد از نماز جماعت چیست؟
- با وجود معروفیت آباء و اجدادم به سیادت و اشتهار به سیّد بودن در موطن اجدادی، شجره نامه‌ای در دست نداریم و برای ما محرز نیست که نَسَب ما به کدام امام معصوم علیهالسلام میرسد. در این صورت وظیفه ما چیست؟
- میتی در وصیت نامه خود مقر بر اینست که غیر از وصیت نامه مذکور کاغذی بعنوان وصیت دیگر، تنظیم گردیده و در دست یکی از اولادهایم میباشد (که احتمال مفقود شدن آن میرود) ولی آن شخصی که به گفته میت وصیت دوم در دست اوست، ادعای ولیّ خود را انکار و رد می نماید. وظیفه شرعی فرزندان دیگر میت، نسبت به وصیت چیست؟ آیا باید به وصیت نامه اول مراجعه کنند یا باید وصیت نامه دوم که معلومالحال نبوده آن را بدست آورده و بدان عمل نمایند؟
- اگر میّت در مورد محلّ دفن خود وصیتی نکرد و بین اولیای میّت در این مسأله اختلاف نظر پیش آمد، میّت را در کجا باید دفن نمود؟
- اگردر هنگام مسح پا آب از همان دست روی محل مسح همان پا بریزد حکم آن چیست ؟
- وقتی که تکهای از بدن میّت (مثل سر یا دست یا پا) را دفن میکنیم، آیا باز هم رو به قبله بودن لازم است یا خیر؟ آیا ملحق کردن این تکه به اصل جسد، واجب است یا آن را در هر جای دیگر میتوان دفن کرد؟
- گاهی موقع خونگیری از بیمار، خون با دست گیرنده خون تماس پیدا میکند، آیا با پنبه الکلی میتوان محل را تطهیر کرد؟
- ج. در قسمتی از این قبرستان، آثار و علائم قبور، کاملاً پیدا و نمایان است؛ ولی مردهای در آن جا دفن نمیشود و قرار است که دولت این قسمت را به فضای سبز یا فضای آموزشی تبدیل کند و فعلاً محل توپ بازی بچهها است و در آن آشغال هم ریخته می‌شود. آیا در این بخش میتوان مسجد ساخت؟
- اگر به هنگام مسحِ صورت و دستها در تیمّم، زمان کوتاهی دست خود را از محلّ مسح برداریم و دوباره بگذاریم و بقیه مسح را انجام دهیم، تیمّم صحیح است یا باطل؟
- بیماری که یک یا هر دو دست خود را به دلایل پزشکی و یا عدم توانایی، نمیتواند حرکت دهد و یا برای او مشکل است، وظیفه غسل و وضو و تیمّم را چگونه انجام دهد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی وصیّت نامه‌ای نوشته، امّا آن را امضا نکرده، آیا وصیّت نامه مذکور معتبر و لازم الاجرا است؟
- [آیت الله بهجت] میّتی را در غیر محلّ دفنی که وصیّت کرده بود، دفن کرده اند، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورتی که به وصیّت میّت در مورد محل دفن او عمل نشود، نبش قبر او چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بهجت] اگر محلّ مسح را، مسح کشیدیم ولی تری دست به قدر واجب مسح، محلّ مسح را فرا نگرفت، وظیفه چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر در کشورهای خارجی، شیعه ای که به صورت علنی گناه می کند وصیّت به دفن در قبرستان کفار کند وظیفه چه می باشد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی را در مسجد دفن کرده اند و می گویند او وصیت کرده که در مسجد دفن شود، آیا این وصیت و دفن صحیح و جایز است؟
- [آیت الله بهجت] اگر محلّ وضو مثلاً دست نجس شود و امکان شستن و تطهیر آن نباشد، وظیفه چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] وظیفه پزشک معالج نسبت به پوشاندن اسرار پزشکی و امکان ابتلای اطرافیان بیمار چیست؟ آیا حق دارد اطرافیان او را از بیماری آگاه کند؟
- [آیت الله بروجردی] شخصی وصیّت میکند که جنازه او را در محلّی که غیر از محل وفات اوست دفن نمایند و یکصد تومان برای مخارج بردن جنازه را به آن جا تعیین مینماید، بعد از مردن، بعضی از ورثه مخالفت میکنند و در همان محل وفات او را دفن مینمایند و مبلغ یکصد تومان باقی است، تکلیف نسبت به آن چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] در هنگام دفن میتی استخوانهای میت قبلی ظاهر گردیده است، استخوانها را باید چه کار کرد؟ آیا می‌شود میت را آنجا دفن نمود؟ ج) استخوانهای مذکور باید دفن شود و دفن میت در محل مذکور در صورتی که برای دفن مباح باشد و برخلاف مقررات نباشد، فی نفسه اشکال ندارد. س: میتی در حال حیات وصیت نموده مرا در داخل قبر فلان بستگانم دفن نمایید، آیا جایز است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر میّت برای غسل، کفن، دفن و نماز خود غیر از ولیّ کس دیگری را معین کند، اجازه آن شخص کافی است و کسی که میّت او را برای انجام این اعمال معیّن کرده، واجب نیست این وصیّت را قبول کند، ولی اگر قبول کند باید به آن عمل نماید.
- اگر جلوگیری از معصیت با گرفتن دست گناهکار یا حائل شدن بین او و گناه یا خارج کردن او از محل ارتکاب معصیت یا گرفتن ابزار گناه ممکن باشد، واجب است بدان عمل شود.
- اگر کسی که آب دارد به واسطه تنگی وقت با تیمّم مشغول نماز شود و در بین نماز، آبی را که داشته از دست بدهد و تا نمازهای بعدی آب به دست نیاورد، چنانچه تیمّم خود را باطل نکرده باشد، میتواند نمازهای بعدی را با همان تیمّم بخواند، ولی اگر آب بعد از نماز از دست برود، اگرچه تیمّم خود را باطل نکرده باشد در صورتی که وظیفه او تیمّم باشد باید دوباره تیمّم نماید.
- در وضوی ارتماسی، انسان میتواند تنها صورت را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا از طرف پیشانی در آب فرو برد، ولی مسح سر و پاها با رطوبت دست در وضوی ارتماسی اشکال دارد، بنابر این میتوان در شستن دست راست آن را به قصد وضوی ارتماسی از طرف آرنج در آب فرو برد و در شستن دست چپ، آن را نیز به نحو ارتماسی در آب فرو برد ولی قسمتی از کف دست را باقی گذاشت و آن را با دست راست به صورت ترتیبی شست و در این صورت مسح با رطوبت باقی مانده در دست اشکال ندارد. در وضوی ارتماسی از ابتدای فرو بردن صورت و دستها در آب تا خروج آنها، باید قصد شستن به نیّت وضو داشته باشد و کفایت قصد وضوی ارتماسی در حال بیرون آوردن صورت و دست محلّ اشکال است.
- اگر مقداری از مال میّت در دست وصی تلف شود، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی کرده و یا تعدّی نموده باشد مثلاً میّت وصیّت کرده باشد که فلان مقدار به فقرای فلان شهر بده و او مال را به شهر دیگر برده و در راه از بین رفته باشد ضامن است و اگر کوتاهی نکرده و تعدّی هم ننموده باشد، ضامن نیست.
- مستحب است بعد از مرگ دهان، چشمها و چانه میّت را ببندند و دست و پای او را دراز کنند و پارچهای روی او بیندازند و اگر شب مرده است، در جایی که مرده چراغ روشن کنند و برای تشییع جنازه او مؤمنین را خبر کنند و در دفن او عجله نمایند، ولی اگر یقین به مردن او ندارند، باید صبر کنند تا مرگ او معلوم شود و نیز اگر میّت حامله باشد و بچّه در شکم او زنده باشد، باید تدفین را به قدری عقب بیندازند که پهلوی چپ او را بشکافند و طفل را بیرون آورند و پهلو را بدوزند.
- اگر از معدن طلا، نقره، سرب، مس، آهن، نفت، زغال سنگ، فیروزه، عقیق، زاج، نمک و سایر معادن چیزی به دست آورد و به مقدار نصاب برسد،استخراج کننده باید خُمس آن را بدهد؛ ولی در مثل معادن نفت، طلا و نقره که دولت استخراج میکند، تعلق خُمس محلّ اشکال است.
- نشستن روبروی خورشید و ماه در حال تخلی مکروه است، ولی اگر عورت خود را به وسیلهای حتی با دست بپوشاند مکروه نیست. همچنین در حال تخلّی نشستن روبروی باد و در جاده، خیابان، کوچه، درِ خانه و هر جایی که محل عبور و مرور باشد مکروه است، بلکه در بعضی از شرایط حرام میباشد. همچنین تخلی در زیر درختی که میوه میدهد و چیز خوردن و توقف زیاد و تطهیر کردن با دست راست و حرف زدن در حال تخلی، مکروه میباشد، ولی اگر ذکر خدا بگوید یا ناچار باشد که صحبت کند، اشکال ندارد.
- کسی که نمیتواند وضو بگیرد، باید در قسمتهایی که نمیتواند، نایب بگیرد که او را وضو دهد و چنانچه مزد نیز بخواهد، در صورتی که بتواند باید بدهد، ولی باید خود او نیّت وضو کند و با دست خود مسح نماید و اگر نمیتواند، باید نایب دستش را بگیرد و به محل مسح او بکشد و اگر این نیز ممکن نباشد، باید از دستش رطوبت بگیرند و با آن رطوبت، سر و پای او را مسح کنند.
- در صورتی که زخم، دمل یا شکستگی در صورت و دستها بوده و روی آن باز باشد و آب ریختن روی آن ضرر داشته باشد، باید اطراف آن را بشوید و چنانچه کشیدن دست تر بر آن ضرر نداشته باشد و محل هم نجس نباشد، باید دست تر بر آن بکشد و اگر این مقدار نیز ضرر داشته یا زخم نجس باشد و نتوان آن را آب کشید، باید اطراف زخم را به گونهای که در وضو گفته شد، از بالا به پایین بشوید و بنابر احتیاط مستحب پارچه پاکی روی زخم بگذارد و دست تر روی آن بکشد و تیمّم لازم نیست، ولی اگر گذاشتن پارچه ممکن نباشد، اطراف زخم را به گونهای که در وضو گفته شد از بالا به پایین بشوید و بنابر احتیاط مستحب، تیمّم نیز بنماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] (وصیت) آن است که انسان سفارش کند بعد از مرگش کارهایی را انجام دهند (و آن را وصیت عهدیه گویند) مانند وصیت هایی که برای کفن و محل دفن و مراسم دیگر می کنند، یا بگوید بعد از مرگش چیزی از اموال او ملک کسی باشد (آن را وصیت تملیکیه گویند) یا برای اولاد خود قیم و سرپرستی معین کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه کسی وصیت کند بدن او را در جای معینی دفن کنند و به وصیت او عمل نکنند و در جای دیگری دفن شود جایز نیست قبر او را نبش کنند و به جای مورد وصیت انتقال دهند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی که وصیت می کند باید عاقل باشد و از روی اختیار وصیت کند و وصیت بچه ده ساله برای ارحامش جایز است و برای غیر ارحامش اشکال دارد و اعتبار سفیه نبودن در نفوذ وصیت محل اشکال است و احتیاط آن است که عمل به وصیت او ترک نشود.
- [آیت الله خوئی] کسی که وصیت میکند، باید عاقل باشد و از روی اختیار وصیت کند و وصیت بچه ده ساله برای ارحامش جائز است و اعتبار سفیه نبودن در نفوذ وصیت محل اشکال است و احتیاط واجب آن است که عمل به وصیت او ترک نشود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که از روی عمد مثلا زخمی به خود زده یا سمی خورده است که بواسطه آن یقین یا گمان به مردن او پیدا شود اگر وصیت کند که مقداری از مال او را به مصرفی برسانند، صحیح نیست. اما اگر وصیت در مورد نحوه دفن یا امور واجب دیگر باشد وصیت او صحیح و نافذ است.
- [آیت الله سیستانی] کسی که وصیّت میکند باید بالغ و عاقل باشد، و سفیه نباشد، و از روی اختیار وصیّت کند، پس وصیّت بچه نابالغ صحیح نیست مگر آنکه ده سال داشته باشد، و وصیّت برای ارحامش، یا صرف در خیرات عامه نموده باشد که وصیّت او در این دو مورد صحیح است. و اما اگر برای غیر ارحامش وصیّت کند، یا آنکه بچه هفت ساله وصیّت کند در مورد چیز مختصری از اموالش، صحت وصیّت محل اشکال است، پس باید رعایت احتیاط بشود، و اگر شخصی سفیه باشد، وصیّت او در اموالش نافذ نیست، ولی در غیر آن نافذ است، مانند امور مربوط به تجهیز او.
- [آیت الله بهجت] اگر میّت وصیّت نکرده باشد که کفن را از ثلث مال او بردارند، میتوانند بهطور متعارف که لایق شأن میّت باشد کفن و چیزهای دیگری را که از واجبات دفن است از اصل مال بردارند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] مقدار واجب کفن و هزینه واجبات دیگر مانند غسل و حنوط و دفن را از اصل مال برمی دارند، و احتیاجی به وصیت ندارد و اگر میت مالی نداشته باشد، از بیت المال می دهند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه کسی وصیت کند که بعد از دفن، قبر او را نبش کرده و بدن او را به مشاهد مشرفه یا نقطه دیگر ببرند عمل به چنین وصیتی مشکل است.
- [آیت الله سیستانی] اگر میّت برای غسل و کفن و دفن و نماز خود غیر از ولیّ ، کسی دیگری را معیّن کند ، ولایت این امور با اوست ، و لازم نیست کسی که میّت وصیّت کرده که او شخصاً انجام این کارها را متکفل شود این وصیّت را قبول کند ، ولی اگر قبول کرد باید به آن عمل نماید . کیفیّت غسل میّت